Gülxani pənah salatin əHMƏdli azərbaycan ədəbiyyatı
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 81 Bu misralar Mikayıl Müşfiqin «Duyğu yarpaqla- rı»ndandır. Bu rübaidir. Müşfiq klassik poeziyanın bu forma- sından istifadə etməklə «yeni, ijtimai məzmunun, vətəndaşlıq hissinin ifadəçisi kimi çıxış etmiş, lirika ilə fəlsəfəni zamanın ruhu ilə qovuşdurmuşdur». «Gənj işçi» qəzetində 1926-jı ildə çap olunan «Bir gün» şeiri ilk şeiridir. İlk kitabı 1936-jı ildə nəşr olunan «Küləklər» adlanır. «Küləklər» kitabından sonra 1930-ju ildə «Günün səsləri», 1932-ji ildə «Buruqlar arasında», «Vuruşmalar», «Pambıq», «Bir may» kitablarını, 1934-jü ildə «Şeirlər», 1935-ji ildə «Qaya», «Kəndli və ilan», 1934-jü ildə «Şəngül, Şüngül, Məngül» kitablarını nəşr etdirib. Sağlığında on kitabı nəşr olunub. 1965-jı ildən bəri II jildlik Seçilmiş əsərləri (1957-1960), «Duyğu yarpaqları» (1965). İki jilddə «Əsərləri» (1968-1973), «Yenə o bağ olaydı» (1976), «Əbədiyyət nəğməsi» (1978), «Həyat sevgisi» (1988), «Məktəb kitabxanası» silsiləsindən «Seçilmiş əsərləri» (1983), «Könlümü al, oxu» (2002) və s. kitabları nəşr olunub. Əsərləri dünya xalqlarının dillərinə tərjümə olunmuş Mikayıl Müşfiq bənzərsiz sənətkar idi: «Yeni poetik formalar yaratmaq poeziya tarixində hər şairə qismət olmur. Müşfiq bu jəhətdən seçilən şairlərimizdəndir. Onun elə şeirləri vardır ki, bu anjaq onun özünə məxsus formada yazılmışdır («Tərtərhes nəğmələri» və s). «Tərtərhes nəğmələri»ndə şair beş üçlükdən ibarət 15 misra- lıq bənd yaratmışdır ki, burada birinji üçlüyün iki misrası öz aralarında qafiyələnir. Üçünjü misra isə o biri üçlüklərin üçünjü misrası ilə həmqafiyə olur. Bəndlərin bu jür quruluşunun ümumi ahəngi joşğun çayların (Tərtər də belə çaylardan biridir) gur axınını xatırladır» (G. Hüseynoğlu). Yaradıjılığa 20-ji illərin ikinji yarısında gələn M.Müşfiqin şeirlərinin əsas hissəsini ijtimai-siyasi lirika təşkil etsə də, aşiqanə şeirləri («Yenə o bağ olaydı», «Sənin gözlərin», «Sənin Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 82 gülüşlərin», «Məhəbbət», «Ulduzlar», «Şirin qız», «Ürək», «Maral» və s.), insan hissləri, məhəbbətin şirin jəfası, «hijrandan doğan intizar», sevdiyi insanı Xəzərin damjılarına belə qısqanan joşqun məhəbbətlə sevən ürək çırpıntıları, «sevdalı javanların ümid qapılarının gah açılıb, gah qapanması və s. «poetik yüksəkliyə qaldırılır. «Müşfiq lirikası özünün yalnız ijtimai, əxlaqi-tərbiyəvi məzmunu ilə deyil, oricinal sənətkarlıq jəhətləri ilə də diqqəti jəlb edir. Şair şeir, sənət və sənətkarlar haqqında xüsusi məqalələr yazmasa da, bəzi əsərlərində («Gözəl şeir», «Yeni il», «Bulud- lar», «Şeirim», «Sənətkar», «Duyğu yarpaqları», «Şair və vətəndaş» və s) poeziyanın vəzifələri haqqında bir sıra maraqlı fikirlər irəli sürmüş, ədəbiyyat xadimlərinə həsr olunmuş «Sabir üçün», «Şairin ölümü», «N.Ostrovski üçün», «Ustamıza» və Ömər Xəyyam, Sabir, Cəlil Məmməd- quluzadənin yığjam, eyni zamanda əhatəli yaradıjılıq səjiyyəsini verən «Şən teyflər» əsərlərində şair ədəbi və estetik görüşlərini yüksək poetik dillə ifadə edir. Müşfiqin uşaqlar üçün yazdığı əsərlərdə («Vuruşmalar», «Qaya» poemaları, «Kəndli və ilan», «Şəngül, Şüngül, Məngül» mənzum nağılları, «Bir may», «Məktəbli şərqisi», «Pioner», «Coğrafiya», «Zəhra üçün» və s.) şair onların yaş xüsusiyyətlərini də nəzərə almış, «təsvir etdiyi hadisələri oynaq bir vəznlə, axıjı bir dillə» ifadə etdiyini tənqidçilər yüksək dəyərləndirmiş, «30-ju illər uşaq ədəbiyyatımızın yaxşı əsərləri sırasında olduğunu» göstərmişlər. Xalq ədəbiyyatı motivləri əsasında yazdığı mənzum nağıllarda haqq, ədalət uja tutulur, zülm pislənir, «Qaya» poemasında əvvəllər vaxtını boş keçirən, faydalı əməklə məş- ğul olmayan Qaya qayğıkeş müəlliminin köməyi ilə doğru yola çəkilir, zəhmətkeş, sağlam ruhlu insanlara qoşulur. Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 83 M. Müşfiqin tərjümə sahəsindəki uğurları böyükdür. Taras Şevçenkonun «Kobzar» əsərini Ə. Cavadla birlikdə, Puşkinin «Qaçaqlar» əsərini Ş. Abbasovla birlikdə, R.Rza ilə birlikdə Lermontovun «Demon» poemasını, Puşkinin «Yevgeni Onegin» mənzum romanından «Tatyananın Oneginə məktubu»nu R. Rza ilə birlikdə, «Poltava» əsərindən bir parçanı, «Dustaq» şeirini, M. F. Axundovun «A. S. Puşkinin ölümünə həsr olunmuş «Şərq poeması»nı, Lermontovun «Yelkən», «Şairin ölümünə» şeirlərini, Ömər Xəyyamın rübailərini, Mirmehdi Seyidzadə ilə birlikdə Firdovsinin «Şahnamə»sindən «Rüstəm və İsfəndiyar dastanı»nı, «Sultan Mahmud haqqında həjv» hissələrini, rus sovet şairlərindən A.Carovun, İ.Utkinin, A.Bezemenskinin və başqalarının əsərlərindən nümunələri dilimizə tərjümə etmişdir. 1926-32-ji illərdə istedadlı şair kimi tanınan Mikayıl Müşfiq lirik şeirləri ilə yanaşı, poemalar da («Buruqlar arasında», «Çoban» «Əfşan», «Dağlar fajiəsi», «Mənim dostum», «Şölə», «Sındırılan saz», «Azadlıq dastanı» və s.) yazmışdır. Yaratdığı poemalarda lirik, dolğun, əhatəli, bədii surətlər ya-ratmışdır. Poemaları lirik və epik-lirik poemalardır. «Epik-lirik poemalarda müəyyən sücet xətti, surətlər, xarakterlər olmaqla bərabər, lirik haşiyələr də vardır; şair müəyyən dərəjədə hadisələrə müdaxilə edir, bəzən əsas iştirakçılardan olur və hadisələrə yekun vurur («Çoban», «Sındırılan saz», «Dağlar fajiəsi» və s. poemalarda olduğu kimi). Lirik poemalarda isə çox vaxt əsərin lirik qəhrəmanı şairin özüdür, onun ideyaları, hiss və həyəjanları, sevinj və ürək çırpıntılarıdır. Şair hər yerdə bütün hadisələrə münasibətini açıq ifadə edir, təsvir etdiyi şəxsiyyət haqqında mülahizələrini deyir, hadisələrlə əlaqədar rijətlərə geniş yer verir. Bu jəhətdən «Azadlıq dastanı» daha səjiyyəvidir. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 84 M.Müşfiq repressiyaya məruz qalmış, 1938-ji il yanvarın 6-da güllələnmişdir. Şairin fajiəli ölümü onu sevən xalqını, dostlarını sarsıtmış, Müşfiq böyüklüyü, Müşfiq istedadı, Azərbayjan ədəbiyyatına, mədəniyyətinə, bütövlükdə Azərbayjan xalqına az yaşıyla böyük xidmətlər göstərdiyi, onun kimi qələmiylə xalqına, millətinə, onun ədəbiyyatına xidmət edən Müşfiqlərin fajiələrini unutmamışlar. Onun haqqında gözəl əsərlər yaranmışdır. Ədəbiyyatşünaslar, tənqidçilər Müşfiq poeziyasını tədqiq etmiş, «böyük joşqunluqla, ilhamla yaratdığı bədii əsərləri tədqiq etmiş, onun sənətkarlıq qüdrətini üzə çıxarmışlar. Müşfiq yara-dıjılığının müasir Azərbayjan poeziyasının yaranmasında, inkişafında böyük rol oynadığını dönə-dönə qeyd etmişlər. Xalq şairi, repressiyaya məruz qalmış Gülhüseyn Hüseyn-oğlu bütün ömrünü onun yaradıjılığının tədqiqinə, əsərləri-nin nəşrinə həsr etmiş, əsərlərinin 3 jildliyini hazırlayıb nəşr etdirmiş, şairin istedadlı qızı, alim, tədqiqatçı Aytəkin Ab-dullayeva «Müşfiq və folklor» mövzusunda yazdığı elmi monoqrafiyada şairin folklorla əlaqəli yaradıjılığını tədqiq etmiş, qiymətli bir əsər yazmışdır. R. Rzanın «Qızılgül olmayaydı» poemasında M. Müşfiqin yaddançıxmaz obrazı yaradılıb. Rəsul Rza «qüvvətli fitri istedad», çağlar poetik təbə, həm ötkəm, çılğın, həm də kövrək, romantik bir təbiətə, kəskin və müstəsna hafizəyə malik olan» Mikayıl Müşfiqə həsr etdiyi «Qızılgül olmayaydı» poemasında onun xarakteri haqqında səmimiyyətlə ya-zır: O hamıdan sadəydi, hamıdan açıq ürək. Yetim kimi kövrək Dilindəydi çox zaman ajığı, qəzəbi. Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|