H. S. HÜMBƏtov
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. 6. Qida sahəsi və bitki sıxlığının basma bitkisinin toxum məhsuldarlığına təsiri
- 5. 7. Тəsərrüfat sınağının nəticələri
59
Vegetasiya ərzində basma bitkisinin iki dəfə biçilməsi məh- sul darlığın bir dəfə biçilən bitkilərə nisbətən 1,5 - 2,5 dəfə yüksəl- məsinə səbəb olur. Basma bitkisindən daha yüksək məhsul əldə etmək üçün Şirvan bölgəsində I biçinin 20 avqust da, II biçinin 25 oktyabrda, Gəncə - Qazax bölgəsində isə I biçinin 2 avqustda, II bicinin isə 15 oktyabrda aparılması məqsədəuyğundur. Hesablamalarımız göstərir ki, basma bitkisindən Şirvan bölgəsində hər iki biçin zamanı yaş kütlə məhsuldarlıqının 12,8 - 16,1 %- i, Gəncə - Qazax bölgəsində isə 14-17 %-i qədər quru yarpaq çıxımı əldə olunmuşdur.
Тoxumları ilə çoxalan bitkilərin toxum məhsuldarlığının təyin edilməsi vacib məsələlərdən biridir. Тoxum məhsuldarlığına bitkinin becərildiyi torpaq-iqlim şəraitinin və hər bitkiyə verilən qida
sahəsinin də təsiri vardır. Məhz bu təsirləri öyrənmək üçün üzərində tədqiqat apardığımız basma bitkiləri müxtəlif qida sahələrində əkilib becərilmişdir. Becərilmə şəraitinin və səpin sxeminin basma bitkisinin toxum məhsuldarlığına təsirini öyrənmişik (cədvəl 5. 8). Məlum olub ki, Şirvan bölgəsində nəzarət variantından (60 x 15 x 1) orta hesabla (I yarusdan) 22,11 s/ha 60 x 10 x 2 sxemindən 24,63 s/ha, 60 x 15 x 3 sxemindən 26,69 s/ha, 60 x 10 x 1 sxemindən 27,22 s/ha, 60 x 10 x 2 sxemindən isə 21, 47 s/ha toxum məhsulu əldə etmək mümkündür. Gəncə - Qazax bölgəsində isə nəzarət variantından orta hesabla 20,47 s/ha, 60 x 15 x 2 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 23,62 s/ha, 60 x 15 x 3 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 24,11 s/ha, 60 x 10 x 1 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 25,32 s/ha, 60 x 10 x 2 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən isə 18, 42 s/ha toxum məhsulu götürülmüşdür.
60
Hər iki bölgədə ən yüksək toxum məhsulu (I yarusdan) 60 x 10 x 1 sxemində səpilmiş basma bitkilərindən alınmışdır. Basma bitkisində toxum məhsuldarlığı Şirvan bölgəsində Gəncə- Qazax bölgəsinə nisbətən üstünlük təşkil etmişdir. Optimal variantın (60 x 10 x 1) toxum məhsuldarlığı nəzarətə nisbətən Şirvan bölgə- sində 5,11 s/ha, Gəncə - Qazax bölgəsində isə 4,85 s/ha artıq ol- muşdur. Ümumiyyətlə basma bitkisinin toxum məhsuldarlığı Şir- van şəraitində Gəncə - Qazax bölgəsi şəraitinə nisbətən variantlar üzrə orta hesabla 1,9 - 2,98 s/ha yüksək olmuşdur. Cədvəl 5. 8 Qida sahəsi və bitki sıxlığının basma bitkisinin toxum məhsuldarlığına təsiri, s/ha - la
Səpin sxemi İ l l ə r Tə dqi
qa t ap ar ılan
böl
gə lə r 2002 2003
2004 0rta
Şirvan
60 x 15 x 1
nəzarət
21,95 22,14
22,24 22,11
60 x 15 x 2 24,21
24,55 25,13
24,63 60 x 15 x 3 26,14 27,41
26,53 26,69
60 x 10 x 1 27,22
27,53 22,17
27,22 60 x 10 x 2 20,31 21,74
22,15 21,40
G əncə -
Qazax 60 x 15 x 1
nəzarət
19,42 20,55
21,45 20,47
60 x 15 x 2 23,95
22,79 24,12
23,62 60 x 15 x 3 23,48 24,15
24,72 24,11
60 x 10 x 1 24,91
25,44 25,63
25,32 60 x 10 x 2 17,61 18,55
19,12 18,42
% 9
1 48 , 0 22 , 0 15 , 0 05 05 = = = = HCP s HCP s S s S d x
% 9
1 43 , 0 2 , 0 14 , 0 05 05 = = = = HCP s HCP s S s S d x
61
Qeyd etmək lazımdır ki, Şirvan bölgəsinin iqlimi Gəncə - Qazax bölgəsinə nisbətən quru və isti olduğundan bu bölgədə basma bitkisinin I yarusundakı toxumlar daha yaxşı yetişirlər. Buna görə də Gəncə - Qazax bölgəsində becərilən basma bitkisinə nisbətən daha artıq və keyfiyyətli toxum məhsulu əldə olunur (146).
Apardığımız tədqiqat zamanı basma bitkisinin becərilməsi və yüksək keyfiyyətli məhsul əldə edilməsinə zəmin yaradan variantlar seçilmiş və təsərrüfat şəraitində sınaqdan çıxarılmışdır. Тəsərrüfat sınaqları Kürdəmir rayonundakı “Həna” istehsalat kooperativində və ADKТA-nın Qovlarsarı tədris-təcrübə təsərrü- fatının torpaqlarında 1,0 ha sahədə keçirilmişdir. Тəsərrüfat sınağının nəticələri barədə akt tərtib edilmişdir. Basma bitkisinin toxumları Kür- dəmir rayonu şəraitində 60 x 10 x 1 sxemi ilə 20. IV ayda (30 kq/ha) səpilmişdir. Alınmış cücərtilərə yük
sək aqrotexniki qaydada qulluq göstərilib kütləvi çiçəkləmə zama- nı - 20 avqustda və ikinci dəfə 25 oktyabrda biçilib yaş kütlə və quru yarpaq məhsuldarlığı təyin edil- mişdir. Məlum olmuşdur ki, bu təsərrüfat şəraitində basma bitkisi I biçin zamanı hektardan 93,1 s yaş k ütlə, 11,9 sen. quru yarpaq, II bi- çin zamanı isə 123,3 sen. yaş küt- lə, 15,8 sen. guru yarpaq məhsulu vermişdir (cədvəl 5. 9). İki bi- çin zamanı cəmi yaş kütlə məhsuldarlığı 216, 4 s/ha, quru yarpaq məhsuldarlığı isə 27,7 s/ha olmuşdur. Şəkil 5.5. Basma (İ. tinctoria) toxumları Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|