Gömrük işi Hazırladı: L. M. Hüseynova
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
243 Hüquqi və fiziki şəxslərin ərazisində və ya binasında, yaxud onlara məxsus olan nəql. vasitələrində, gömrük qaydalarının pozulmasının bilavasitə obyekti olan malların və nəqlityyat vasitələrinin, əşyaların, həmçinin gömrük qaydalarının pozulması haqqında işin icraatı və ya bu işə baxılma üçün zəruri olan sənədlərin olması barədə kifayət qədər əsaslar oldugda, gömrük orqanlarının vəzifəli şəxsləri bu cür ərazilərin, binaların və nəqliyyat vasitələrinin gömrük müayinəsini keçirə bilər. Gömrük müayinəsinin keçirilməsi barədə gömrük qaydalarının pozulması haqqında işin icraatını aparan və ya bu işə baxan şəxsi tərəfindən əsaslandırılmış qərar çıxarılır. 244 Gömrük orqanlarında idarəetmənin əsasları. Suallar: 1. İdarəetmə anlayışı. 2. İdarəetmə qanunları. 3. İdarəetmənin prinsipləri, funksiyaları və metodları. 4. İdarəetmənin təşkilati strukturlarının növləri. 5. İdarəetmə prosesinin mahiyyəti və məzmunu. 6. İdarəetmənin psixoloji aspektləri. Ayrı-ayrı icraçılar və ya insanlar qrupu şəkilində insan amilindən ibarət hər bir sistemin səmərəli fəaliyyəti yalnız onu idarə edən – sistemin bu tərkib hissəsinin fəallığını istiqamətləndirən və tənzimləyən müəyyən təşkiledici başlanğıc olduqda mümkündür. Gömrük orqanlarının bütün əməkdaşlarının hərəkət birliyinə nail olunması gömrük orqanlarında idarəetmə sisteminin başlıca məqsədidir. Sistem bi istiqamətdə işləməli və qarşısında qoyulmuş vəzifələrin həllini təmin etməlidir. Bunun üçün onun daxilində dəqiq idarəetmə tələb olunur. Təcrübə göstərir ki, xüsusi idarəçilik biliyi olmadan idarəetmə bəzən gömrük orqanlarında əməliyyat-xidməti fəaliyyətində xeyli səhvlərlə nəticələnir, dövlətin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və onun iqtisadi mənafelərinin qorunması işinə müəyyən ziyan vurur. Ədəbiyyatda gömrük orqanlarının aid olduğu sosial-iqtisadi sistemlərlə “idarəetmə” anlayışının çoxsaylı tərifləri vardır. gömrük orqanlarında idarəetməyə xaş olan əlamətləri nəzərə alaraq müxtəlif xülasə edilmiş fikirləri ümumiləşdirməklə ona aşağıdakı tərifi vermək olar. 245 İdarəetmə - gömrük orqanları əməkdaşlarına elə fasiləsiz informasiya təsiri prosesidir ki, idarəçilik qərarlarının qəbul olunması və həyata keçirilməsi vasitəsilə dəyişən xarici və daxili şəraitdə onların məqsədyönlü davranışını təmin edir. Məcmu halda idarəetmə subyekti, idarəetmə obyekti və onlar arasında qarşılıqlı əlaqələr gömrük orqanlarında idarəetmə sistemini əmələ gətirir. Gömrük orqanlarında idarəetmə subyektlərinə idarəetmə qərarları qəbul etmək, tabeliyindəki əməkdaşlara və kollektivlərə tapşırıq vermək və onların icrasını tələb etmək səlahiyyəti olan bütün rəhbərlər, yəni məqsədyönlü təsiri həyata keçirən gömrük postunun, gömrük idarəsinin və DGK-nin bütün elementləri və yarımsistemləri aiddir. İdarəedən yarımsistemin qərarlarının, əmrlərinin, tapşırıqlarının icraçıları, gömrük işi mütəxəssisləri gömrük kollektivləri, təşkilati strukturlar, texnoloji gömrük proseduraları, eləcə də gömrük orqanlarının üzərinə qoyulmiş funksiyaların həyata keçirilməsi üzrə bütün fəaliyyat növləri, gömrük fəaliyyəti resursları və s. gömrük orqanlarında idarəetmə obyektləri kimi çıxış edir. İdarəetmə subyekyti