Gazlarning gazlarda eruvchanligi. Moddaning gazsimon holati zarrachalar orasidagi masofalarni kattaligi va orasidagi kuchsiz oʻzaro taʻsir ni mavjudligi bilan tavsiflanadi. Shuning uchun gazlar har qanday nisbatda aralashtiriladi (juda yuqori bosimlarda, gazlar zichligi suyuqlik zichligiga yaqinlashganda, cheklangan eruvchanlikni kuzatish mumkin). Gaz aralashmalari Dalton qonuni bilan tavsiflanadi:
Gaz aralashmasining umumiy bosimi unga kiritilgan barcha gazlarning partsial bosimlari yigʻindisiga teng.
(5.1)
(5.2)
Gazlarning suyuqlikdagi eruvchanligi. Gazlarning suyuqlikdagi eruvchanligi bir qancha omillarga bogʻliq: gaz va suyuqlikning tabiati, bosimi, harorati, suyuqlikda erigan moddalarning konsentratsiyasi (elektrolitlar kontsentratsiyasi ayniqsa, gazlarning eruvchanligiga kuchli taʻsir qiladi).
Gazlarning suyuqlikdagi eruvchanligiga moddalarning tabiati katta taʻsir koʻrsatadi. Shunday qilib, 1 litr suvda t = 18°C va P = 1 atm. bosimda 0,017 l azot, 748,8 l ammiak yoki 427,8 l vodorod xloridi eriydi. Suyuqlikdagi gazlarning gʻayritabiiy yuqori eruvchanligi, odatda, ularning erituvchi bilan oʻziga xos oʻzaro taʻsirlashuvi – kimyoviy birikma hosil boʻlishi (ammiak uchun) yoki eritmada ionlarga ajralish (vodorod xlorid uchun) bilan bogʻliq boʻladi.
Qutbsiz molekulali gazlar polyar boʻlmagan suyuqliklarda yaxshiroq eriydi va aksincha. Gazlarning eruvchanligining bosimga bogʻliqligi Genri –Dalton qonuni bilan ifodalanadi.
Gazning suyuqlikda eruvchanligi uning suyuqlik ustidagi bosimiga toʻgʻri proportsionaldir:
C = kP (5.3)
bu yerda, C – suyuqlikdagi gaz eritmasining kontsentratsiyasi, k – proportsionallik koeffitsienti, bu gazning tabiatiga bogʻliq. Genri – Dalton qonuni gazlarni ideal deb hisoblash mumkin boʻlgan past bosimdagi suyultirilgan eritmalar uchun amal qiladi. Erituvchi bilan aniq taʻsir oʻtkaza oladigan gazlar bu qonunga boʻysunmaydi.
Suyuqlikdagi gazlarning eruvchanligi haroratga sezilarli darajada bogʻliq; miqdoriy jihatdan bu bogʻliqlik Clapeyron – Clausius tenglamasi bilan aniqlanadi (bu yerda X – eritmadagi gazning molyar ulushi, λ – 1 mol gazning toʻyingan eritmasida erishi issiqlik effekti):
(5.4)
Qoida tariqasida, gaz suyuqlikda eriganida issiqlik ajralib chiqadi (λ < 0), shuning uchun harorat oshishi bilan eruvchanlik pasayadi. Suyuqlikdagi gazlarning eruvchanligi boshqa erigan moddalar konsentratsiyasiga juda bogʻliq. Gazlarning eruvchanligining suyuqlikdagi elektrolitlar kontsentratsiyasiga bogʻliqligi Sechenov formulasi bilan ifodalanadi (X va Xo – sof erituvchi va gazni elektrolitlar eritmasida C konsentratsiyali erishi):
( 5.5)
Dostları ilə paylaş: |
