H akġMLƏRĠn d avraniġI ÜZRƏ b anqalor p rġNSĠPLƏRĠ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
3. ĠĢlərin bölgüsü 3.1. ĠĢə baxılması üçün hakimin təyin edilməsi məhkəmə hakimiyyətinin həyata keçirilməsi prosedurunun ayrılmaz tərkib hissəsidir. 3.2. Məhkəmənin hakimləri arasında iĢ bölgüsü, o cümlədən məhkəmə iĢlərinin bölgüsü qabaqcadan müəyyən edilmiĢ, qanunla nəzərdə tutulmuĢ və ya müvafiq məhkəmənin bütün hakimləri tərəfindən öz aralarında razılaĢdırılmıĢ qaydada həyata keçirilməlidir. Bu qayda dəqiq müəyyən edilmiĢ hallarda, məsələn, konkret hakimin bu və ya digər məsələyə aid xüsusi təcrübəsini və ya biliklərini nəzərə almaq zəruri olduqda dəyiĢdirilə bilər. Belə bölgü, məsələn, əlifba sırası ilə və ya xronoloji ardıcıllıqla, yaxud hər hansı baĢqa sərbəst seçim proseduruna uyğun olaraq avtomatik bölgü sistemi üzrə həyata keçirilə bilər. 3.3. Tutarlı səbəblər olmadığı halda, iĢ hakimdən geri götürülə bilməz. ĠĢin geri götürülməsi üçün belə əsaslar və müvafiq prosedurlar qanunda və ya məhkəmənin reqlamentində nəzərdə tutulmalıdır. 4. Məhkəmələrin idarə edilməsi 4.1. Məhkəmələrin idarə edilməsi üçün, o cümlədən məhkəmə orqanları iĢçilərinin təyin edilməsi, onların fəaliyyətinə və intizamına nəzarət üçün məhkəmə icmasının özü və ya onun tabeliyində və nəzarəti altında olan orqan məsuliyyət daĢımalıdır. 4.2. Məhkəmə orqanları Məhkəmə orqanlarının vicdanlılığı və ələalınmazlığının möhkəmləndirilməsi məsələsi üzrə Hakimlər Qrupu tərəfindən hazırlanmıĢ “Məhkəmə iĢçilərinin davranıĢ Prinsipləri”ni nəzərə alaraq, onları qəbul etməli və məhkəmələrin iĢçiləri tərəfindən bu prinsiplərə riayət olunmasını təmin etməlidir. 4.3. Məhkəmə orqanları ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində Ģəffaflığın, düzgünlüyün, vicdanlılığın və səmərəliliyin artırılması üçün informasiya və rabitə texnologiyalarından istifadə etməyə çalıĢmalıdır. 4.4. Məhkəmə orqanları ədalət mühakiməsinin keyfiyyətinin artırılmasına kömək üzrə funksiyasını yerinə yetirərkən, məhkəmə iĢlərinin yoxlanması, məhkəmə istifadəçiləri və baĢqa əlaqədar tərəflər arasında sorğular aparılması, məhkəmə istifadəçilərinin komitələri ilə birgə müzakirələr keçirilməsi və baĢqa üsul və vasitələrdən istifadə etməklə, cəmiyyətdə ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsindən məmnunluq dərəcəsini təhlil etməyə və məhkəmə icraatı prosesində sistem nöqsanlarını aradan qaldırmaq məqsədilə onları aĢkar etməyə çalıĢmalıdır. 4.5. Məhkəmə orqanları məhkəmə istifadəçilərinin Ģikayətlərinə daim reaksiya verməli və öz fəaliyyəti haqqında illik hesabatlar dərc etməli, bu hesabatlarda, o cümlədən yaranmıĢ problemlər və ədliyyə sisteminin fəaliyyətinin təkmilləĢdirilməsi məqsədilə görülmüĢ tədbirlər haqqında məlumat əks etdirilməlidir. 5. Ədalət mühakiməsinə əlçatanlıq 5.1. Ədalət mühakiməsinə əlçatanlıq hüququn aliliyinin təmin edilməsi üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Məhkəmə orqanları öz səlahiyyətləri daxilində ədalət mühakiməsinə əlçatanlığın təmin edilməsinə kömək etməlidir. 