94
tənzimlənir. Belə müqavilələr ikitərəfli olub, konsensual müqavilə növünə aid edilir və
ödənc xarakterlidir.
Broker xidməti üzrə müqaviləyə görə gömrük brokeri təmsil etdiyi şəxsin tapşırığı
və onun hesabına öz adından gömrük rəsmiləşdirilməsi üzrə istənilən əməliyyatı və digər
vasitəçilik əməliyyatları apara bilər. Gömrük nəzarəti və gömrük rəsmiləşdirilməsi
əməliyyatları zamanı, o malların əsil sahibi qədər onun vəzifələrini yerinə yetirir və
məsuliyyət daşıyır.
Nəzərə alaq ki, gömrük brokeri təmsil etdiyi şəxsin tapşırığını yerinə yetirərkən
təmsilçinin deyil, öz adından çıxış edir, bu halda broker xidməti göstərilməsi barədə
müqavilədən doqan üç növ hüquqi münasibətlərin şahidi olmuş oluruq:
1. gömrük brokeri ilə təmsil etdiyi şəxs arasında;
2. gömrük brokeri ilə üçüncü şəxslər arasında;
3. təmsil olunan şəxslə üçüncü şəxslər arasında (məsələn, broker lisenziyasının
fəaliyyəti dayandırıldıqda).
Gömrük brokerinin gömrük orqanları qarşısında hüquqları, vəzifələri və
məsuliyyəti təmsil etdiyi şəxslə bağladığı müqavilə ilə məhdudlaşmır. Gömrük brokerinin
fəaliyyəti lisenziyalaşdırılır. Az R-nın gömrük işini aparan icra hakimiyyəti orqanından
lisenziya almış hüquqi şəxs olan müəssisələr gömrük brokeri ola bilər.
Gömrük brokeri kimi fəaliyyət göstərmək hüququ verən lisenziya almaq üçün
aşağıdakılar tələb olunur:
-
ştatında gömrük rəsmiləşdirilməsi üzrə ixtisas attestatına malik
mütəxəssislərin olması;
-
sığorta məbləği qanunla müəyyən edilmiş minimum əmək haqqı
məbləğinin on min mislindən az olmamaqla öz fəaliyyəti üçün sığorta
müqaviləsi bağlamaq;
-
gömrük brokeri kimi fəaliyyət göstərmək üçün kifayət qədər maddi-
texniki təçhizata malik olmaq;
-
gömrük nəzarəti altında olan mallarla aparılan əməliyyatları dəqiq və
dolğun əks etdirən uçot və hesabat aparılmasını təmin etmək üçün
şəraitin olması.
Gömrük brokerinin təmsil etdiyi şəxsin tapşırığı ilə və onun hesabına öz adından
gömrük rəsmiləşdirilməsi üzrə hər cür əməliyyat aparmaq və gömrük işi sahəsində digər
vasitəçilik funksiyalarını yerinə yetirmək hüququ vardır. Gömrük nəzarəti və gömrük
rəsmiləşdirilməsi həyata keçirilərkən gömrük brokeri Az R-nın gömrük sərhədindən
95
müstəqil olaraq malları keçirən şəxs kimi bütün vəzifələrini yerinə yetirir bə həmin şəxs
kimi məsuliyyət daşıyır.
Gömrük brokerinin təmsil etdiyi şəxslə müqaviləsində Az R-sı gömrük orqanları ilə
münasibətlər, hüquqlar, vəzifələr və məsuliyyətlər məhdudlaşdırıla bilməz.
Gömrük daşıyıcısı Az R-sı Qanunvericiliyinə uyğun olaraq yaradılan, DGK
tərəfindən gömrük nəzarəti altındakı yüklərin daşınması üçün lisenziya verilmiş hüquqi
şəxsdir. Qeyd etmək lazımdır ki, o malları gömrük müşayiəti olmadan və gömrük
ödəncləri ödəmədən daşıyır. Gömrük daşıyıcısından istifadə həm könüllü, həm də
məcburi ola bilər. Gömrük daşıyıından könüllü istifadə o zaman olur ki, marağı olan şəxs
gömrük daşıyıcısının xidmətindən gömrük orqanını xəbərdar etməklə şəxsi təşəbbüsü
əsasında istifadə etsin.
Gömrük orqanının vəzifəli şəxsi daşınan malların xarakteri və statusu barədə
məlumata əsaslanaraq, gömrük qanunvericiliyinin pozulmasının mümkünlüyünü güman
etdikdə, daşınmanın spesifikasını nəzərə alaraq gömrük rəsmiləşdirilməsi mərhələsində
həmin malların gömrük daşıyıcısı tərəfindən daşınması barədə qərar qəbul edə bilər. Belə
daşınma məcbüri xarakter daşıyır, çünki mal üzərində sərəncam vermək hüququ olan şəxs
gömrük orqanlarının qəbul etdiyi qərara etinasiz qala bilməz.
