GiRİŞ Çarlik rusyasi dönemi Öncesi karakalpak türkleri ve karakalpakistan tariHİ
Yüklə 14,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tablo 27: Karakalpakistan’da ki beslenme yetersizliğinin değerlendirmesi
- Tablo 28: Millet değişkenine göre kardeş sayısını gösteren tablo
- Toplam 23 36 17 4 2 82
483
bulunmaktadır. Suyu kaynatarak içmek bile bir çözüm getirmemektedir. Çünkü kum kaynatılarak yok edilememektedir. Bu durum bölgenin ekonomik ve kültürel gelişmesini engellediği gibi, halkın sağlığını da büyük ölçüde etkilemektedir. Kalitesiz su, kirli topraklarda yetiştirilen ürünler, tuz zerrecikleriyle dolu sağlıksız bir hava, bölge insanlarının yaşayışını çok olumsuz etkilemektedir. Örneğin 1991 ve 1994 yılları arasında doğum oranında %25’lik bir azalma olurken ölüm olaylarında %10’luk bir artış görülmüştür. Çocuk-anne ölümlerindeki artışlar dehşet verici rakamlar göstermiştir. 1026 Karakalpakistan’da birkaç bin doktor ve hemşire, doksan iki hastanede Aral Gölü ve diğer sorunların meydana getirdiği problemlerle uğraşmaktadır. Ancak hastaneler gerekli teknolojiye sahip bulunmadıkları gibi ilâç temininde de güçlük çekilmektedir. Ayrıca 2000 yılından itibaren yeterli beslenememeye bağlı olarak verem hastalığında ve çocuk ölümlerinde önemli artışlar olmuştur. Karakalpakistan’daki açlık ve gıda sıkıntısı 2003 yılında yapmış olduğumuz ankette de kendini göstermektedir. 1027
Tablo 27: Karakalpakistan’da ki beslenme yetersizliğinin değerlendirmesi
Hiç kat ılm
ıyorum
Çok az kat ıl ıyorum
K ısmen
kat ıl ıyorum Büyük ölçüde
kat ıl ıyorum
Tama men
kat ıl ıyorum 1- Karakalpakistan’da herkes karnını doyurabiliyor. Katılım % 35 40,7 17
19,8 21
24,4 9 10,5 2 2,3
2- Karakalpakistan’da herkes yeterli beslenebiliyor. Katılım % 47 54,7 16
18,6 12
14,0 7 8,1 4 4,7
Tablonun genel değerlendirmesi şöyledir: • Ankete katılanların yarısından fazlası Karakalpakistan’daki insanların yeterli beslenemediklerini kabul etmektedir. Bu nedenle son yıllarda sağlık harcamaları oldukça artmıştır. Bu sonuç ankete katılan her düzey insan tarafından desteklenmiştir.
1026
Ayn. mkl., s. 101-102. 1027
Türk boyları ve millet değişkenine göre ilgili veri ve istatistikler kitabın sonundaki Ek-I’de verilmiştir.