5.2. Pulsuz hüquqi yardımın təqdim edilməsi üçün kifayət qədər imkan olmadıqda, Ģəxsi vəkillər tərəfindən təqdim edilən xidmətlərin qiymətinin yüksək olmasını nəzərə alaraq, məhkəmə orqanları bunun məqsədəuyğun və arzuedilən olduğu yerlərdə tərəflərin mənafelərinin pulsuz (pro bono) təmsil edilməsinə kömək, “məhkəmənin dostu” (amicus curiae) deyilən Ģəxsin təyin edilməsi, məhkəmə etməsi üçün onun hərəkətləri üzərində nəzarəti təyin edə bilər. Komitənin fikrincə, kifayət qədər ciddi hesab edilən və hakimin pensiyaya getməsini, onun barəsində ictimai məzəmmət tədbirinin görülməsini və ya hakim vəzifəsindən kənarlaĢdırılmasını tələb edən ittihamlar hakim barəsində intizam nəzarətinin həyata keçirilməsinə məsul olan orqana verilir. mübahisələrinin alternativ həlli və əks təqdirdə məhkəmə prosedurunun gediĢatında nümayəndələri olmayacaq Ģəxslərin maraqlarının müdafiəsi üçün ictimaiyyətin nümayəndələrinin iĢtirakı ilə məhkəmə proseduru, eləcə də hüquqĢünas ixtisası olmayan Ģəxslərin (o cümlədən, hüquqĢünas diplomu olmayan hüquq iĢçilərinin) tərəfləri məhkəmə qarĢısında təmsil etməsinə icazə verilməsi kimi təĢəbbüslərin həyata keçirilməsinin mümkünlüyü məsələsinə baxmalıdır. 5.3. Məhkəmə orqanları məhkəmədə iĢə baxılması prosedurunun ədalətli, dəqiq və sürətlə keçirilməsini və yekunlaĢdırılmasını təmin etmək üçün məhkəmə iĢlərinin idarə edilməsinin müasir metodlarını tətbiq etməlidirlər. 100 6. Məhkəmə funksiyalarının icrasında Ģəffaflıq 6.1. Məhkəmə prosesi prinsipcə açıq keçirilməlidir. Dinləmələrin ictimai xarakteri məhkəmə icraatı prosesinin Ģəffaflığını təmin edir. Məhkəmə orqanları ictimaiyyətə məhkəmə dinləmələrinin vaxtı və yeri haqqında məlumat verməli, eləcə də, baĢqa amillərlə yanaĢı, iĢə potensial marağı və məhkəmə araĢdırmasının müddətini də nəzərə alaraq, cəmiyyətin əlaqədar üzvlərinin məhkəmə prosesində iĢtirak etmələri üçün kifayət qədər imkan yaradılmasını ağlabatan həddə təmin etməlidir. 101 6.2. Məhkəmə orqanları ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində Ģəffaflığın artırılmasına fəal kömək etməli və ictimaiyyət, KĠV və məhkəmə istifadəçiləri üçün məhkəmə nəzarətinə riayət edilməklə, həm məhkəmə baxıĢında olan, həm də məhkəmə baxıĢı baĢa çatdırılmıĢ iĢlər üzrə icraata aid olan bütün məlumata məhkəmənin veb saytı və ya məhkəmə iĢlərinin istifadə üçün açıq olan müvafiq materialları vasitəsilə müraciət imkanının etibarlı olmasını təmin etməlidir. Belə məlumata əsaslandırılmıĢ məhkəmə qərarları, tərəflərin ərizələri, vəsatətlər i və Ģahid ifadələri daxil olmalıdır, lakin affidevitlər (yəni, and içməklə verilmiĢ yazılı ifadələr), yaxud məhkəmə tərəfindən hələ sübut kimi qəbul edilməmiĢ baĢqa sübutedici sənədlər ümumi əlçatan məlumat kateqoriyasından istisna edilir. 6.3. Məhkəmə orqanları məhkəmə sistemindən istifadə olunmasını sadələĢdirmək məqsədilə məhkəmələrin potensial istifadəçiləri üçün standart, istifadəsi rahat olan forma və təlimatların, həmçinin məhkəmə rüsumu, məhkəmə iĢlərinin icraatı qaydası, məhkəmə iclaslarının qrafiki və sair məsələlər haqqında dəqiq və düzgün məlumatın əlçatan olmasını təmin etməlidir. 