Geterogen sistemalar uchun fazalar qoidasi 1-§. Gomogen kimyoviy jarayonda muvozanat. Muvozanat sharoitlari. Le-Shatele printsipi

Raul qonunlari – 1887 yilda frantsuz kimyogari F. M. Raul tomonidan kashf etilgan, eritmalarning baʻzi kolligativ (konsentratsiyasiga qarab, lekin erigan tabiatiga qarab emas) xususiyatlarini tavsiflovchi miqdoriy qonunlarning umumiy nomi hisoblanadi.
Raulning birinchi qonuni. Raulning birinchi qonuni toʻyingan bug ʻbosimini eritma ustidan uning tarkibi bilan bogʻlaydi; u quyidagicha ttaʻriflanadi:
eritma komponentining toʻyingan bugʻining partsial (qisman) bosimi uning eritmadagi molyar fraktsiyasiga toʻgʻri proportsionaldir va proportsionallik koeffitsienti sof komponent ustidagi toʻyingan bug ʻbosimiga teng yoki suyultirilgan eritma bilan muvozanatda boʻlgan erituvchining partsial bugʻ bosimi bu eritmadagi erituvchining molyar ulushiga proportsionaldir.


р_A = х_A·р^о_A (5.7)

bu yerda: р_A = eritma komponenti A ning toʻyingan bugʻining partsial (qisman) bosimi; х_A = A ning eritmadagi molyar ulushi(fraktsiyasi); р^о_A = sof komponent ustidagi toʻyingan bug ʻbosimi(proportsionallik koeffitsienti).

Ideal eritmaning bugʻini ideal gaz deb hisoblash mumkin va bu holda unga Dalton qonuni qoʻllanilishi kerak. Binobarin, koʻrib chiqilayotgan ikki komponentli eritmaning umumiy bug ʻbosimi (p) har bir komponentning partsial bugʻ bosimi yigʻindisiga teng: p = pA + pB. Demak, bundan kelib chiqadi:


р = х_A . р^о_A + х_В . р^о_В (5.8)
A va B komponentlaridan tashkil topgan (binar)ikkilik eritma uchun (A komponenti erituvchi hisoblanadi) boshqa taʻrifdan foydalanish qulayroqdir:
Erituvchi bugʻining eritma ustidagi partsial bosimining nisbiy pasayishi erigan moddaning tabiatiga bogʻliq emas va uning eritmadagi molyar fraktsiyasiga teng.
Ikki komponentli eritmaning umumiy bug ʻbosimi va koʻproq uchuvchan komponentning partsial bugʻ bosimi, eritmadagi koʻproq uchuvchan komponentning molyar ulushining oshishi bilan ortadi. Shu bilan birga, eritmaning kamroq uchuvchi komponentining partsial bug ʻbosimi pasayadi.
Erituvchining toʻyingan bugʻining eritma ustidagi bosimining nisbiy pasayishi erigan moddaning tabiatiga bogʻliq emas, faqat eritmadagi zarrachalar soni bilan belgilanadi. Eritmalarning bunday xossalari kolligativ deyiladi. Bu xususiyatlarga, shuningdek, qaynash nuqtasining oshishi va eritmaning muzlash nuqtasining pasayishi, osmotik bosim kiradi.
Raul qonuniga boʻsunadigan eritmalar ideal deb ataladi. Har qanday kontsentratsiyada ideal komponentlar fizik –kimyoviy xossalari (optik izomerlar, gomologlar va h.k.) bir –biriga juda oʻxshash boʻlgan va ularning hosil boʻlishi hajmning oʻzgarishi va issiqlikning chiqishi yoki singishi bilan birga sodir boʻlmaydigan eritmalardir. Bunda bir hil va bir xil boʻlmagan zarrachalar orasidagi molekulalararo oʻzaro taʻsir kuchlari taxminan bir xil boʻladi va eritmaning hosil boʻlishi faqat entropiya omiliga bogʻliq.