Günümüzdəki Türk xalqalrı və tarixləri
Yüklə 1,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
154 Məsələn, "Fərqanə" adlı nüfuzlu Beynəlxalq İnformasiya Agentliyinin Mariya Yanovski adından yayınladığı "Türkmənlər- asketlərin, inklərin, qədim şumerlərin və sərt norveçlərin əcdadlarıdır" adlı analitik yazısı diqqətimizi cəlb edir. Tədqiqatçı, Türkmən alimi Odeq Odeqovun əsərlərini təhlil edən M.Yanovski belə bir fikir ifadə edir. "Fərqanədə O.Odeqovun iki kitabını oxumaq imkanı əldə etdim. Birincisi "Biz- asiyalılar, arilər, türkmənlər", ikincisi Dünyada türkmən izi". Nəzərə alsaq ki, O.Odeqovun Türkmənistanın əməkdar elm xadimi, Türkmənistan EA-nın həqiqi üzvü, geofizika və geologiya sahəsində elmlər doktoru və professordu əlbəttə bu kitabları əldə etmək və oxumaqı biz də istərdik. Lakin ilk mənbələri əldə edə bilmədiyimiz üçün M.Yanovskinin təhlilləri ilə kifayətlənməli oluruq. Kitabda toplanmış materialların mövzusunu öyrəndikcə bu əsərin orijinalını tapmaq və alımin tarixi proseslərə orijinal baxışlarını öyrənmək daha çox fikrimizdən keçir.Yalnız məqalənin sonunda məlum olur ki M.Yanovski linqvo-arxeologiya, mürəkkəb etno-mədəni mühitin öyrənilməsi kimi problemlərdən çox uzaqdır. Məsələn məqalənin sonunda məlum olur ki, M.Yanovski Moskvanın yaxşı orta məktəblərindən birində oxuyan 15 yaşlı qızından məsləhət alır və qızı ona şumerlərin mixi yazı ilə yazdığını xatırladır. 155 Əlbətdə hər bir hazırlıqlı oxucu sonunda başa düşür ki, bu tip tədqiqatlar məhz tədqiqatçının uşaqlarının yaxşı məktəblərdə oxuması məqsədi ilə yazılır. Yoxsa M.Yanovskinin nə işinə var şumerlər, inklər, türkmənlər kimdir. Tədqiqatçı mülahizələrini məyusluqla bitirir. Məyusluğun səbəbi belə anlaşılır: "əgər bir ölkədə kəndli kəndi ilə, məmur idarəetmə ilə, alim elmlə məşguldursa bu pisdi. Əyər bir orta dərəcəli jurnalist Türkmənistan Elmlər Akademiyasına elmsiz deyərsə bu yaxşıdı". Görkəmli Şumeroloq alim S.Kramer də uzun illər apardığı təgqiqatlarının sonunda məyus olur. "Tarix şumrerdə başlanır" əsərində o etiraf edir ki, bütün ömrünü Sami xalqlarının əcdadlarını axtarmağa sərf etmiş və müəyyən olduqdan sonra ki, şumerlilərin dili kumilyativ dillərə aiddir və buna uygun gələn dil bu cografiyada yalnız türk əsilli xalqlardır təbii bir məyusluq yaranmışdı. Bu ğörkəmli alimin məyusluğu ilə tədqiqatçı M.Yanovskinin məyusluğu xeyli fərqlidir. Əlbəttə görkəmli alim O.Odeqovun əsərlərini oxumaq istəyimiz onunla bağlı deyil ki, orada yazılanlar "quran ayəsidir". Əlbətdə bizim də oxuduğumuz, araşdırdığımız bir sıra bildiklərimizlə tutuşdurub bəzi hallarda razılaşmaq, bəzən razılaşmamaq, hətta müəlliflə mübahisə edə biləcək nəticəyə gələ bilər. Lakin bütün hallarda tədqiqatçı M.Yanovskinin istehzası bizə 156 yaddır. Məsələn