Ziyonet Iqtisodiy islohotlarni shakllantitirshda soliq siyosatining ustivor yo

2.3.3-diagramma

Davlat budjetiga resurs soliqlari tushumining o’sishi²², (mlrd. so’m)

²² www.mf.uz sayti. Fuqarolar uchun budjet 2019 loyihasi.
Resurs to’lovlari soliqlari 2019 yilda 2018 yilga qaragan o’sish kuzatilishi ma’lum bo’ldi. Lekin shuni aytib o’tish kerakki yuridik shaxslarning mol-muk so’lig’I pasayishi prognozdan ma’lumdir. (2.3.3-diagrammaga qarang)

2.3.1-rasm. O’zbekiston respublikasi budjetiga yirik soliq to’lovchilardan tushadigan tushumlar ulishi²³

²³ www.mf.uz sayti. Fuqarolar uchun budjet 2019 loyihasi.
20 ta eng yirik soliq to’lovchi Davlat byudjetiga tushumlarning deyarli 38 foizini ta’minlaydi. Ushbu rasmda “Navoiy kon-metallurgiya konbinati” 6.8 % ni, “O’ztransgaz” AK 6.4 % budjetning daromad qismini tashkil qiladi. (2.3.1-rasmga qarang)
2019 yildan boshlab soliqlarni respublika va mahalliy byudjetlar o’rtasida taqsimlash shartlari o’zgaradi. Ushbu o’zgarishlar respublika budjet daromadlarini to’gri taqsimlashda optimallikni oshiradi.
Keyingi yillarda mamlakatda sodir bo’layotgan tarkibiy o’zgarishlarda hududlarning roli ham sezilarli darajada oshdi. Hududlarning iqtisodiy salohiyati va raqobatbardoshligini oshirishga yo’naltirilgan bir qator chora-tadbirlar amalga oshirildi. O’zbekiston hududlarining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi va iqtisodiy o’sish sur’atlaridagi tafovutlar bir qator ob’ektiv sabablar – bozor islohotlarining dastlabki davridagi hududiy rivojlanish darajasi, hududning investitsion jozibadorligi, iqtisodiy - geografik rivojlanishi, infratuzilmaning rivojlanganlik darajasi, innovatsion salohiyati va boshqa ko’pgina omillar bilan izohlanadi.

XULOSA VA TAKLIFLAR

2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirish, davlatning iqtisodiyotdagi o‘rnini yanada qisqartirish, tadbirkorlik faoliyati himoyasi va kafolatini kuchaytirish, investitsiya jalb qilish hamda iqtisodiyotning tayanch tarmoqlarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha ko‘rilayotgan chora-tadbirlar belgilangan makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga erishishga ko‘maklashdi.
Shuningdek, buning uchun bir tomondan iqtisodiy va moliyaviy sharoitning barqarorligini va oldindan ko‘ra bilishni ta’minlashga yo‘naltirilgan, ikkinchi tomondan iqtisodiyotning raqobatbardoshliligini oshirish, iqtisodiyot sohalarini modernizatsiyalash va jadal rivojlantirish bilan bog‘lik tuzilmaviy nomutanosiblik va to‘siqlarni bartaraf etishga yo‘naltirilgan soliq-budjet siyosatni o‘tkazish talab etildi.
Soliq siyosatida soliq nazorati talablarini ta’minlaydigan qo‘shimcha mexanizm va instrumentlarni kiritish yo‘li bilan soliq siyosatining konsepsiyasini mukammalligini ta’minlashda soliq to’lovchilarning fikrlarini ham inobatga olish zarur, xususan:

• 
  jismoniy shaxslarga yakka tartibda tadbirkor sifatida ro‘yxatdan o‘tgan holda, tegishli litsenziya olish sharti bilan yo‘lovchi tashish faoliyati bilan shug‘ullanish huquqini berish;
  
• 
  yo‘lovchi va yuk tashish xizmati ko‘rsatuvchi korxonalar uchun, soliq solish tizimidan qat’i nazar, har bir avtotransport uchun, o‘xshash faoliyat bilan shug‘ullanuvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun belgilangan soliq summasidan kam bo‘lmagan miqdorda minimal soliq solish miqdorini belgilash tartibini joriy qilish;
  
• 
  yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun chegaraviy aylanma miqdordan (oyiga 45.0 mln.so‘m) ortiq qismidan 4% miqdorida (qat’iy belgilangan soliq hisobiga) soliq to‘lash tartibini joriy etish;
  
• 
  soliqdan imtiyozlar va preferensiyalar berish orqali yuridik shaxslar faoliyatlarini yanada erkinlashtirish va ularning faoliyatlari samarasi oshishiga
  

imkoniyat yaratish.

• 
  jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ini respublika byudjeti va mahalliy byudjetlar o‘rtasida teng ulushlarda taqsimlash;
  
• 
  tuman va shaharlar mahalliy byudjetlarining bazaviy yilda aniqlangan qo‘shimcha daromad manbalaridan qat’i nazar, o‘rta muddatli byudjetga (kamaytirmasdan) soliq va boshqa majburiy to‘lovlardan ajratmalar normalarini biriktirish;
  

Soliq organlari va mahalliy hokimiyat organlari o’rtasida yuzaga keladigan munosabatlarga nisbatan o’zaro hamkorlik respublikada olib boriladigan yagona soliq siyosatini olib borishda, soliqlar va boshqa soliqlarga tenglashtirilgan majburiy to’lovlarning hudud byudjetiga kelib tushishini ta’minlash bo’yisha vazifalarning bajarilishi natijalarini tahlil qilishda ishtirok etish orqali namoyon bo’ladi.
Shu o’rinda mahalliy hokimiyat organlarining soliqlar bo’yisha vakolatlariga qisqasha to’xtalib o’tadigan bo’lsak, mahalliy hokimiyat organlari mamlakatimiz soliq qonunshiligiga muvofiq bir qansha vakolatlarga ega bo’lib, ular o’zlarining hududida joylashgan soliq to’lovshilarga mahalliy soliqlar va yigimlar bo’yisha qo’shimsha soliq imtiyozlarini belgilash, soliq stavkalarining miqdorini Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilab qo’yilgan eng yuqori stavkalar doirasida belgilash kabi vakolatlarini sanab o’tishimiz mumkin.
Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, respublikamizda soliq siyosati davlatning maxsus vakolatli organlari tomonidan ishlab shiqiladi va amalga oshiriladi. Soliqlar bo’yisha har bir hokimiyat organi maxsus vakolatlarga ega bo’lib, ularning har biri o’z faoliyatlarini samarali olib borishda ushbu vakolatlardan foydalanadi. Bunda vakolatli organlar sifatida barsha hokimiyat organlari, jumladan, qonun shiqaruvshi, ijro etuvshi va sud hokimiyatlari birgalikda faoliyat ko’rsatadi va unda Davlat soliq qo’mitasi soliq siyosatini amaliyotga joriy etishda muhim ahamiyatga ega bo’lgan vazifalarni bajaradi.