Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 449 Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında da, böyük sənətkarların yetişməsində də misilsiz rol oynamışdır. Uzun müddət repressiyalara məruz qalmış Azərbaycan ədəbiyyatı «Azərbaycan» curnalı ilə qoşa addımlamışdır. Çox ziyalılarımız təzyiqlərə məruz qalıb. «Azərbaycan» curnalının səhifələrində dərc olunan yazılarda kommunist ideologiyasının zərərli təzyiqləri nəticəsində böyük sənətkarlarımıza, yüksək elmi potensial qüvvəyə malik alim, ədəbiyyatşünas, tənqidçilərimizə qarşı amansız yazılar da dərc edilirdi: «Həmid Araslı, Feyzulla Qasımzadə, Mikayıl Rəfili, Məmməd Cəfər, Mir Cəlal kimi məşhur Azərbaycan alimlərinin ən böyük günahı kimi bu göstərilirdi ki, onlar «Marksizm-leninzim» metodologiyası ilə kifayət qədər silahlanmamış, bu metodu öz işlərinə tətbiq etməmişdilər». Bu da alimlərimizin, eləcə də ədəbi mühitimizin geniş dolaylarından xəbər verirdi. Bir çərçivəyə sığmayan, buxovları qəbul edə bilməyən, o zəncirləri öz düşüncələrindən qırıb-atan bir kommunist ideologiyasına deyil, bəşəri düşüncələrə, amallara xidmət edən Azərbaycan ədəbiyyatının da inkişaf etdiyini, bu ədəbi metodu dəstəkləyən alimlər ordusunun varlığından xəbər verir. Onlar çox gözəl başa düşürdülər ki, «bəzi klassiklərin yaradıcılığına da «əl gəzdirilir», orta əsrlər poeziyasında parlaq iz buraxmış böyük mütəffəkkir şair İmadəddin Nəsiminin nöqsanı kimi göstərilirdi ki, «o, həqiqi azadlıq yolunu görə bilməmişdi». Adı çəkilən məqalədə Abbasqulu ağa Bakıxanov idealizmdə günahlandırılır. Məhəmməd Hadiyə isə o zamanın dəhşətli yarlıqlarından biri yapışdırılır, bu böyük sənətkar «Burcua millətçisi» kimi damğalanırdı. Beləliklə də, «Azərbaycan» curnalı ölkəmizdə ədəbi yaradıcılıq proseslərini özündə hərtərəfli əks etdirən, qərəzsiz bir güzgü olmuşdu. Bu güzgüdə ruha qol-qanad, xəyala pərvəriş verən fərəhli məqamlar çoxdur. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 450 Lakin on illərin arasından yenidən baxanda, onda qanqaraldan, ürəkgöynədən məqamların da» (Bəkir Nəbiyev) olduğu bir daha sübut edir ki, 70 illik bir sovet dönəmində yaşamış, yaratmış, bu gün Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində yetişmiş şair, alim, nasir və tənqidçilərimizin ömür yolu kimi yaradıcılıq yolları da keşməkeşli bir dövr keçmiş, öz amalı, idealı uğrunda yazan-yaradanların ruhu, qol-qanadı burcua millətçisi, xalq düşməni, vətən xaini damğaları altında, kommunist ideologiyasına sığmadığından baş vermişdir. «Azərbaycan» maddi imkansızlıq nəticəsində 90-cı illərdə bağlanmaq təhlükəsi yarananda dövlətimiz, xüsusilə ədə- biyyatın ən yaxın dostu, ümummilli liderimiz H.Əliyevin bir dövlət başçısı kimi şəxsi qayğısı nəticəsində yenidən fəaliyyətini bərpa edə bildi. Bu ədəbiyyatımıza 90-cı illər bu- rulğanında ən böyük dəstək idi. İctimai-siyasi ziddiyyətlərin kəskinləşdiyi bir dövrdə dövlət ədəbiyyata qayğısını diqqətdən qaçırmırdı. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin yaşaması, fəaliyyəti üçün gördüyü işlə tarixin səhifələrinə yazılıb. Əmin Əfəndiyev fikirlərində haqlıdır ki, «Mübarizələrlə dolu 80 illik uğurlu bir inkişaf yolu keçərək ədəbiyyatımızın və mədəniyyətimizin parlaq güzgüsünə, xalq həyatının ədəbi salnaməsinə çevrilmiş «Azərbaycan» curnalı hansı adla çıxmasından asılı olmayaraq, fəaliyyətinin bütün mərhə- lələrində özünün məqsəd və əqidəsinə sadiq qalmış, xalqın istək və arzusunu əks etdirmiş, ədəbi-mədəni həyatımızı ardıcıl olaraq dolğun bir şəkildə işıqlandırmağa çalışmışdır. Çap olunduğu bütün illər ərzində Azərbaycan xalqının həyatında, ədəbiyyat, maarif və mədəniyyət sahəsində elə bir mühüm hadisə olmamışdır ki, o curnalın səhifələrində öz əksini tapmamış olsun. Klassik irsin öyrənilməsi, müasir ədəbi