və obyekti haqqında məsələnin aydınlaşdırılması üçün dərk etmək vaçıbdir ki, gömrük orqanlarında idarəemə - struktur olaraq, mərhələli, iyerarxik xarakter daşıyır. İdarəetmənin müxtəlif səviyyələri gömrük sistemində eyni vaxtda idarəetmənin həm subyekti, həm də obyekti kimi çıxış edir. İdarəetmənin hər pilləsinə və ya səviyyəsinə öz idarəetmə subyekti və ya obyekti uyğun gəlir. İdarəetmə subyekti idarəetmə obyektinin faktik vəziyyəti və onu əhatə edən xarici mühit haqqında informasiya alır. Bu informasiya idarəetmə subyekti tərəfindən işlənir ki, bunun da nəticəsi olaraq qərar qəbul edilir. Məzmunu birbişa əlaqə kanalı üzrə idarəetmə obyektinə ötürmək üçün həmin qərara idarəetmə obyektinə ötürmək üçün həmin qərara idarəçilik qəranının formalarından (əmr, göstəriş, qətnamə və s.) biri verilir. Bu qərarın içrası haqqında informasiya və eləcə də idarəetmə obyektinin (idarəedilən sistemin) yeni 246 vəziyyəti haqqında informasiya yenidən əks əlaqə kanalı üzrə idarəetmə subyektinə daxil olur. Beləliklə, idarəetmə nisbi və fasiləsiz prosesdir. İdarəetmə prosesinin fasiləsizliyi onun dövriliyi haqqında, yəni müxtəlif idarəetmə həlqələri tərəfindən və müxtəlif formalarda icra edilən eyni növ idarəçilik işlərinin və ya idarəetmə mərhələlərinin icra edilməsinin müəyyən ardıcıllığı və təkrarlanması haqqında danışmağa imkan verir. Gömrük orqanlarında idarəetmə sistemi aşağıdakı komponentlərdən ibarətdir: idarəetmə mexanizmi, idarəetmə strukturları, idarəetmə prosesi və idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilmə mexanizmi. İdarəetmənin mexanizmini aşağıdakılar təşkil edir: idarəetmə qanunları, prinsipləri, məqsədləri, metodları və funksiyaları. İdarəetmə orqanları, idarəetmə kadrları və texniki idarəetmə vasitələri idarəetmənin strukturuna daxildir. İdarəetmə prosesi - idarəetmənin məqsədlərinə çatmaq üçün bütün idarəetmə həlqələrinin göstərdiyi fəaliyyətdi. İdarəetmə ssiteminin təkmilləşdirilmə mexanizmini idarəetmə obyektinin inkişafı nəticəsində ona edilən dəyişiklər təşkil edir. Gömrük orqanlarında idarəetmə həm obyektiv iqtisadi qanunlara və idarəetmə qanunlarına, həm də onların əsasında formalaşan əməliyyat-ximət fəaliyyətinin bütün iştirakçılarının ictimai, kollektiv və şəxsi maraqlarının vahid ssiteminə əsaslanır. 2.İdarəetmə qanunları idarəetmə ssitemi elementləri və yarımsistemləri, onda baş verən proseslər və xarici mühit arasında ümumi, əhəmiyyətli və zəruri əlaqələri əks etdirir. Onlar obyektivdir və insanların çüurundan və idarəsindən asılı deyildir. İdarəetmə qanunlarını bilmək idarəetmə ssitemlərinin yaradılmasında və onların fəaliyyətinin təşkil edilməsində idarəetmə qanunlarınnı tələblərini nəzərə almağa imkan verir. 247 Onlara aşağıdakılar aiddir: idarəetmə sisteminin vahidliyi qanunu, mütanasiblik qanunu, idarəetmə funksiyalarının mərkəzləşdirilməsinin optimal nisbəti qanunu, idarəedən və idarə olunan sistemlərin nisbəti qanunu və s. İdarəetmə sisteminin vahidliyi qanununun təsiri dövlət idarəetmə ssiteminin yuxarı orqanlarından onun aşağı həlqələrinə qədər idarəetmə münasibətlərinin qırılmaz zəncirində; idarəetmə prosesinin bütün səviyyələrinin, əməliyyatlarının və mərhələrinin arasıkəsilməzliyində, ritmikliyində və uzlaşmasında; insanların qlobal məqsədlərinin və mənafelərinin