Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 317 gözəlliyi, vətənə məhəbbəti, tarixi bayramların vəsfi, lirik nəğmələrlə yanaşı, kiçik yaşlı uşaqlar üçün «Sizin səsiniz», «Yatın balalar», «Sərçə», «Dərs səhəri» şeirləri yaddaqalan, uşaqların ən çox əzbər öyrəndikləri şeirlərdir. «Qayalı sahillərdə», «Ayqız», «Uşaqlara», «Ayaq səsləri», «Nə oldu» və s. şeirlərində ataya, anaya məhəbbət, böyüklərə hörmət və ehtiram, uşaqlıq və gənclik hissləri öz ifadəsini tapır. Uşaq aləminə, uşaq psixologiyasına dərin bələdlik duyulur. Onun şeirlərində yay tətili xatırlanan «Hanı tonqal» şeirinə diqqət yetirək: Axşam düşəndə, Tonqal qalanır. Dirəkdə bayraq Heç dalğalanmır. Qağayı vurur, Özünü suya. Bomboz qayalar Getmiş yuxuya. Onun yaratdığı «Tapmacalar» silsilə şeirləri («Kəpənək», «Qarışqa», «Şamaxı, Naxçıvan» və s) uşaqları «yaradıcı fikrə cəlb edən, axtarışlara yönəldən əsərlər» kimi dəyərlidir. Zeynal Cabbarzadənin məktəblilərin, onların istək və arzularının ifadəsi olan 200-dən çox şeirinə, mahnısına musiqi bəstələnmişdir. «Ögey ana» filmində İsmayılın mahnısı, «Azərbaycanım», «Alagöz», «Arzular», «Sürəyya», «Neftçilər» və s. mahnıları bu gün də dillər əzbəridir. Bu gün də sevilən mahnıların müəllifi Zeynal Cabbarzadə ana laylaları qədər şirin, təsirli, uşaq qəlbində fərəh, sevinc, həyəcan oyadan şeirlər müəllifidir: Göydə bulud sovuşsun, Kipriklərin qovuşsun. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 318 Laylay quzum, a laylay, İki gözüm, a laylay. Sən nə şirin balasan, Görüm yüz il qalasan, Laylay baharım laylay. Laylay nübarım laylay. Uşaqlar üçün yazdığı poemalar və nağıllar («Məni ba- ğışlayın», «Qəhrəman oğlu», «Qonaq», «Linda», «İçərişəhər», «Karvan gedir», «Bizim metro», «Dnepr sahillərində» şairin uşaq aləminə, onun duyğu və düşüncələrinə hörmət, sabahına qayğı ilə doludur. «Qəhrəman oğlu» poemasında atası cəbhəyə gedən, döyüşlərdə qəhrəmanlıqla həlak olan, elin qayğısı ilə boya-başa çatan Çinarın daxili aləmi, ağlabatan, inandırıcı bir məntiqlə, bədii ifadələrlə verilir. Onun öz uşaqlıq illərini yada salan, «dəcəllik etdiyini» acı-acı xatırlayan, «günahlarının bağışlanması üçün» bu gün hər bir fədakarlığa hazır lirik qəhrəman («Məni bağışlayın») obrazı yaddaqalandır; sərhəd kəndlərdə yaşayan uşaqların ayıq-sayıqlığı, «qonaq» adı ilə kəndə gələnin casus olduğunu başa düşüb, «ağıllı tədbir hazırlayan» («Qonaq») uşağın cəsarəti, Eston xalq əfsanəsi əsasında qələmə alınan Kalevin üç oğlunun qəhrəmanlığından bəhs edən, vətən yolunda canlarından keçən bu oğullar üçün göz yaşı tökən ana Lindanın iztirabları («Linda»), dostluq mövzusunda yazılmış («Dnepr sahillərində») əsərlərdə saflıq, mərdlik, uzaq keçmişi, zəngin tarixi verilən («İçərişəhər») İçərişəhərin tikilişi, «xalqın əmrilə şəhərdən sahilə yeraltı yol çəkən memarla bağlı əhvalatlar» yaddaqalan obrazlarla zəngin əsərlərdir. «Bizim metro» əsəri nağıl ünsürlərindən istifadə yolu ilə yazılıb. Burada müharibədən sonra ölkədə gedən quruculuq işləri verilir. Sənət, sənətkar və zaman 319 Z.Cabbarzadə 30 illik ədəbi yaradıcılığının çox böyük hissəsini həm də uşaqlara, gənclərə həsr edən, əsərlərilə uşaq ədəbiyyatında dərin iz buraxan istedadlı şairdir. Uşaq ədəbiyyatı yeniyetmələrin, gənclərin tərbiyəsində mühüm rol oynayan ədəbiyyatdır. Ona qayğı həmişə diqqət mərkəzində olub. 1962-ci ilin oktyabrın 24-də Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının müşavirəsi çağırılır. Burada