Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 313 Yerə döşənir tağı. Şair tərəvəz, bostan bitkiləri ilə yanaşı ana təbiətin flora və faunasını, onun gözəl çiçəklərini də uşaqlara sevdirməyə çalış**ır: Bənövşəyəm, Bənövşə, Qışda yatıb torpaqda Yaz başında həmişə Açıram çöldə, bağda. Ətirliyəm, göyəm, Bahar qızı çiçəyəm. Tez açıb, tez soluram... «Ağaclar» bölməsində Rəsul Rza çinar, palıd, şam, qovaq, qələmə, narbənd, akasiya, cökə, söyüd, qarağac və s. ağacların növlərini, harada bitdiyini yığcam, uşaqların dərk edəcəyi dillə təsvir edir. «Ev quşları» bölməsində cücə, xoruz, beçə, qaz, ördək, arı və s, «Çöl quşları» bölməsində bülbül, kəklik, qartal, durna, qaranquş, turac və s. haqqında danışır. Nağıllarımızda onların qəhrəmanların arzu və istəyini yerinə yetməsində kömək edən «rəmzi obrazlar» olduğunu söyləyir. «Balacaların təbiət ensiklopediyası» silsilə şeirləri uşaq- larda təbiətə, onun incəliklərinə həm maraq oyadır, həm uşaqların biliklərini zənginləşdirir, həm də estetik maraqlarını ödəyir. Şairin uşaqlar üçün yazdığı şeir və poemaları ilə yanaşı, mənəvi estetik tərbiyəsi ilə bağlı elmi-nəzəri fikirləri də var. «Uşaqlar üçün ədəbiyyatın ideya-bədii səviyyəsini yüksəltmək uğrunda» məqaləsində uşaqların estetik tərbiyəsində ədəbiyyatın rolunu görür: «Uşaq ədəbiyyatı nəcib ənənələrlə- uşaqlarda gözəl hisslər tərbiyə etmək, onlarda kiçik yaşından zəhmətə, biliyə həvəs oyatmaq, uşaqların sağlam ruhi inkişafının qayğısına qalmaqla zəngindir». Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 314 Uşaq ədəbiyyatının inkişaf dövrünün əvvəlki dövrlərə (Sabir, Səhhət, Şaiq) nisbətən zəif inkişaf etdiyinə, geri qaldığına təəssüfünü bildirir. Eyni zamanda bu vaxta qədər Azərbaycan uşaq ədəbiyyatına dair ciddi təhlilli, onun yaranmış ənənələrini, yolunu, istiqamətini nəzərdən keçirən və bu ədəbiyyat haqqında az-çox bütöv, elmi fikir söyləyən tənqidi məqalə» yazılmadığından gileylənir. 60-cı illərdə yaranan uşaq ədəbiyyatı nümunələrini təhlil edir, nəzərdən keçirir, mövzu məhdudluğundan danışır. Öz fikirlərini söyləyən, klassik Azərbaycan yazıçılarının həyatından bəhs edən əsərlər «kiçiklər üçün böyük ədəbiyyat ola bilər. «Kiçiklər üçün böyük ədəbiyyat» məqaləsində Füzuli, Axundov, Vaqif, Sabir, C.Məmmədquluzadə, Ü.Hacıbəyov, N. Nərimanov, C.Cabbarlı, S.Vurğunun, eləcə də xalqın azadlığı uğrunda mübarizə aparan bir çox inqilab qəhrəmanlarının həyatından bəhs edən əsərlərin yazılması, çapı da uşaq ədəbiyyatının inkişafına xeyir gətirə biləcəyini qeyd edir. R. Rza təkcə özünün deyil, digər sənətkarların da uşaq ədəbiyyatının inkişafına kömək etmək vəzifəsini məsul bir vəzifə kimi bildirir. Uşaqların həyatından bəhs edən maraqlı əsərlər müəllif Əyyub Abbasov 50 illik ömrü müddətində bir-birindən gözəl, məktəbli uşaqların yaddaqalan surətlərini yaratmışdır. Onun «Çal, Ülkərim, bir də çal» şeirində müəllimləri və valideynləri qarşısında musiqidən imtahan verən Ülkərin ifaçılıq qabiliyyətini, istedadını alqışlayır: O çaldı Koroğludan, Alqış sardı salonu. Durub gedərkən yenə, Alqışladılar onu. Arası kəsilmədən. Qız geri döndü dərhal, Sənət, sənətkar və zaman 315 Gülə-gülə baş əydi. «Çal, Ülkərim. Bir də çal»- Dedi könlündə ana. Qız səhnədən