bütün tərkib hissələri ilə idarəetmənin vahidliyində; idarəetmə funksiyalarının və metodlarının vahidliyində; idarəetmə aparatı əməkdaşlarına tələblərin vahidliyində təzahür edir. Professional fəaliyyətin və idarəetmənin mütənasibliyi (proporsionallığı) qanunu müəyyən edir ki, idarəetmənin ən mühüm vəzifəsi idarə edən və idarə olunan sistemlərin fəaliyyətinin optimal proporsionallığını təmin etmək, sistemin tərkib hissələrinin fasiləsiz əlaqəsini təşkil etməkdir. mütanasiblik onunla ölçülür ki, sistemin əsas fəaliyyəti – gömrük rəsmiləşdirilməsi və gömrük nəzarəti, digər funksiyaların həyata keçirilməsi idarəetmə ilə nə dərəcədə tam və dəqiq təmin olunur ki, minimal mümkün məsrəflərlə lazımi effekti versin. Mərkəzləşdirmənin optimal nisbəti qanunu elə idarəetmə sisteminin qurulmasını və onun fəaliyyətinin elə təşkilini nəzərdə tutur ki, bu zaman gömrük orqanlarının hər bir aşağı həlqəsinin mərkəzi idarəetmə orqanlarına arasıkəsilməz və kifayət qədər sabit tabeliliyi mövcud olsun. Idarə edən və idarə olunan sistemlərin nisbəti qanununun mahiyyəti idarə edən sistemin idarə olunanla uyğunluğunun təmin edilməsi tələbindən ibarətdir. Bu nisbətin dəyişməsi müxtəlif, başlıca olaraq, təşkilati və iqtisadi faktorların təsiri ilə baş verir. Hər şeydən öncə, idarə edən sistemin inkişaf və fəaliyyət səviyyəsi idarə olunan sistemin əməliyyat-xidmət fəaliyyəti səviyyəsinə uyğun gəlməlidir. 248 Qanunlar vasitəsiylə idarəetmə nəzəriyyəsinin məzmunu, idarəetmə prosesinin əsas funksiyaları, metodları və strukturları, eləcə də xüsusiyyətləri üzə çıxarılır. Buna görə də, sistemli yanaşma idarəetmə qanunlarının istifadəsində əsasdır. Sistemli yanaşma onların tələblərini sistemli şəkildə ifadə etməyə və bütün sistemin optimal fəaliyyət və inkiçaf variantını müəyyən etməyə imkan verir. 3. İdarəetmənin prinsipləri dedikdə, idarə edən sistemin əsaslandığı rəhbər ideyalar, qaydalar, əsas müddəalar və davranış normaları başa düşülür. Idarəetmə təcrübəsində gömrük orqanları tərəfindən ümumi, xüsusi və təşkilati- texnoloji prinsiplər tətbiq edilir. Idarəetmənin ümumi prinsipləri strateji idarəetmə normalardır və onlar gömrük orqanlarının bütün sahələrində və yarımsistemlərində fəaliyyət göstərir. Ümumi prinsiplər – sistemlik, əks əlaqə, informasiyanın kafiliyi, optimallıq, bərabər tabelilik və b. Sistemlilik idarəetmənin aparıcı prinsipidir. Gömrük orqanlarlının idarə edilməsində sistemlilik sistemin struktur və funksional vahidlıyını təmin edir və təkmilləşdirir. Gömrük orqanları qarşısında dayanan vəzifələr nə qədər mürəkkəbdirsə, sistemin əks əlaqə prinsipi o qədər böyük əhəmiyyət kəsb edir. Informasiya idarəetmə subyektinə, sistemə təsir etmək və idarəçilik qərarlarının icrasını təmin etmək məqsəsilə hər bir zaman anında sistemin vəziyyəti haqqında, qoyulmuş məqsədin əldə edilməsi haqqında təsəvvür əldə etməyə imkan verir. Informasiyanin kafiliyi prinsipi o deməkdir ki, gömrük sistemində. O cümlədən idarəçilik sistemində informasiya həcmlərinin görünməmiş dərəcədə artması şəraitində informasiya proseslərinin intensivləşdirilməsi olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. 