uşaq ədəbiyyatının vəziyyəti müzakirə edilir. İ.Qasımov, S. Rəhimov, R. Rza, Q. Qasımzadə məruzə edir. Bu məruzələrdə M. Rzaquluzadənin, M. Seyidzadənin, T.Elçinin yaradıcılığı ətraflı təhlil olunur, uşaq ədəbiyyatının inkişafında nailiyyətlərimiz qeyd olunur. «1969-cu il 26 mart tarixli SOV İKP MK-nın və SSRİ Nazirlər sovetinin «Sovet uşaq ədəbiyyatının inkişafı haqqında tədbirlər» ilə bağlı qərarı ədəbiyyatımızdakı nailiyyətlərlə yanaşı, uşaq ədəbiyyatındakı nöqsanları da göstərir. Yazıçılar qarşısında ciddi yaradıcılıq vəzifələri qoyulur, onlara dolğun məzmunlu, ideyalı əsərlər yazmaq tövsiyə edilir. Eyni zamanda uşaq ədəbiyyatının nəzəri problemlərinin dərindən işlənməsinə çox böyük diqqət yetirilir. Bu qərarın nəticəsində tənqidçilər, ədəbiyyatşünaslar uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı yazılan əsərləri təhlil edir, onların yazdıqları yaxşı əsərlərin bədii ideya və məzmun keyfiyyətlərini araşdırır, ən yaxşı əsərləri təqdir edir. Yazıçıların X qurultayında B. Nəbiyevin «Uşaq ədəbiyyatını böyük tələblər səviyyəsinə qaldıraq» adlı məruzəsində bu məsələlər öz əksini tapmışdır. Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının 1972-ci il 18 fevral plenumu uşaq ədəbiyyatının daha da inkişaf etdirmək vəzifələri ilə bağlı SOV İKP-nin XXVI qurultayının qərarları ilə bağlı idi. M. İbrahimov, Z. Cabbarzadə, M.Seyidzadə, P. Xəlilov və başqaları uşaq ədəbiyyatının müxtəlif məsələlərinə öz münasibətlərini Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 320 bildirdilər. Bütün tədbirlər yüksək səviyyəli uşaq əsərlərin yazılmasına yönəldilmişdi. Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının 1976-cı ildə çağırılan qurultayında M.Cəfərov «İki qurultay arasında Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı» mövzusunda məruzə edir. «Müəllif uşaq ədəbiyyatının nailiyyətlərini həm klassik Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı, həm də dünya uşaq ədəbiyyatının inkişafı ilə təmasda işıqlandırır. Bu dövrdə Azərbaycan uşaq yazıçıları yeni əsərlərlə ədəbiyyatımızı zənginləşdirirlər. Gənc nəslin tərbiyəsində bədii ədəbiyyatın rolu daha da artır, «buna görə də ədəbiyyatda bədiilik, forma və məzmunun bədii vəhdəti, ideya aydınlığı, fikrin bütövlüyü və lakonik ifadəsi, bədii obrazların kamilliyi, bütün bunlarla yanaşı, ümumiləşdirmə və müasirlik kimi başlıca amillər uşaq ədəbiyyatının bədii dəyərini artırmışdır. Məhz bu məziyyətlərinə görə Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının keçdiyi inkişaf yolunda 60-70-ci illəri yeni mərhələ adlandırmaq olar». Bu dövrdə yaranan əsərlərdə milli ənənəvi mövzularla yanaşı böyük kəşflər, ölkədə gedən böyük quruculuq işləri, beynəlxalq aləmdə baş verən hadisələr, xarici ölkə gənclərinin həyatı ədəbiyyatımıza gətirdiyi «yeni məzmun, yeni ruh»la yaddaqalandır. Bu dövr poeziyamız, xüsusilə uşaq poeziyası tənqidçilər, ədəbiyyatşünaslar tərəfindən geniş təhlil və tədqiqini tapmışdır. Azərbaycan uşaq poeziyasının «1960-1990-cı illərdə yeni inkişaf mərhələsinə, daha ciddi axtarışlar dövrünə qədəm qoyduğu, «bu dövrdə uşaq şeirinin müxtəlif nəsillər»in nümayəndələri təmsil etdiyi, «yarım əsrdən artıq bu ədəbiyyatın önündə gedən M. Rzaquluzadə, M. Seyidzadə, M.Dilbazi, R. Rza, Ə. Cəmil, N. Rəfibəyli» kimi qocaman söz ustalarının yazdığı əsərlər dəyərli bilinir. Onların S.Ə.Şirvani, M.Ə. Sabir, A. Səhhət, R, Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|