Gülşən Orucova, Nərminə Qaragözova, Rafiq İsmayılov, Zahid Xəlilov

Suallar: 
– Oxuduğunuz hissəyə görə uşaq haqqında nə deyə bilərsiniz?
– Sizcə, Xaqani əsərdəki hansı obrazın adıdır – xaqanın, yoxsa uşağın?
1-ci tapşırığa görə şagirdlərin cavab versiyaları dinlənilir.
– Xaqan kimdir? 
– Müxtəlif ölkələrdə bu vəzifəni tutanlar necə adlanırlar? 
– Bizim ölkədə dövlət başçısına nə deyirlər?
– Sizcə, dövləti kim idarə edə bilər?
Mətnin ikinci yarısı oxunur. Şagirdlərin variantları ilə müqayisə olunur.
2-3-cü tapşırıqlar yerinə yetirilir. 3-cü tapşırığa əsasən mətnin hər bir hissəsi adlandırılır
və hər hissəyə plan tərtib edilir:
I hissə. Hazırcavab uşaq
1. Xaqanın təəccübü 
2. Xaqanın suallarına uşağın cavabları
II hissə. Böyük şair
1. Cavablardan xoşlanan xaqan
2. Padşah adama bir qızıl verməz
3. Xaqanın qərarı
4. Dünya şöhrətli şair
Plana əsasən mətnin məzmunu nağıl edilir.
Yazı. Mətnin son iki abzası dəftərə köçürülür. 
Dinləmə. “Bəhmənyar” mətni oxunur, suallar verilir. 
BƏHMƏNYAR
(rəvayət)
Bir gün bir dəmirçi şagirdi ilə birlikdə dəmirçixanada işləyirdi. Şagird körüyü
basdıqca közlər qığılcımlanır, onların istisi dəmiri yumşaldırdı. Dəmirçi də qızarmış
dəmir parçasını çəkiclə döyəcləyirdi. 
Elə bu zaman qonşunun uşağı təngnəfəs özünü qapıdan içəri salıb dəmirçiyə dedi:
– Usta, ocağımız sönüb, anam deyir, köz versin.
Usta önlüyü ilə üzünün tərini silib uşağın əlinə baxdı:
– Get bir qab gətir. Közü ovcunda aparmayacaqsan ki!..
– Apararam, sən verməyində ol. Tez ol, həyətdə bənövşə oynayırıq. Uşaqlar məni
gözləyir.
– Ay uşaq, sənin əlin dəmirdəndir?
– Yox, sən közü ver, neyləyirsən necə aparacağam?
Usta baxdı ki, bu tərs uşağı sözlə başa sala bilməyəcək. Üzünü şagirdinə tutub dedi:
– A bala, bu uşağa bir ovuc köz ver, görüm necə aparacaq.
Şagird maşa ilə qıpqırmızı bir köz götürüb uşağa yaxınlaşanda dəmirçi bir də
gördü ki, uşaq qapının ağzından ovcuna torpaq yığıb da ona sarı uzadıb. 
Dəmirçi uşağın fərasətinə mat qaldı. Soruşdu:
– A bala, sənin adın nədir?
– Bəhmənyaram da, usta əmi, tanımadın? – deyə uşaq cavab verib cəld qapıdan
bayıra çıxdı.
Bu həmin Bəhmənyar idi ki, sonralar oxuyub dövrünün məşhur alimi oldu.
Suallar: – Bu rəvayətdən hansı nəticəni çıxarmaq olar?
Dərslərin planlaşdırılması
VII bölmə
188
Çap üçün deyil

---

– Rəvayətdə hansı obrazlar var?
– Hadisələr harada baş verir?
– “Xaqani” mətni ilə “Bəhmənyar” mətninin baş qəhrəmanlarını hansı cəhət birləşdirir.
Tətbiqetmə._İş_dəftərinin'>Nəticə:
Yerində verilmiş məntiqli, ağıllı cavab həmişə qiymətləndirilir. 
Tətbiqetmə.
İş dəftərinin 120-ci səhifəsindəki mövzu ilə bağlı tapşırıqlar yerinə yetirilir..
DİL QAYDALARI
Motivasiya.
4-cü tapşırıq: 
– birinci cümlədə məlumat çatdırılır; 
– ikinci cümlədə sual verilir;
– üçüncü cümlədə tapşırıq ifadə olunur.
Tədqiqat sualı:
– Cümlələri məqsəd və intonasiyaya görə necə fərqləndirə bilərik?
Tədqiqatın aparılması.
Dərsliyin 166-cı səhifəsindəki nəzəri hissə oxunur, təhlil olunur.
Müəllim əlavə olaraq nida cümlələri haqqında məlumat verir və bu cür cümlələrin hiss-hə -
yə can ifadə etdiyini bildirir.
Qruplarla iş. 
I qrup. Verilmiş mətndən sual cümlələrini seçin. Həmin cümlələri oxuyanda səsinizi necə
dəyişdiniz? Cümlənin sonunda lazım olan işarəni qoyun.
II qrup. Cümlələri oxuyun. Onları fərqləndirin. Cümlələrin sonunda lazım olan işarəni
qoyun.
1. Siz sabah Gəncəyə gedəcəksinizmi
2. Qarşıdan yaz gəlir
3. Yaşasın Azərbaycan Respublikası
III qrup.  2 nəqli, 2 nida, 2 sual cümləsi qurun. Onları fərqləndirin.
IV qrup.  Verilmiş cümlələri elə oxuyun ki, onlar həm sual, həm də nəqli cümlə kimi
işlənsin:
Bu gün hava soyuqdur.
Siz vətənimizi çox sevirsiniz.
Məlumat mübadiləsi və müzakirənin təşkili. 
Qrupların təqdimatları dinlənilir və müzakirə
olunur. Dərslikdən 5-6-cı tapşırıqlar yerinə yetirilir.  
Nəticə.
Məqsəd və intonasiyaya görə cümlələrin aşağıdakı növləri var:
nəqli, sual, əmr, nida. 
Tətbiqetmə.
İş dəftərinin 120-ci səhifəsindəki dil qaydaları ilə bağlı tapşırıqlar yerinə
yetirilir.
Yazı. Hüsnxət. “S” hərfi. İş dəftəri, səh. 118.
Ev tapşırığı: 
– 1. Səbətdəki beş almanı beş uşaq arasında elə paylaşdırın ki, almanın biri
səbətin içində qalsın (Cavab: Beşinci uşağa alma səbətin içində verilir).
2. “Mən dövlət başçısı olsaydım, bilikli və ağıllı adamlar üçün nə edərdim?” mövzusunda
esse yazın.
3. 2 nəqli, 2 əmr, 2 sual cümləsi yazın. 
Qiymətləndirmə. 
Təqdimata, diskussiyaya və tətbiqetmənin nəticələrinə əsasən aparılır.
Dərslərin planlaşdırılması
SÖZ SƏNƏTİMİZ
189
Çap üçün deyil