484
Karakalpakistan’da yaşayan insanların büyük çoğunluğu açlık sınırında yaşamaktadır. Bu sonuç BM’nin değerlendirmelerinde de kendini göstermektedir. Ekonominin bozuk olması insanları hem ruh hem de beden sağlığı açısından oldukça fazla etkilemektedir. Özellikle kırsal kesimde yaşayan insanlarda beslenme yetersizliği görülmektedir. Birleşmiş Milletler ve Kızılay-Kızılhaç Teşkilâtının desteği ile Karakalpakistan’ın kırsal kesimlerine gıda desteği sağlanmaktadır. Yeterli beslenememekten dolayı verem hastalığı oldukça yaygın olarak gözükmektedir. İnsanların alım gücünün çok yetersiz olmasından dolayı çoğu eve et ve pirinç girmemektedir. Bunların çoğu bitkisel ürünlerle yahut sadece un mamulleriyle hayatlarını sürdürmektedirler. Çocuk sağlığı alanında ABD menşeli “Counterpart International” adlı bir örgüt Nökis’te yoğun faaliyette bulunmuştur. 2000 yılından itibaren Özbekistan’da ve Karakalpakistan’da faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu örgüt, amacını çocukların temizlik alışkanlığını kazanması olarak açıklamaktadır. Aslında bu kuruluşun sadece Karakalpakistan’da değil bütün Özbekistan’da büroları vardır. Nökis, Buhara, Fergana, Semerkant ve Taşkent en önemli büroları arasında gösterilmektedir. Özbekistan’ın Amerikan Büyükelçiliği tarafından sık sık ziyaret edilen bu örgüt başarılı bir organizasyon olarak görülmektedir. Bu organizasyon, iş birliği içinde bulunduğu diğer organizasyonları ise USAID, Center ‘Perzent’ ve IREX olarak sıralamaktadır. Günümüzde Karakalpakistan’da ‘Conterpart
gösteren bir başka sivil toplum örgütü ise Medicins Sans Fronteres (Sınır Tanımayan Doktorlar) adlı kuruluştur. Bu kuruluş bildiğimiz gibi bütün dünyada faaliyet göstermektedir. Amacı ise; savaş, açlık, olağanüstü şartlar vb. durumlarda buralara giderek hizmette bulunmaktır. 1028
Özbekistan ve Karakalpakistan’da bağımsızlıktan sonra yani 1991–1998 yılları arasında sağlık politikalarında da önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu politikaların en önemlisi aile planlamasının yaygınlaştırılması ve bu konuda eğitici çalışmalara başlanmasıdır. 1991 yılında Özbekistan’ın tamamında nüfus artış oranı
1028
S. Yılmaz, “Misyonerlik Faaliyetleri”, s. 61–62. 485
%3,64 iken bu oran 1998 yılında %2,29 olmuştur. Fakat Türk kavimlerinin kültürlerinden gelen çok çocuk yapma geleneği günümüzde hâlâ yaygındır. Karakalpakistan’daki ailelerin büyük çoğunluğunun 3–4 çocukları vardır. Bu oran eğitimli ailelerde de değişmemektedir. Az çocuklu aileler son yıllarda ortaya çıkmıştır. Özbekistan’ın uyguladığı aile planlaması ve ekonominin bozuk olması nedeniyle aileler az çocuk yapmayı tercih etmektedir. Bir diğer neden ise yine ekonominin bozuk olması nedeniyle babayla birlikte annenin de çalışmak zorunda olmasıdır.
1-2 Kardeş 3-4 Kardeş 5-6 Kardeş 7-8 Kardeş 9+ Kardeş
Karakalpak 15 21 14 2 1 53
10
Rus 6 2 8
7
2
1
1
1 Toplam 23 36 17 4 2 82 Karakalpakistan’da yaşayan Ruslarda çocuk yapma oranı oldukça düşüktür. Genelde her aileye ortalama 2 çocuk düşmektedir. En fazla çocuk yapma oranı Özbekler arasındadır. Bunun nedeni de Özbeklerin yerleşik olması ve tarımla daha çok uğraşmasına bağlanabilir. Karakalpaklar arasında ise aile başına 4–5 arasında çocuk düşmektedir. Karakalpakistan’da sağlık reformları çerçevesinde yeni doğum üniteleri oluşturulmuş ve özellikle cüzam hastalığına karşı yeni birimler açılmıştır. Sovyetler döneminde her birisi ayrı bir yönetim altında tutulan doğumevleri tek bir merkezde toplanmıştır. 1 Eylül 1999 tarihinde Karakalpakistan’ın başkenti Nökis’te modern bir doğumevi yapılmıştır. Sağlık konusunda en büyük çalışma bütün ana dalların yeniden belirlenmesi, sağlık kadrolarının artırılması gibi yenilikler olmuştur. Bu çalışmalar sağlığa ayrılan bütçenin %35’ini oluşturmuştur. Ayrıca özel sağlık polikliniklerinin kurulması için adımlar atılmıştır. Bu doğrultuda eczaneler, poliklinikler ve sağlık merkezleri açılmıştır. Karakalpakistan hükûmetinin yaptığı bu çalışmalarla 96 eczane özelleştirilmiştir. Özel doktorluk yapmak serbest
Yüklə 14,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|