6.4. Məhkəmə orqanları Ģahidlərin, məhkəmənin baĢqa istifadəçiləri və cəmiyyətin əlaqədar üzvlərinin məhkəmə binasında istiqamətlənməsi üçün asan oxunan niĢanlar və göstəricilər olmasını təmin 100 Ənənəyə görə, məhkəmə mübahisəsinin tərəfləri iĢin irəliləyiĢinə nəzarət edir, hakimlər və məhkəmə iĢçiləri isə bu məsələdə onlara kömək edirlər. Hazırda bir sıra yurisdiksiyalar daxilində etiraf edilir ki, məhkəmə orqanları, xüsusən birinci instansiya məhkəmələrində - iĢ üzrə qərar çıxarılmasına qədər iddia qaldırılan andan baĢlayaraq məhkəmə tərəfindən qərar çıxarılmasından sonrakı bütün mərhələlər də daxil olmaqla, araĢdırmanın gediĢini fəal idarə etməlidirlər. Məhkəmə iĢinin məhkəmə tərəfindən fəal idarə edilməsi məhkəmə mübahisələrinin ədalətli, mütəĢəkkil qaydada və tezliklə həll edilməsinə imkan yaratmalıdır. Bu isə, xüsusən onu nəzərdə tuta bilər ki, iĢ üzrə icraatın bütün mərhələlərində konkret iĢi eyni hakim aparır - yəni, məhkəmə araĢdırmasının praktiki olaraq dəyiĢilməli olmayan müddətləri müəyyən edilir; hakim özü dinləmələrin qrafikini qurur və məhkəmə araĢdırmasınadək olan dövrdə müvafiq göstəriĢlər verir; əgər iĢə məhkəmə tərəfindən baxılmalıdırsa, bu halda iĢə yenə həmin hakim baxır. Hakimin fəal iĢtirakı onun iĢ üzrə icraatın gediĢində qarĢıya çıxan, məsələn, məhkəmə çəkiĢməsinə aid sənədlərin lazımi qaydada tərtib edilməməsi ilə, gərəksiz sənədlərin çox olması və məhkəmə təhqiqatının uzadılması üçün tez-tez istifadə edilən baĢqa üsullarla bağlı çətin vəziyyətləri səmərəli tənzimləməsinə imkan verir. Bu həm də həftələrlə və ya aylarla uzana biləcək qısa, qırıq-qırıq dinləmələr əvəzinə, iĢə ardıcıl və fasiləsiz baxılmasının təmin edilməsinə imkan yarada bilər. 101 Məhkəmə araĢdırmasının açıq aparılması tələbi yazılı təqdimatlar əsasında həyata keçirilə biləcək istənilən apellyasiya icraatına və ya məhkəmədən əvvəl mərhələdə çıxarılan qərarlara mütləq mənada aid deyildir. Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 14 (1) maddəsinə əsasən, demokratik cəmiyyətdə əxlaq, ictimai asayiĢ (ordre public) və ya dövlət təhlükəsizliyi mülahizələrinə görə, yaxud tərəflərin Ģəxsi həyatının maraqları bunu tələb edərsə və ya məhkəmənin fikrincə, məhkəmə araĢdırmasının açıq aparılması ədalət mühakiməsinin maraqlarını poza biləcəyi xüsusi hallarda, məhkəmə ictimaiyyətin məhkəmə araĢdırmasında və ya onun bir hissəsində iĢtirak etməsinə icazə verməmək səlahiyyətinə malikdir. Belə xüsusi hallar istisna olmaqla, araĢdırma ictimaiyyət, həmçinin KĠV üçün açıq olmalı və məsələn, hansısa konkret bir kateqoriyaya aid Ģəxslərin iĢtirak etməsi ilə məhdudlaĢdırılmıĢ olmamalıdır. Hətta ictimaiyyətin məhkəmə araĢdırmasına buraxılmadığı hallarda da, yetkinlik yaĢına çatmamıĢ Ģəxslərin maraqları baĢqa qərar tələb etdiyi və ya ər-arvad mübahisələri və ya uĢaqlar üzərində qəyyumluq məsələsi ilə bağlı hallar istisna olmaqla, məhkəmənin qərarı, o cümlədən çıxardığı ümumi nəticələr, sübutlar və hüquqi əsaslandırması açıq elan edilməlidir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|