Gistologiya, stitologiya va

O bitotsin (Oks) -
sut bezlarining
352

---

sekretor boMimidagi m ioepitelial hujayralam i qisqartirish hisobiga 
sut 
ajralishini 
kuchaytiradi, 
ayollarda 
bachadon 
mushagi, 
erkaklarda uru g ‘ olib ketuvchi yoMIaming silliq mushaklarini 
qisqartiradi.
G ipofiz
G ipofiz (grek. hypo- osti + physis - o ‘sish), og'irligi -
taxm inan 0.5 g: uning m e’yordagi o 'lch a m la n odam da taxminan 
10x13x6 mm tashkil qiladi. U m uhim rentgenologik belgi bo'lgan 
ponasim on suyakning bo shligM - turk egarchasini egailab turadi.
T a ra q q iy o ti. Em briogenez davrida gipofiz qism an og‘iz 
bo‘shlig4ning
ektoderm asi va qism an nerv to'qim asi (3-qorincha tubi 
voronkasining distal qism i)dan rivojlanadi.
Em briogenezning 4—5 haftasida og‘iz bo‘shIig‘i epiteliysi 
(ektoderm a)dan adenogipofiz hosil bo‘ladi: o g 'iz bo‘shlig‘i 
cpitcliysining 3-qorincha tubiga tomon botib kirishi natijasida 
gipofiz (Ratke) ch o ‘ntagi hosil bo ladi. Ratke cho'ntagining 
oldingi devori epiteliysi qalinlashio gipofizning oldingi bo'lagini 
hosil qiladi. choMitakning orqa devori epiteliysidan - gipofizning 
oraliq buMagi rivojlanadi, cho 'ntak bo ‘shlig‘i torayib, oldingi va 
oraliq b o'laklar orasidagi gipofiz y o rig 'ig a aylanadi. Odam 
hom ilasi gipofizida gipofiz y orig‘i yo ‘qolib, uning oraliq boMagi 
oldingi bo lagi bilan birikadi. 0 ‘z navbatida 3-qorincha voron­
kasining distal qismi Ralke cho'ntagiga tomon o ‘sib kiradi va 
gipo fi/n ing orqc boMagi (neyrogipofiz)ni hosil qiladi (rasm 10.2). 
V oronkaning proksimal qismi torayib, gipotalam usni gipofiz bilan 
bog’lovchi gipofiz oyoqehasi (poya)ga aylanadi.
TugMlish 
vaqtiga 
kelib 
g iD ofizning 
asosiy 
tuzilm alari 
dillerentsirovkasi yakunlanadi.
Demak, taraqqiyot manbai jihatdan gipofiz ikkita bezni o ‘z 
ichiga oladi - neyrogipofiz va adenogipofiz. Bu bezlar anatom ik 
jihatdan birlashgan, lekin tuzilishi va fimksiyalari bilan bir-biridan 
farq qiladi. 
O g 'iz bo‘shlig‘i 
ektoderm asidan 
rivojlanuvchi 
gipofizning qismi adenogipofiz nomi ostida m a’lum va u yirik —
353

---

oidingi va oraliq b o ‘lim ham da neyral oyoqchani o ‘rab turuvchi — 
tuberal qism lardan tashkil topgan.
N erv to 'q im asid an rivojlanuvchi neyrogipofiz esa asosan 
kattaroq o ‘lcham li — orqa b o 'la k (pars nervosa) va kichikroq — 
neyral oyoqcha (poyacha)dan iborat. N eyral oyoqcha stvo! va 
oraliq tepalikdan tashkil topgan.