Suyuqliklarning oʻzaro eruvchanligi. Suyuqlikning tabiatiga qarab, ular har qanday nisbatda aralashishi mumkin (bu holda ularni cheksiz oʻzaro eruvchanlik haqida gapiriladi), amalda bir –birida erimaydi yoki cheklangan eruvchanlikka ega. Keling, misol sifatida anilin – suv tizimidan foydalangan holda keyingi holatni koʻrib chiqaylik.
Agar siz taxminan teng miqdorda suv va anilinni aralashtirsangiz, tizim ikki qatlamli suyuqlikdan iborat boʻladi; yuqori qavat anilinning suvdagi eritmasi, pastki qismi – anilindagi suv eritmasi. Har bir harorat uchun ikkala eritma ham har bir komponentning miqdoridan qatʻi nazar, qatʻiy belgilangan muvozanat tarkibiga ega boʻladi.
Eritmalar kontsentratsiyasining haroratga bogʻliqligi odatda oʻzaro eruvchanlik diagrammasi yordamida grafik tarzda tasvirlanadi. Anilin–suv tizimining sxemasi 2.6-rasmda koʻrsatilgan. Egri chiziq ostidagi maydon – suyuqliklarni qatlamlanish maydoni. Haroratning oshishi har bir eritmaning kontsentratsiyasining oshishiga (oʻzaro eruvchanlikning oshishiga) olib keladi va maʻlum bir haroratda qatlamlanish harorati deyiladi (2.6-rasmda Tkr), suv va anilinning oʻzaro eruvchanligi cheksiz boʻladi.
2.6-rasm. Anilin – suv tizimining eruvchanligi diagrammasi.
Anilin – suv tizimi yuqori kritik haroratli qatlamlanish deb ataladigan tizimlarga kiritiladi; haroratning oshishi komponentlarning oʻzaro eruvchanligining pasayishiga olib keladigan tizimlar ham mavjud.
Qattiq moddalarning suyuqlikda eruvchanligi. Suyuqlikdagi qattiq moddalarning eruvchanligi moddalarning tabiati bilan belgilanadi va qoida tariqasida haroratga sezilarli darajada bogʻliq; qattiq moddalarning eruvchanligi haqidagi maʻlumotlar butunlay eksperimental maʻlumotlarga asoslangan. Eruvchanlik haqidagi eksperimental maʻlumotlarning sifat jihatidan umumlashtirilishi “oʻxshashda oʻxshash” tamoyilidir: qutbli erituvchilar qutbli moddalarni yaxshi eritadi, polyar boʻlmagan moddalarni yomon eritadi va aksincha.
Eruvchanlik S ning haroratga bogʻliqligi odatda grafikda eruvchanlik egri chizigi shaklida tasvirlanadi (2.7-rasm). Suyuqlikdagi qattiq moddalarning erishi issiqligi ham ijobiy, ham manfiy boʻlishi mumkinligi sababli, harorat oshishi bilan eruvchanligi oshishi yoki kamayishi mumkin (Le Shatelʻe – Brown printsipiga koʻra). Suyuq, gazsimon va qattiq eritmalar boʻladi. Oʻz navbatida, masalan, qattiq eritmalar almashtirish, ayirish, kiritish(implantatsiya) eritmalariga boʻlinadi. Shuningdek, eritmalar ideal, oʻta suyultirilgan, noideal(nomukammal-real)ga boʻlinadi. Eritmaning muhim xususiyati uning tarkibi yoki konsentratsiyasi hisoblanadi
..
Dostları ilə paylaş: |
