Geterogen sistemalar uchun fazalar qoidasi 1-§. Gomogen kimyoviy jarayonda muvozanat. Muvozanat sharoitlari. Le-Shatele printsipi

5-§. Genri, Raul va Konovalovning taqsimlanish qonunlari. Suyuqlanish harorati va qaynash haroratlari. Texnologiyada holat diagrammalarining ahamiyati


Eritmalar – bu 2 yoki undan ortiq moddalardan tashkil topgan bir hil termodinamik barqaror tizimlar boʻlib, ularning nisbati ularning oʻzaro eruvchanligi bilan belgilanadi.
Eritma – bu ikki yoki undan ortiq komponentlardan tashkil topgan bir hil tizim: erituvchi, erigan moddalar va ularning oʻzaro taʻsiridan hosil boʻlgan mahsulotlar hisoblanadi.
Eritmalar – kimyoviy muvozanat holatidagi oʻzgaruvchan tarkibli bir hil tizimlardir.
Eritmalar – kamida ikkita komponentli tizimdir. Odatda, erituvchi, bu sharoitda, hosil boʻlgan eritma bilan bir xil agregat holatida boʻlgan komponent hisoblanadi. Bu taʻrif faqat eriydigan moddalar boshqa agregat holatida boʻlganida (masalan, suyuq eritmalar hosil boʻlishi bilan suv va tuzlarning erishi) toʻgʻridir.
Agar eritmani tashkil etuvchi komponentlar bir xil agregat holatida boʻlsa, u holda erituvchi va erigan moddalar tushunchalari maʻlum darajada shartli boʻladi. Bunda massa yoki hajmi kattaroq boʻlgan modda erituvchi deb ataladi.
Har qanday organizmni (hayvon va oʻsimlik kelib chiqishi) kimyoviy tahlillari shuni koʻrsatadiki, ularda noorganik moddalar (suv, tuzlar) va organik moddalar (oqsillar, uglevodlar, yogʻlar va boshqalar) mavjud. Bundan tashqari, organizmdagi suv miqdori ancha yuqori. Suv tanadagi turli xil organik va noorganik moddalar uchun hal qiluvchi hisoblanadi. Qon, limfa, toʻqima sharbatlari suvli eritmalardir. Faqat suvli eritmalarda turli xil organizmlarga xos oʻzgarishlar va kimyoviy reaktsiyalar sodir boʻlishi mumkin.
Eritmalar bir nechta aralashmalardan iborat komponentlar, ularning har biri eritmaning butun hajmida alohida atomlar, molekulalar, ionlar shaklida yoki guruhlar shaklida tarqalgan. Eritmalar tarkibi doimiy boʻlishi mumkin moddalarning oʻzaro eruvchanligi bilan belgilanadigan chegaralarda farq qiladi, yaʻni. eeritmalar kompozitsiyaning doimiylik qonuniga boʻysunmaydi. Shunday qilib, bu taʻriflar ikkita asosiy narsani taʻkidlaydi eritmalar belgilari: ularning bir xilligi va oʻzgaruvchan tarkibi.
Eritmadagi komponentlar soni ikkidan kam boʻlmasligi kerak. Juda koʻp hollarda komponentlarning erituvchi va erigan joylarga boʻlinishi oʻz – oʻzidan sodir boʻladi. Kattaroq miqdorda boʻlgan komponentni erituvchi, erituvchi bilan solishtirganda ozroq miqdorda boʻlgan modda – erigan modda deyiladi. Agar komponentlardan biri suyuqlik, ikkinchisi esa gaz yoki qattiq boʻlsa, unda suyuqlik erituvchi hisoblanadi.
Eritmalar hayotiy jarayonlar, biologiya va texnologiyada katta rol oʻynaydigan muhim fizik – kimyoviy tizimlardir. Hayvonlar va oʻsimlik organizmlaridagi koʻpgina biologik jarayonlar suvli eritmalarda sodir boʻladi. Eritmalar texnologik jarayonlarda ham qoʻllaniladi.
Eritmalarni hosil qilish murakkab fizik –kimyoviy jarayondir. Eritish jarayoni har doim tizimning entropiyasining oshishi bilan kechadi; eritmalar hosil boʻlganda, koʻpincha issiqlik chiqariladi yoki soʻriladi. Eritmalar nazariyasi borayotgan jarayonlarning barchasini tushuntirishi kerak. Tarixiy jihatdan eritmalarni hosil boʻlishi asoslashda ikkita yondashuv shakllangan – XIX asrda asoslari yaratilgan fizika nazariyasi va kimuoviy nazariya, uning asoschisi D.I. Mendeleyev hisolanadi.