proses, ədəbiyyatşünaslıq və ədəbi tənqidin inkişafı, teatr, musiqi, kino, Sənət, sənətkar və zaman 451 eyni zamanda incəsənətin digər sahələrinin işıqlandırılması, dilimizin saflığı uğrunda mübarizə, dünya xalqlarının ədəbi- mədəni həyatına aid maraqlı materialların müntəzəm olaraq verilməsi curnalın daim diqqət mərkəzində olmuş, o, respublikada ictimai-siyasi və elmi fikrin təbliğinə həmişə qayğı göstərmişdir». İlk əsərləri ilk dəfə «Azərbaycan» curnalının səhifələrində dərc olunan bu gün elə şair və ədiblərimiz vardır ki, Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında böyük xidmətləri danı- lmazdır. X.Rza, M.Araz, İ.Hüseynov, B.Nəbiyev, Y.Qarayev, K.Talıbzadə, N.Cəfərov, N.Şəmsizadə, K.Abdulla kimi son illərin yetirmələri də bu siyahıdadır. Onların curnalın səhifələrində dərc olunan yazıları ədəbiyyatımızın inkişafına, sağlam ədəbiyyatın daha da inkişaf etdirilməsinə, bəşəriyyətə böyük dühalar verən ədəbi irsimizin ənənələrini qoruyub saxlamağa xidmət edir, dünya ədəbiyyatında müasir Azərbaycan ədəbiyyatının da özünəməxsus layiqli yeri olduğunu sübut edən əsərlərdir. Curnalın biblioqrafiyası tərtib edilmişdir. Birinci təşəbbüs 1968-ci ildə curnalın 1940-1965-ci illərdəki 25 illik fəaliy- yətini özündə əks etdirən biblioqrafik göstərici M.F.Axundov kitabxanasında hazırlansa da, istənilən nəticə əldə edilmir. Curnalın 50 illiyi ilə bağlı 1973-cü ildə Rasim Tağıyev «Azərbaycan curnalının biblioqrafiyası» (1923-1972) adlı vəsait hazırlayır, çap edilir. 1923-cü ildən üzübəri 80 ildə curnalın 1000-ə yaxın nömrəsi dərc olunub. «Azərbaycan-80 Biblioqrafik göstərici (1923-2003), 544 səhifəlik kitab, 2004- cü ildə çap edilmiş bu göstərici «Azərbaycan» curnalının 1923-cü ildən bu günə qədər 80 ildə çapdan çıxmış 900-ə yaxın sayında, eyni zamanda 1926- cı ildən curnala əlavə olaraq ayrıca buraxılmış «Ədəbi parçalar» adlı məcmuədə dərc Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 452 olunmuş bütün materialları əks etdirir. Göstərici hazırlanarkən, curnalın hər bir sayı diqqətlə nəzərdən keçirilmiş, ilk növbədə ədəbiyyatla əlaqədar müxtəlif səpkili materiallara üstünlük verilmiş, onlar Azərbaycan, rus, MDB və digər xarici ölkə xalqları üzrə ayrı-ayrılıqda qruplaşdırılmış, burada əvvəlcə bədii əsərlər canrlara görə sistemləşdirilmiş, daha sonra ədəbi- tənqidi məqalələr eyni qayda ilə tövsiyə edilmişdir. Bölmələr daxilində bir qayda olaraq müəlliflər əlifba sırası ilə, onların əsərləri isə xronoloci ardıcıllıqla verilmişdir». 80 il ərzində əsərləri bu curnalda çap olunan ədib və şairlərimizin, alimlərimizin adı, əsərlərinin adı bu kitabda göstərilmişdir. Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu tərəfindən hazırlanmış «Azərbaycan» curnalının 80 illiyinə həsr edilmiş bu biblioqrafik göstərici zaman-zaman böyük sənətkarlarımızın məhəbbətlə, hörmətlə yanaşdığı «Azərbaycan» curnalının Azərbaycan ədəbiyyatında oynadığı mühüm tarixi rolunu qiymətləndirib: «Biz hamımız «Azərbaycan» curnalının şinelindən çıxmışıq» (Nəbi Xəzri), «Azərbaycan» bütün ədiblərimiz, şairlərimiz üçün məktəb, «yazıçılıq akademiyası» olmuşdur» (S. Rəhimov), «Bizim H.Cavid, M.Müşfiq, S.Vurğun, S.Rüstəm, R.Rza, S.Rəhimov, M.İbrahimov və s. kimi qüdrətli söz ustalarımız bu dərginin səhifələrində yetişmiş və ədəbiyyatımızı formalaşdırmışdır (B. Vahabzadə). «Şüurlu həyatımın böyük bir hissəsi bu curnalla əlaqədə keçmişdir. O, mənim üçün mənəvi, bədii qida mənbələrindən biri olmuşdur (Məmməd Arif), «Biz respublikamızı bir gün də bu məcmuəsiz təsəvvür edə bilmirik. Bu məcmuə qapı-pəncərəmizdən evimizə dolan günəşli, təmiz havadır» (M.Dilbazi) deyən böük sənətkarlar «Azərbaycan» curnalının həm elmi, həm də mədəni həyatında oynadığı rolu yetərincə dəyərləndirmişlər: Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|