Gömrük orqanının gömrük daşıyıcısından istifadə edilməsi barədə qərarı həm
daşıyıcı, həm malgöndərən və malalan, həm də gömrük daşıyıcısının özü üçün məcburidir.
Belə qərar adi daşıyıcısının, mal göndərən və malalanın tərəfindən gömrük daşıyıcısının
istifadəsi ilə meydana çıxmış xərclərinin ödənməsi üçün əsas ola bilər.
Aşağıdakı mallar barədə gömrük orqanı, hətta gömrük ödəncləri ödənməsinin
təminatı olduqda belə, gömrük daşııcısından istifadə edilməi üçün qərar verə bilər:
1. Az R-sı ərazisinə gətirilməsi və ölkədən çıxarılması qadağan olunmuş mallar
(gömrük orqanları arasında daşınması zərurəti yaranandıqda);
2. Lisenziyaşdırlmalı, sertifikatlaşdırılmalı və dgər orqanların nəzarətinə cəlb
edilməli (əgər belə nəzarət heyata keçirilməmişsə) mallar.
BYD kitabçaları tətbiq edilməklə və gömrük müşayiəti zamanı gömrük
daşıyıcısından istifadə edilməsi məcburiyyəti tətbiq edilmir.
Gömrük daşıyıcısına tələbləri texniki və maliyyə tələbləri olmaqla iki qrupa
bölmək olar.
96
Gömrük daşıyıcısı ödəmə qabiliyyətli olmalıdır. Onun maliyyə imkanları tələb
olunana bütün gömrük ödənclərinin təxirəsalınmadan ödəniləcəyinə zəmanət verməlidir.
Gömrük daşıyıcısı öz fəaliyyətini sığortalamaq üçün müvafiq müavilə bağlamalıdır.
Texniki tələblərə gəlincə, gömrük daşıyıcısının nəqliyyat vasitələri gömrük
orqanları tərəfindən müəyyən edilmiş “Gömrük möhür və plombları altında malların
daşınması üçün nəqliyyat vasitələrinin təchiz edilməsi və onların yük daşınmasına
buraxılması qaydalarına” uyğun olmalıdır.
Malgöndərən və gömrük daşıyıcısı arasındakı münasibətlər müqavilə əsasında
qurulur. Bağlanmış müqavilədə digər müddəalarla bərabər, gömrük nəzarəti altında
malların daşınması ilə bağlı gömrük daşıyıcısının xərclərinin ödənilməsi də tənzimlənir.
Müailə ilə təsbit edilmiş hüquq və vəzifələrindən başqa gömrük daşıyıcısı aşağıdakı
öhdəlikəri də yerinə yetirilməlidir:
1. malları təyinat gömrük idarəsinə onların tarası və ya mövcüd halı
dəyişilmədən çatdırmalı;
2. gömrük orqanları tərəfindən müəyyən edilmiş çatdırılma müddətlərinə və
hərəkət marşrutuna riayət etməli;
3. malları ə sənədləri təyinat gömrük mənəqəsinə yetirməli, lazım gəldikdə
təqdim etməli;
4. gömrük nəzarəti altında olan mallarla birgə digər mallar daşımamalı;
5. gömrük nəzarəti altındakı daşımaların uçotunu aparılmalı, gömrük
orqanlarına müvafiq hesabat verməli;
6. mal göndərəndən alınmış kommersiya, bank, qanunla qorunan digər sirləri
açıqlamamalı;
7. malları təyinat gömrük məntəqəsinə çatdırıqdan sonra, onları nəzarətsiz
qoymamalı, dayanacaq yerini dəyişdirməməli, malları boşaltmamalı və başqa
nəqliyyat növünə yükləməməli, qablaşdırılmanı pozmamalı, gömrük
eyniləşdirmə vasitələrini qoparmamalı, yaxud məhv etməməlidir.
Bu öhdəliklərin pozulmasına görə o zaman məsuliyyət müəyyən olunmur ki,
gömrük daşıyıcısı nəqliyyat vasitəsi ekipajının həyatı və sağlamlığı üçün, həmçinin, mal və
nəqliyyat vasitəsinin məhv edilməsinə görə real təhlükə yarandığını sübut etmiş olsun.
Gömrük daçıyısı malların çatdırıldığı yerdə müvəqqəti saxlanca və ya mallara
görə səlahiyyətli şəxsə verilənə qədər gömrük ödənclərinin ödənilməsinə məsuliyyət
daşıyır. Əgər gömrük daşıyıcısı malları gömrük orqanının icazəsi olmadan vermişsə,
Dostları ilə paylaş: |