249 Qarşıya qoyulmuş məqsədin mümkün olan daha qısa müddətlərdə ən az maddi, maliyyə və əmək məsrəfləri ilə əldə ediməsi gömrük orqanlarında idarəetmənin optimallığı prinsipinin mahiyyətini təşkil edir. Idarəetmənin optimallığı gömrük sistemində müxtəlif metodlarla və vasitələrlə təmin edilir. Gömrük orqanlarında idarəetmənin xüsusi prinsipləri iki böyük qrupa bölünür: gömrük fəaliyyətinin iqtisadi, sosial-siyasi, və mənəvi sahələrində tətbiq edilən prinsiplər və Az R-nın iqtisadi təhlükəsizliyini öz səlahoyyətləri çərçivəsində təmin edən dövlət hüquq mühafizə təşkilatı olaraq gömrük orqanları sistemində mövcüd olan prinsiplər. Idarəetmənin xüsusi prinsiplərinə: qanunçuluq, səmərəli mərkəzsizləşdirmə ilə birgə mərkəzləşdirmə, son nəticəyə istiqamətlənmə və b.aid edilir. Idarəetmənin təşkilati-texnoloji prinsipləri gömrük orqanları rəhbərlərinin təşkilati-sərəncamverici və inzibati-idaraedici fəaliyyətinin əsasında dayanır. Onlara aşağıdakı idarəetmə prinsipləri aiddir: vahid rəhbərlik, konkretlik. əməyin bölgüsü, skalyar, iyerarxiya, sərəncamvermənin vahidliyi və tək rəhbər, səlahiyyətlərin ötürülməsi, idarəetmə diapazonu və s. Vahid rəhbərlik prinsipinin əhəmiyyəti xüsusi olaraq qeyd edilməlidir. Bu prinsip, bir tərəfdən, idarəetmənin kollegiallığını, digər tərəfdən isə, icraedici funksiyalara görə ciddi fərdi məsuliyyətin müəyyən ediməsinin nəzərdə tutur. Kollegiallıq tapşırılan işə görə hər bir gömrük əməkdaşının məsuliyyətini istisna etmir, əksinə onun ücün şəxsi m əsuliyyət nəzərdə tutur. Gömrük orqanlarının idarə ediməsində müvəffəqiyyət idarəetmədə iştirak edən bütün gömrük sistemi vəzifəli şəxslərinin, orqanlarının və təşkilatlarının fəaliyyət birliyi ilə təmin edilir. Bu zaman ümumi işdə hər birinin yerinin və rolunun spesifikasının dəqiq müəyyən 250 edilməsi, onların səlahiyyətlərinin, funksiyalarının və hüquqlarının aydın bölüşdürülməsi olduqca mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İdarəetmənin konkretliyi prinsipi situasiyanın konkret təhlilini tələb edir ki, bunu üçün idarəetmə sistemi haqqında və onun xarici mühiti haqqında keyfiyyətli elmi informasiya lazımdır. Əməyin bölgüsü prinspində nəzərdə tutulur ki, idarəetmənin təşkili üzrə bütün fəaliyyət icrası idarəetmə sisteminin konkret həlqələrinə tapşırılan ən sadə əməliyyatlara ayrılır. Gömrük orqanı idarəetmə sisteminin hər bir həlqəsinin dəqiq, konkret vəzifəsi olmalıdır. Skalyar prinsipi müəyyən edir ki, hər bir təşkilat (o cümlədən gömrük orqanı) dəqiq müəyyən olunmuş iyerarxik struktura malik olmalıdır. İyerarxiya prinsipi aşağı əməkdaşın və ya bölmənin yuxarıdakına tabe olmalı olduğunu nəzərdə tutur. İnzibati uyerarxiyanın hər bir əməkdaşı yuxarıdakının qarşısında təkcə özününkü yox, həm də özünün tabeliyində olan bütün əməkdaşların qərarlarına və hərəkətlərinə görə cavab verir. Səlahiyyətlərin ötürülməsi (verilməsi) prinsipi nəzərdə tutur ki, rəhbərin fəaliyyət sahəsindən vəzifənin tabe şəxsə verilməsi zamanı onun həlli üçün hüquqlar da verilməlidi, tabe şəxs isə onlara görə məsuliyyəti öz üzərinə qəbul etməlidir. İdarəetmənin funksiyası – həyata keçirilməsi üçün müəyyən idarəçilik işləri (əməliyyatları) tələb olunan konkret idarəçilik fəaliyyəti növüdür. Gömrük orqanlarının idarə edilməsində idarəetmə funksiyaları çox mühüm yer tutur, çünki onlar bütün səviyyələrdə idarəçilik fəaliyyətinin mahiyyətini və məzmununu açıqlayır və idarəetmə sahəsində