2.16-rasm. Uchuvchi suyuqliklar aralashmasini rektifikatsiya qilish
Xo tarkibli boshlangʻich eritmani distillash paytida eritma tarkibi uzluksiz oʻzgaradi va qaynash temperaturasi koʻtariladi. To dan T1 gacha boʻlgan harorat oraligʻida distillash paytida muvozanat bugʻining tarkibi ham Yo dan Y1 gacha oʻzgaradi; uning kondensatsiyasi qilish orqali T2 haroratida qaynaydigan X2 tarkibli suyuq fraktsiya olinadi. Bugʻning kondensatsiyalanishidan keyin uni T2 dan T3 gacha boʻlgan harorat oraligʻida distillash orqali T4 haroratda qaynaydigan X4 tarkibli fraktsiya olinadi.
Keyinga fraktsiyani T4 dan T5 gacha boʻlgan harorat oraligʻida distillash orqali X6 tarkibli fraktsiya olinadi. Bu fraktsiyaning tarkibi va qaynash temperaturasi A komponentiga deyarli yaqin boʻladi.
Eritmaning tarkibiy qismlarini toʻliq ajratish uchun zarur boʻlgan bugʻlanish davrlarining soni – kondensatsiya (rektifikatsiya kolonnasining(ustunining) nazariy tarelklari soni deb ataladi) komponentlarning tabiati bilan belgilanadi (birinchi navbatda ularning qaynash temperaturalaridagi farq orqali) va hosil boʻlgan rektifikatsiya qilingan mahsulotning kerakli tozalik darajasi tizimning holat diagrammasi yordamida hisoblanishi mumkin.
Eritmalarning osmotik bosimi. Qizil qon hujayralari (qizil qon tanachalari) toza suvga joylashtirilsa, ular shishib(boʻkib), yumaloq boʻlib qoladi va nihoyat yorilib ketadi. Buning sababi shundaki, suv hujayra devorlari orqali oʻtadi, hujayra ichidagi suyuqlikda erigan moddalar (gemoglobin va boshqa oqsillar) hujayra devorlariga kira olmaydi; tizim ikki suyuqlik oʻrtasida (suv bugʻining teng bosimiga) muvozanat holatiga intilishini hisobga olib, suv hujayraga kiradi.
Agar hujayra devorlari etarlicha kuchli boʻlsa, hujayra ichidagi gidrostatik bosim maʻlum bir qiymatga yetganida muvozanat vujudga keladi, bunda eritmaning toʻyingan bug ʻbosimi hujayralar tashqarisidagi toza suvning toʻyingan bugʻ bosimiga teng boʻladi. Bu muvozanatli gidrostatik bosim eritmaning osmotik bosimi deyiladi.
Eritmada maʻlum turdagi zarrachalarning yarim oʻtkazuvchan boʻlinma orqali selektiv diffuziya(tarqalish) hodisasi osmos deyiladi. Yarim oʻtkazgichli membrananing birlik yuzasiga yoʻnaltirilgan osmosga sabab boʻladigan kuchga osmotik bosim deyiladi. Vant Goff elektrolit boʻlmagan eritmadagi osmotik bosim erigan moddaning molyar kontsentratsiyasiga proportsional ekanligini koʻrsatdi:
Dostları ilə paylaş: |
