GiRİŞ Çarlik rusyasi dönemi Öncesi karakalpak türkleri ve karakalpakistan tariHİ

 

492

oluşturmuştur.

1041

  Buna rağmen 1950 yılında Özbekistan’ın Carkorgan Vilâyetinden 

asfalt getirilerek 164 km uzunluğundaki Hocaeli-Pristan-Nökis-Halkabad-Çimbay-

Sovyet-Karaözek kara yolu hattı, Amuderya’nın solunda ise Hocaeli-Şomanay yolu 

asfaltlanmıştır. 1 Ocak 1957 tarihinde karayollarının uzunluğu 451 km’ye ulaşmıştır. 

Karakalpakistan’da 1300 irili ufaklı köprü yapılmıştır. Karakalpakistan’ın başkenti 

Nökis’in bu iki kara yoluyla bağlantısı yapılmıştır. Böylece önceden planlanan 

Özbekistan-Karakalpakistan-Türkmenistan-Kazakistan-Rusya’yı birbirine bağlayan 

Transkarakalpak kara yolunun ilk adımı atılmıştır.  Karakalpakistan’daki 

karayollarının yapımında Kallibek Kamalov’un büyük emekleri geçmiştir. 1972 

yılında Taşkent-Aral Gölü kara yolu yapılmıştır. Karakalpakistan ve Harezm, yapılan 

karayolları sayesinde en kısa yoldan Taşkent’le bağlantı kurmuştur. Karayollarının 

uzunluğu 1970 yılında 1098 km, 1980 yılında da 1834 km olmuştur.  

 

 1950 

yılında hem demir yolu hem de karayollarının yapımıyla ekonomide 

gelişmeler hızlanmıştır. 1946–1950 yılları arasında nehir ve deniz filosunda da 

gelişmeler olmuştur. Nehir ve deniz taşımacılığı özellikle yük taşımacılığında 

kullanılmıştır. 1955 yılında nehirler ve göller kullanılarak 11.963 ton yük taşınmıştır. 

Bölgeler arası yük taşımacılığında en çok Kızketken, Kegeyli ve Kuvanışjarma 

kanallarından yararlanılmıştır. Fakat suyun büyük çoğunluğunun pamuk tarımı için 

kullanılması nedeniyle Aral Gölü kurumaya başlamış ve taşımacılık da 1970 yılından 

itibaren yarı yarıya düşmüştür.  

 

 Karakalpakistan’ın 2002 yılı itibariyle kara yollarının toplam uzunluğu 4.360 

km olup cumhuriyetin en uzak noktalarına kadar ulaşmaktadır.

1042

 Taşkent-Aral Gölü 

çevresindeki kara yolu büyük önem taşımaktadır. Havayollarının gelişiminde de 

mesafe kaydedilmiştir. Başkent Nökis’i Moskova ve diğer cumhuriyetlerin 

başkentlerine bağlayan bir havaalanı yapılmıştır. Hava ulaştırmacılığında başkent 

Nökis’ten Moskova, Kiev, Taşkent, Astana, Almaata, Bakû, Aşkabat, Duşanbe, 

Volgograd ve daha birçok şehirlere uçak seferleri yapılmaktadır. Ancak bu seferler 

bizim bildiğimiz gibi yolcu kapasitesi yüksek uçaklarla değil 30 kişilik YAK–40 tipi 

uçaklarla yapılmaktadır. Moynak (kuzey bölgesi), Konırat (doğu) ve Törtkül (güney) 

                                                 

1041

 Z. V. Togan, Bugünkü Türk İli, s. 278. 

1042

 T. Nuraddinov, ayn. esr., s. 3-5. 

---

 

493

gibi bölgelerde yurt içi uçuşlar yapılabilen havaalanları vardır. Karakalpakistan 

hükûmeti gelecekte Konırat-Beynev karayollunun düzenlenmesi ve Nevai-Üçkuduk-

Nökis demir yolu hattının inşası ile komşu ülkelerle bağlantı kurmayı 

hesaplamaktadır. Bu amaçla İran Elçiliğiyle yapılan görüşmeler sonucunda Nökis-

Taşauz-Meşhed-Tahran kara yolu inşaatının yapımı ile ilgili antlaşma imzalanmıştır.  

 

 

Resim 105: Karakalpakistan’ı dışarıya bağlayan Nökis Havaalanı. Nökis–2003. (Fotoğraf: 

Salih Yılmaz)

 

 

H- İLETİŞİM 

Karakalpakistan’da iletişim alanında önemli gelişmeler Sovyet yönetimi 

altında olmuştur.  İkinci Dünya Savaşı esnasında başkent Nökis ile ülkenin diğer 

şehirleri arasında telefon bağlantısı kurulmuştur. Ayrıca buralara elektrik 

götürülmüştür. Her yerleşim yerinde mutlaka bir posta istasyonu oluşturulmuştur. Bu 

dönemde Karakalpakistan’da 30 posta istasyonu faaliyet göstermiştir. Fakat şehirler 

ile köyler arasında istenilen bağlantı kurulamamıştır. Bu istasyonlar genelde şehirler 

arası çalışmıştır. Cepheden gelen mektuplar sahiplerine çok uzun zaman sonra 

---

 

494

ulaştırılabilmiştir. Posta ve telefon teşkilâtını düzeltmek amacıyla Karakalpakistan 

Bakanlar Kurulu 30 Haziran 1942 tarihinde yeni tedbirler almıştır. Buna göre 

Çarcuy’dan gelen bütün mektuplar Törtkül’de kurulan merkezde toplanmıştır. Nökis-

Çimbay-Karaözek ile Karaözek-Tahtaköprü arasında yeni posta istasyonları 

açılmıştır. Nökis şehrindeki eski telefon şebekesi yenilenmiştir. Ayrıca telefon ve 

posta konusunda deneyimli elemanlar yetiştirmek için kurslar düzenlenmiştir. 

Mektupların ve gazetelerin yerlerine çabuk ulaştırılması amacıyla çiftliklerle 

anlaşılmıştır. Bu dönemde Karakalpakistan’da 68 köy ve 25 çiftliğe telefon 

ulaşmıştır. Bununla beraber 63 adet de telgraf istasyonu kurulmuştur. 1950 yılının 

sonunda telefon hatları yenilenmiştir.

1043

 Sovyetler Birliği döneminde birliğin hemen 

her ülkesinde aynı iletişim sistemleri kullanılmıştır. 

 

Sovyetler Birliği’nin 1991 yılında yıkılmasıyla dış ülkelerden alınan 

yardımlar çerçevesinde iletişim düzeninde de gelişmeler olmuştur. Telefon hatları 

yeniden düzenlenmiş ve modernleştirilmiştir. Telefon hatlarının modernleştirilmesi 

projesi Türkiye’nin yardımları ve teknik desteği sayesinde yapılmıştır. Telefonlarda 

kartlı sistem uygulanmaya başlamıştır. GSM operatörlüğü ihalesine gidilerek cep 

telefonu teknolojisi ülkeye girmiştir. Son yıllarda internet ve bilgisayar alt yapısının 

kurulmasıyla dünyayla ilişkiler de artmıştır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                 

1043

 KAROMA, fond: 322, liste:1, dosya: 1174, s. 30. 

---