---

Dərs 94. OYUNLAR (2 saat) 
Motivasiya. 
Müəllim: – Dostlarınızla birlikdə boş vaxtlarınızda nə edirsiniz?
– Hansı oyunları oynayırsınız?
– Hansı gülləri tanıyırsınız? (nərgiz, lalə, bənövşə, zanbaq)
– Bunlardan hansı həm də oyun adıdır? (bənövşə)
– Siz hansı oyunları bilirsiniz?
Şagirdlərin cavabları dinlənilir.
Dərsliklə iş. Dərslikdən oyunlar haqqında verilən məlumat oxunur. Bənövşə oyunu
oynanılır.
Müəllimin nəzərinə: Müəllim şagirdlərə dərslikdə adı çəkilən milli oyunlar haqqında danışa,
imkan olarsa, şagirdlərin köməyi ilə onlardan bəzilərini nümayiş etdirə bilər.
Kosaldıqaç – iki dəstə uşağın kosla (topla) oynadığı oyun. Oyunun mahiyyəti topu əldə
saxlamaq, digərlərinə verməməkdir.
Dirədöymə – Uşaqlar iki dəstəyə ayrılıb bir dairəvi cizgi çəkir və sanama yolu ilə mərəyə
(dairəyə) girən dəstəni müəyyən edirlər. Dairədəki uşaqların hərəsi ayağının altına bir
toqqa qoyur. Dairədən kənarda qalanlar toqqanı götürməyə çalışırlar. Dairədəkilər isə
toqqaları götürməyə yol vermirlər. Kənardakı oyunçu içəridəkilərdən birini əli ilə tutub
dairədən çıxara bilsə, onu bir nəfərə həvalə edib saxladır və yiyəsiz qalmış toqqanı
götürməyə cəhd edir. Bu zaman içəridəkilər həm öz toqqalarını, həm də çöldəki yol -
daşlarının toqqasını qorumalı olurlar. Yaxud əksinə, içəridəkilər çöldəkilərdən birini fəndlə
tutub dairəyə salsalar, dəstələr yerlərini dəyişməli olurlar. Hansı dəstə toqqaların hamısını
ələ keçirsə, qələbə qazanır. 
Beşdaş – xırda daşlarla oynanılan oyun. (Müəllimlər, yəqin ki, bu oyunun mahiyyətini
bilirlər. Həmin oyunun kiçik motorikanı inkişaf etdirdiyini nəzərə alaraq, sinifdə oyna -
nılması məqsədəuyğundur.)
Çilingağac – iki dəstə oyunçunun kiçik ağac parçasını – pəli çiliklə (ağac və ya dəyə -
nəklə) vurub müəyyən məsafəyə çatdırmasından ibarət uşaq oyunu. Çilingağac oyunu iki
üsulla oynanılır.
Birinci üsul. Oyunda iki-üç nəfər oğlan uşağı iştirak edir. Hər oyunçunun bir dəyənəyi və
bir pəli olmalıdır. Pəl bir qarış uzunluğunda, hər iki ucu bir qədər yonulmuş çubuqdan
düzəldilir. Böyük dairəvi cızıq çəkilir. Pəli cızığın ortasında qoyurlar. Püşk yolu ilə oyunu
başlayırlar. Oyunçu dəyənəklə əvvəlcə pəlin bir ucuna vurub onu yerdən bir qədər
aralayır, ikinci zərbə ilə onu cızıqdan uzaqlaşdırmağa çalışır. Göstərilən qaydada oyunçu-
lar bir-biri ilə yarışırlar.
İkinci üsul. Bu üsulda da oyun başlayana qədər birinci üsulda olan qaydalar yerinə ye-
tirilir. Lakin pəl bir qədər uzun olur. Cızıq da uzun çəkilir. Oyunçular püşk ilə oyuna başla -
yaraq bir-bir cızığın üstündə durur, sol əllərində şaquli vəziyyətdə tutduqları pəli yuxarıdan
Məzmun standartları 
Təlim məqsədləri
1.2.1. Müşahidə etdikləri, eşitdikləri və
oxuduqları haqqında  danışır. 
Eşitdiyi milli oyunlar haqqında danışır.
4.1.2. Sözlərin böyük hərflə  yazılışına dair
qaydaları məqamına uyğun  istifadə edir. 
Bəzi sözlərin həm böyük, həm də kiçik hərflə
yazıldığını bilir və yazısında tətbiq edir.
Dərslərin planlaşdırılması
VII bölmə
190
Çap üçün deyil

---