Geterogen sistemalar uchun fazalar qoidasi 1-§. Gomogen kimyoviy jarayonda muvozanat. Muvozanat sharoitlari. Le-Shatele printsipi

2.7-rasm. Ayrim tuzlarning suvda eruvchanligi 1 – КNО₃; 2 – Na₂SО₄∙10Н₂О; 3 – Na₂SО₄; 4 – Вa(NО₃)₂.



2.8-rasm. Qattiq eritmalardagi atomlarning joylashish sxemasi:
sof komponent (a); oʻrin olish qattiq eritmalari (b); kirish qattiq eritmalari (c); ajratib olish qattiq eritmalari (g)

Qattiq eritmalar suyuq eritmalarning kristallanishi paytida yoki gazlarning qattiq moddalarda erishi paytida hosil boʻladi. Qattiq eritmalar, oʻz navbatida, quyidagilarga boʻlinadi:

• 
  oʻrin olish qattiq eritmalari
  
• 
  kirish qattiq eritmalari
  
• 
  ajratib olish qattiq eritmalari
  

Oʻrin olish qattiq eritmalari – bunday eritmalar kristall panjarasining tuzilishini saqlab turishda hosil boʻladigan eng keng tarqalgan eritmalar hisoblanadi. Berilgan moddaning kristall panjarasi tugunlarida shunday eritmalar hosil boʻlganda, atomlar, molekulalar va ionlar boshqa moddaning zarralari bilan almashtiriladi(2.8-rasm, b). Bunday eritmalar agar ikkala modda ham kristall kimyoviy xossalari va zarracha oʻlchamlari boʻyicha bir –biriga yaqin boʻlsa hosil boʻlishi mumkin.
Kirish qattiq eritmalari – boshqa moddaning(erituvchining) kristallik panjarasi tugunlari oraligiga bir moddaning zarrachalarini joylash yoʻli bilan hosil qilinadi(2.8-rasm, v). Bunday eritmalar agar kiritiladigan modda zarrachalarining oʻlchami erituvchi modda zarrachalari oʻlchamidan kichik boʻlsa hosil boʻladi.
Ajratib olish qattiq eritmalari – kamroq tarqalgan. Ular baʻzi atomlar kristall uyadan chiqib ketganda olinadi, shuning uchun bu eritmalarni baʻzan nuqsonli panjarali qattiq eritmalar deyiladi(2.8-rasm, g).
Eritmalarning shakllanishi nazariyalari. Ilm –fan taraqqiyoti jarayonida eritmalarning mohiyatiga ikkita nuqtai nazar bildirildi:
Fizik nazariya (S. Arrenius, V. Ostvald, J. Vant – Goff) eritish jarayonini eriydigan zarrachalarning erituvchi hajmida bir tekis taqsimlanishining mexanik jarayoni deb hisoblagan.