XIX əsrin ortalarında inğilis zabiti Rolinson Bisitun dağlarındakı yazıların oxunması zamanı mətnlərdə olan simvollardan birini "mən" olaraq qəbul etməsi, onun qədin fars dilində qarşılıgının "Aham" olması və bu kəlmənin qədim sami dillərində "Adam" sözünün transformasiya olunmuş versiyası kimi qəbul edilməsi bu konsepsiyanın əlehdarlarının da etirazına səbəb olmuşdu. İstehza elmi əsası olmayan və əlacsızlıqın ifadəsidir. Mixi yazı şəkilli yazının (piktoqrafiyanın) səsli əlifbaya keçməsi prosesində bir aralıq əlifbadır. Heca əlifbası da aralıq əlifbadır. Odur ki, "məktəbli" tövsiyəsi ilə nəticə çıxaran araşdırıcı hiddətlənir. Niyə? Akademik O.Odaqovun arqumentlərinə qarşı nə irəli sürür? Heçnə. Peşəkar tədqiqatçı irəli sürdüyü fikirləri konkret nəzəri konsepsiyaya əsaslanan mütəxəssis türkdilli etnonim və toponimləri peruda, mesapatamiyada skandinaviyada axtarır və diqqəti cəlb edən nəticələr əldə edir. Bu tarixi təcrübə digər super etnoslara da aid edilir. Məsələn sami dilli etnonim və toponimlər də böyük bir coğrafiyada hələ də qorunub saxlanılır. Buna təəccüb və hiddət göstərmək problemin elmi həllindən uzaq olmaq deməkdir. 90-cı illərdə "Qaraqum" çölündə aparılan ciddi arxeoloji qazıntılar antik dövrün əhəmiyyətli mədəni mərkəzlərini üzə çıxardı. Bu coğrafiyanın Mavərənnəhr mədəniyyəti ilə əlaqələrinin 157 olması, inancları və mifologiyasında yaxınlıq elementləri müəyyənləşmişdi. Ümumbəşər tarixinin varislik konsepsiyası ümumiyyətlə mütəxəssislərin əksəriyyəti tərəfindən qəbul edilir. İnsan cəmiyyətinin bu günki nailiyyətləri dünyanın müxtəlif xalqlarının minilliklərlə yaratmış olduğu, yaradaraq paylaşmış, paylaşdıqca zənginləşən və mükəmməlləşən ümumbəşəri nailiyyətlərdir. Müzakirə bu proseslərin alqoritmi və ümumbəşəri nailiyyətlərdə iştirak dərəcəsi üzərindədir. Bu zaman siyasi və ideoloji maraqlar toqquşur və məyusluq, hiddət, dezinformasiya və müxtəlif müəllif və ideyaların "Janqlorluğu" qarşıya çıxır. Türkmənistanın İran sərhədləri yaxınlığında, Annau ərazisindəki xarabalıqlarda yeni və həle haqqında geniş məlumat verməkdə çətinlik çəkilən bir mədəniyyət mərkəzi arxeoloqlar tərəfindən üzə çıxarılmışdı. Amerikanın Pensilvaniya Universitetinin mütəxəssisi doktor Frederik T.Xibertin apardığı arxeoloji qazıntılar zamanı üzərində yazıya bənzər 4-5 sinvol həkk olunmuş bir daş parçası üzə çıxmışdı. Alim bu tapıntı ilə əlaqədar Harvard universitetində keçirilən "Dil və arxeologiya" problemlərinə həsr edilmiş simpoziumda çıxış etmişdi. O qeyd etmişdi ki "Biz demək olar ki yeni bir qədim sivilizasiya üzə çıxarmışıq. "Bu o dövrə aiddir ki, Misir piramidaları üç yüz il idi ki qurulmuşdu, Dəclə və Fərat çayları vadisində hokmranlıq Yüklə 1,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|