vəzifələrin bölgüsünü əks etdirir, nəzərdə tutulmuş nəticələri əldə etmək üçün onların həyata keçirilməsini zamanı müəyyən növbəlilik və fəaliyyət birliyi tələb edir. 251 Gömrük orqanları sistemində idarəetmə funksiyalarını təsnif etməklə, onları idarəetmə prosesinin mərhələlərini əks etdirən ümumi idarəetmə funksiyalarına və gömrük orqanlarının əməliyyat-xidmət fəaliyyətinin konkret növlərinin spesifik (konkret) idarəetmə funksiyalarına bölmək olar. İdarəetmənin ümumi funksiyaları idarəetmənin mahiyyətini üzə çıxarır; onlar istənilən obyektin idarə edilməsi prosesini xarakterizə etdiyinə görə universaldır. İdarəetmənin ümumi funksiyalarına aşağıdakılar aiddir:əməliyyat-xidmət şəraitinin təhlili və proqnozlaşdırılması, planlaşdırma, təşkiletmə, tənzimetmə, üşot və nəzarət. Gömrük orqanlarının obyektiv imkanları idarəetmənin ən mühüm funksiyalarından biri kimi əməliyyat-xidmət şəraitinin təhlili və proqnozlaşdırılması əsasında üzrə şıxarıla bilər. Sistemi hissələrə bölməklə onun strukturunu üzə şıxarmaqla təhlil nəinki sistemin komponentlərinin vəziyyətini müəyyən etməyə, həm də onların qarşılıqlı münasibət və qarşılıqlı asılılığını üzə şaxarmağa imkan verir. Həm də təhlil idarəetmə ssitemində təkçə bütövlükdə sistemə deyil, eyni zamanda idarəçilik dövrünün hər bir komponentinə də şamil edilir. Gömrük əməliyyat-xidməti şəraiti dedikdə iqtisadi, siyasi, sosial, hüquqi, regional və digər şərtlərlə (faktorlarla) inkişafda olan, gömrük fəaliyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən qarşılıqlı əlaqəli elementlər məcmusu nəzərdə tutulur. Gömrük əməliyyat-xidməti şəraitinin əsas elementləri bunlardır: - xarici iqtisadi fəaliyyətin xidmət edilən iştirakçıları – Az və xarici fiziki və hüquqi şəxsləri, gömrük orqanının fəaliyyət zonasında mal axınının növləri, həcmləri və istiqamətləri, onların zaman, məkan, nəqliyyat növləri üzrə bölğüsü; - gömrük qanunvericiliyinin qəsdən pozan XİF iştirakçılarının və onların köməkçilərinin; qaçqamalçıların və onların köməkçilərinin gömrük orqanlarına mənfi təsir göstərməyə cəhd edən gömrükətrafı kriminal strukturların və onların köməkçilərinin olması; gömrük qaydalarının pozulması və cinayətlərin 252 törədilməsində onların məqsədləri, planlarş, niyyətləri, vaxtı, yeri, strateğiya və taktikası haqqında məlumatlar; - gömrük orqanlarının qüvvə və vasitələrə, onlara həvalə edilmiş funksiyaların və vəzifələrin icra edilməsində onların imkanları; - Az R-nın iqtisadi təhlükəsizliyinin təminatının və iqtisadi mənafelərinni qorunmasınnı ümumdövlət tədbirləri; - gömrük orqanlarının fəaliyyət zonasında qaçaqmalçılıqla və gömrük qaydalarının pozulması üzrə digər hüquq-mühafizə orqanlarınnı, idarələrin və təşkilatların olması, gömrük orqanları vəzifələrinin həlli üçün onlardan istifadə imkanları; - gömrük fəaliyyətinin həyata keçirildiyi mühit. Planlaşdırma idarəetmənin elə əsas funksiyasıdır ki, onun vasitəsilə gömrük qaydalarında gələcək fəaliyyətin təşkilatı balanğıcı işlənib hazırlanır. Planlaşdırma vasitəsilə sisteminin inkişaf məqsədləri və istiqamətləri müəyyən edilir, mövcüd problemləri realizə edilməsi vasitəri olan metodlar işlənib hazırlanır, sistemin inkişaf təmpi müəyyən edilir. Təşkilati planlaşdırma idarəetmənin bütün səviyyələrində strateji (Az DGK); taktiki (gömrük idarələri, postları) səviyyəsində həyata keçirilir. Təşkiletmə dedikdə idarəetmənin elə əsas funksiyası nəzərdə tutulur ki, onun reallaşdırılması vasitəsilə planlaşdırma prosesində işlənib hazırlanmış planların yerinə yetirilməsi üçün şərait yaranır. Bu funksiyanın reallaşdırılması prosesində idarəetmə subyekti tərəfindən qəbul olunmuş qərarların, o cümlədən təstiq edilmiş planların uğurlu həyata keçirilməsi üçün zəruri olan şərait yaradılır. Tənzimetmə dedikdə idarəetmənin elə əsas funksiya başaa düşülməlidir ki, onun vasitəsilə tabelikdə olan şəxslərin fəaliyyətinin səməliliyi yüksəlir və ya planlaşdırma zamanı verilmiş parametrlərdən kənaraçıxmalar aradan qaldırılır. Tənzimetmə əks əlaqənin 253 nəticələri əsasında həyata keçirilir. O ayrı-ayrı əməkdaşların və kollektivlərin qarşılıqlı əlaqələrinin saxlanması, əlaqələndirilməsi, qüvvələrin yenidən bölgüsü, eləcə də motivasiyası və stimullaşdırılması yolu ilə reallaşdırıla bilər. İdarəetmənin tənzimetmə funksiyasının reallaşdırılması nəzarətin nəticələrinin təhlili; tənzimetmə qərarlarının qəbulu, qərarların vəzifələr şəkilində icraçılara çatdırılması; tənzimetmənin təşkili; tənzimetmənin aparılması; tənzimetmənin təsirinin yoxlanması kimi idarəçilik işlərinin icra edilməsindən ibarətdir. Uçot funksiyasının mahiyyəti idarə olunan ssitemin cari vəziyyəti haqqında onun hərəkət istiqamətləri və templəri, əldə edilən nəticələr və dəyişən probləmlər haqqənda informasiyanın toplanması, sitemləşdirilməsi və ilkin işlənməsi təşkil edir. Planların yerinə yetirilməsinin düzgünlüyünü, onların icrasının şərait və nəticələrinin necə olduğunu müəyyən etmək üçün nəzarət mövcuddur. Nəzarət idarəetmənin elə əsas funksiyasıdır ki, onun reallaşdırılması vasitəsilə gömrük orqanlarının vahid sisteminin fəaliyyəti prosesi üzərində müşahidə həyata keçirilir, bu və ya digər zaman momentində tabelikdə olanların fəaliyyətinin gedişi, şəraiti, vəziyyəti və nəticələri haqqında məlumatlar toplanır. Qarşıya qoyulmuş məqsədlərin əldə edilməsi üçün idarəetmə obyektinə təsis yollarının, üsullarının, vasitələrinin və formalarının məcmusu idarəetmə metodu adlanır. İdarəetmənin metodları idarəçilik fəaliyyətinin miqyasına və təsir formasına görə təsnif edilir. Gömrük orqanlarında idarəçilik fəaliyyətinin miqyasına görə ümumi və xüsusi metodlar fərqləndirilir. İdarəetmənin ümumi metodları gömrük işinin qlobal problemlərinin, strateji məsələlərinin həllinə yönəlmişdir, onlar bütün gömrük sisteminin əsas məqsədlərini və fəaliyyət göstərməsi məsələlərin əldə olunması üsullarını müəyyən edir. 254 İdarəetmənin xüsusi metodları, başlıca olaraq, operativ və cari idarəetmə sistemlərində istifadə edilir. Gömrük sistemində təsir formalarından asılı olaraq birbaşa və dolayı təsir metodları tətbiq edilir. 5.İdarəetmə sisteminin mühüm komponenti idadəetmə prosesidir. İdarəetmə prosesi müvafiq metodlarından və prinsiplerindən istifadə edilməklə müəyyən funksiyaları reallaşdırmaq yolu ilə sistemdə birləşdirilmiç idarəetmə subyektlərinin (xətti və funksional rəhbərlərin, eləcə də digər idarəçilik heyətinin) idarə edilən obyektin keyfiyyət vəziyyətlərinin dəyişdirilməsinə, kollektivin məqsərlərinin əldə edilməsinə yönəldilmiş fəaliyyətdir. Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|