Geterogen sistemalar uchun fazalar qoidasi 1-§. Gomogen kimyoviy jarayonda muvozanat. Muvozanat sharoitlari. Le-Shatele printsipi

Eritmalarning fizik nazariyasi eritish jarayonini eriydigan zarrachalarning erituvchi zarrachalari oʻrtasida taqsimlanishi deb hisoblaydi, chunki bu nazariya boʻyicha ular oʻrtasida hech qanday oʻzaro taʻsirlashuv boʻlmaydi. Bu jarayonning yagona harakatlantiruvchi kuchi ΔS tizimining entropiyasining ortishi; eritish paytida termik yoki hajmiy effektlar (taʻsirlar) boʻlmaydi (ΔН = 0, ΔV = 0; bunday eritmalar odatda ideal deb ataladi).
Kimyoviy nazariya erish jarayonini termik effekt va tizim hajmining oʻzgarishi (qisqarish) bilan kechadigan, oʻzgaruvchan tarkibli, beqaror kimyoviy birikmalar aralashmasining shakllanishi deb hisoblaydi, bu koʻpincha uning xususiyatlarining keskin oʻzgarishiga olib keladi, erigan (masalan, rangsiz mis sulfat CuSO₄ ning suvda erishi rangli eritma hosil boʻlishiga olib keladi, undan CuSO₄ ajralib chiqmaydi, balki koʻk rangli kristallgidrat CuSO₄·5H₂O hosil boʻladi). Eritmalarning zamonaviy termodinamikasi ana shu ikki yondashuvning sinteziga asoslangan.
Umumiy holda, eritish paytida erituvchining ham, erigan moddaning ham xossalari oʻzgaradi, bu zarrachalarning bir–biri bilan oʻzaro taʻsirining har xil turlariga qarab oʻzaro taʻsiri natijasida yuzaga keladi: Van-der-Vaalʻs (hamma hollarda), ion-dipol (qutbli erituvchilarda elektrolit eritmalarida), oʻziga xos oʻzaro taʻsirlar (vodorod yoki donor – akseptorli bogʻlar hosil boʻlishi). Bu oʻzaro taʻsirlarning barchasini hisobga olish juda qiyin vazifa hisoblanadi
Shubhasiz, eritmaning kontsentratsiyasi qanchalik yuqori boʻlsa, zarrachalarning oʻzaro taʻsiri shuncha qizgʻin boʻlsa, eritmaning tuzilishi shunchalik murakkab boʻladi. Shu sababli, miqdoriy nazariya faqat gazli eritmalar va qutbsiz boʻlmagan suyuqliklarning eritmalarini oʻz ichiga olgan ideal eritmalar uchun ishlab chiqilgan, bunda har xil E_A–B zarrachalarining oʻzaro taʻsiri energiyasi bir xil E_A–A va E_B–B zarralari oʻzaro taʻsir energiyalariga yaqin boʻladi.
Cheksiz suyultirilgan eritmalarni ideal deb ham hisoblash mumkin, bunda erituvchi va eruvchi zarrachalarining bir – biri bilan oʻzaro taʻsiri eʻtiborga olinmaydi. Bunday eritmalarning xossalari faqat erigan moddaning kontsentratsiyasiga bogʻliq, lekin uning tabiatiga bogʻliq emas.