çəkildi, Yenə də əl çaldılar. Ülkər qayıdıb gəldi Məharətlə çaldı o, «Qoşa yarpaq» havası, Könüllərə elə bil Axdı sevinc dəryası. «Nailə», «Çiçəklər arasında», «Qəşəng və Çiçək», «Qır- mızı bayraqlı gəmi» poemaları da uşaq ədəbiyyatının ən yaxşı nümunələri kimi dəyərləndirilir. «Nailə» poemasında valideynin uşaq üzərində nəzarəti problemi qoyulur. Dərsindən «iki» almış Nailənin zəif oxu- masında, bütün günü uşaqlara qoşulub oynamaqla məşğul olmasında valideynlərin səhlənkarlığı da gizlədilmir. «Bu əməksevər və səmimi ailənin» nöqsanının gizlətməməsini, «uşağa ciddi nəzarət etmək lazımdır»-fikrini əsas tutmasını şairə tənqidçilər təhlilində haqq qazandırır. «Çiçəklər arasında», «Qəşəng və Çiçək» poemaları kiçik yaşlı məktəblilər üçün yazılıb. «Birinci poemada yay tətilinə çıxan şagirdlərin vətənin səfalı və mənzərəli yerlərinə səyahəti təsvir edilir. Uşaqlar bitkilər və onların xassələri ilə tanış olur, yaylaqlarda çobanlar öz həyatlarından danışırlar. Burada uşaqlar Koroğlu qalası, qiymətli və parlaq daşlar, Yeddi bulaq haqqında maraqlı söhbətlərə qulaq asırlar. Bütün bu görüş və söhbətlər uşaqların biliyini daha da zənginləşdirir». Ə.Abbasov uzun müddət təhsil sahəsində çalışdığından, uşaq, məktəbli psixologiyasına dərindən bələd olduğundan Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 316 əsərlərində bitkin, oricinal uşaq obrazları yaratmağa müvəffəq olmuşdur. Uşaq ədəbiyyatına Zeynal Cabbarzadə də gözəl əsərlər bəxş etmişdir. Onun bədii yaradıcılığı uşaqların həyatından bəhs edən şeir, nəğmə, nağıl və novellalarla zəngindir. Müharibənin ilk günlərindən cəbhəyə gedən Z. Cabbarzadə orta məktəbdə oxuduğu illərdə şeirləri ilə mətbuatda çıxış etmiş, müharibə illərində Ə.Əlibəyli, M.Aranlı, B. Qasımzadə ilə birlikdə zabit rütbəsində cəbhədə olarkən cəbhə mövzusunda şeir və məqalələr yazmışdır. Piyada məktəbində kursant olmuş (1941-42), kiçik leytenant rütbəsi ilə 416-cı atıcı diviziyasının döyüşçüsü Naursk rayonunda hərbi əməliyyatda ağır zədələnir, eşitmə və görmə qabiliyyətini itirir. Hərbi xəstəxanada yaradıcılığını davam etdirən şair şeirlərini Yazıçılar İttifaqına göndərir. Səməd Vurğun onun səhhətindən xəbər tutub onun qayğısına qalır. «Ədəbiyyat qəzeti»ndə şeirlərini çap etdirir. Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul etdirir. Sağalandan sonra «Ədəbiyyat qəzeti»ndə işləyən, bədii yaradıcılığını davam etdirən şairin «Xaniman» adlı ilk şeirlər kitabı, 1947-ci ildə isə «Əfzələddin şah» mənzum nağılı çapdan çıxır. Bu illərdən başlayaraq ömrünün sonuna qədər «Pioner» curnalının redaktoru olan Z.Cabbarzadə «fikrə, mənaya üstünlük verən, yığcamlığa diqqət yetirən təsvirçilikdən və sözçülükdən uzaq, çox ciddi, mühüm, həyati məsələlərə diqqət yetirən» şair kimi dəyərləndirilir. Onun yuxarıda adlarını çəkdiyimiz kitablarından sonra «Şeirlər» (1952), «Çinar» (1952), «Bahar gəlir» (1954), «Dnepr sahillərində» (1956), «Arzular» (1958), «Yaylaqda» (1960), «Sizin səsiniz» (1963), «Məni bağışlayın» (1965), «Güllər» (şeirlər, nəğmələr, poemalar) (1974), «Uca dağ başında» (1980) və bu kimi kitabları çap olunub. Bu kitablardakı mövzu cəhətdən rəngarəng şeirlərdə onun təbiəti, Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|