Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler

Haç  ve  H i lal Altı nda Ortaçağda Yah udiler 2 2 3  
yaretçiyle karşılaşması öyküsünde (Genesis 
18) 
-üç ile bir arasın­
da  değişen bir  öykü- teslisin  sözde  doğrulanmasıyla  ilgili  bir fi­
kir  mübadelesinde  Yahudi  tarhşmacı,  İsaiah'ı 
(33: 
15)*, 
atzamta 
me-re'ot einekha,  "göremeyecek şekilce gözlerini kapathn," farklı 
bazı sözcüklerle a'nlatarak yanıt verir. Bu istihza, kendi kutsal ki­
tabının hakikatine  gözlerini kapatan Yahudiyle ilgili klasik Yeni 
Ahit temasını Hıristiyana karşı çevirir. Hıristiyarılığa karşı saldı­
rıya geçen Jacob'un 
."Tann'nın 
Savaşları," İncil'in İsa'yla ilgili an­
lah
mının 
gözüpek, açıklayıcı bir eleştirisini  de  içerir;  bu konuda 
Yahudi tarhşmacı şunu ilan eder:  "Bu bölümle ilgili olarak, 
Tanrı 
bilir ki, bir şey söyleme niyetinde değildim; fakat dostlarım beni 
mecbur bırakh  ... Bu nedenle, kitaplarındaki birkaç yarılıştan ve 
çarpıtmadan  söz  ettim,  yüzüncüsünü  ise  korkudan  açığa  vur­
madım."19 
Museviliğe  karşı  Hıristiyan  polemiklerine  Yahudi  yanıtları­
nın 
başlıca özeti, on üçüncü yüzyıl sonunda, ya da on dördüncü 
yüzyıl  başında  derlendi.  Derlemenin,  yine  dinler arası polemik­
lerin kavgacı özelliğini çağrışhran başlığı, 
Sefer nitztzahon yashan, 
"Eski  Polemik  Kitabı"dır;  Yazar,  İncil'den Hıristiyan  "şahadetleri 
temsil eder, Yahudi yanıtlar bunu izler. Düzenleme, Eski Ahit ki­
taplarının düzenine uygun yapılır -kendilerini Kutsal Kitap üze­
rine Hıristiyanlarla tarhşmaya kilitlenmiş bulmaları için Yahudi­
ler bakımından yararlı bir düzenleme.  Yazıyı çevirip yayma ha­
zırlayan David  Berger, 
"Nizzahon  Vetus'daki 
savların düzeni, ne­
redeyse  ansiklopediktir  ve  bu  nedenle  kitap,  on  ikinci  ve  on 
üçüncü  yüzyıllarda  Hıristiyan-Yahudi  tarhşmasındaki  bütün 
merkezi  konuların  -bir  çözümlenmesi için  kusursuz  bir  araçhr" 
der.20  Musevilik  karşıtlığı ve buna Yahudi yanıtlarla  ilgili  bu  ge-
*  M. 
Ö.  8. 
yüzyılda Yahuda'da hizmet eden  ve ulusal  yaşamdaki  bo­
zulmaya karşı  çıkan en önemli  İbrani  peygamberi ve onun kehanetle­
rini içeren kitaba verilen ad -çv. 

---

2 2 4  Mark R.  Cohen 
niş antolojiden bir örnek, anlaşmazlık konusu olan Yahudi şeria­
hnın  statüsü  konusuyla  ilgilidir.  Hıristiyanlar  arasında  revaçta 
olan Jeremiah'ın  "ve  İsrail  ile  ve Judah'ın  sarayıyla yeni  bir  an­
laşma  yapacağım"  ifadesi 
(31:31), 
bizzat  Tanrı'nın  kendisinden, 
Hıristiyanlarla yaphğı yeni anlaşmasının Yahudi şeriahnın yerini 
aldığına  dair  öğretinin  kanıhnı  sunuyordu. 
Nitztzalıon  yas­
Jıan 
'daki  Yahudi  sözcüsü,  Yeni  Ahit'ten  karşı  kanıtları  üretir: 
"Kendi  Kitaplarıyla  çelişiyorlar;  zira,  bizzat  yanlış  kitaplarında 
İsa'nın 'Musa şeriahnı ya da peygamberlerin sözlerini yok etmek 
için  değil,  bunları  yerine  getirmek  için  geldim'  dediği  yazılı­
dır."21 
Rabbinik Musevilik Üzerine Polemik 
Hıristiyanlarla  dini tarhşmalara giren Yahudiler için 
Nitztza­
hon  yashan 
gibi  kitaplar  değerli  kaynaklardı.  Bu  tartışma  farklı 
biçimler aldı. Özellikle Haçlı Seferleri dönemi öncesinde, bunla­
rın 
bazılarına  tartışma  bile  denemezdi.  Birbirlerinin  inançları 
hakkında ilk elden bilgi  edinmeye ve karşı, tarafı,  yanlışları ko­
nusunda ikna etmeye istekli Yahudi ve Hıristiyan entelektüeller 
arasında az çok dostane  sohbetlerden kaynaklanıyorlardı.22 Bir­
çok Hıristiyan yorumcu, Yahudi  öğretmenlere  dost  olarak oriji­
nal  Kutsal  Kitap  İbranicesini  öğrenme  arzusunu  tatmin  ediyor­
du.  Yahudi  entelektüeller  de,  güçlü  bir  konumda  karşılık  ver­
mek için yeterli Latince  bilgisi  ediniyorlardı.23 Blumenkranz, er­
ken ortaçağdaki  tartışma konularını  üç gene!  başlık alhnda özet­
ler:  Musa  şeriahnın hükümsüzlüğü,  İsa'nın  Mesihliği,  Tanrının 
Yahudileri reddi ve Yahudi olmayanları, hakiki İsrail'i seçmesi.24 
Yahudi  entelektüellerle  Hıristiyan entelektüeller arasında bu 
türden  saygılı  fikir  alışverişi  ve hatta  işbirliği,  Gerard  Dahan'ın 
on ikinci ila on dördüncü  yüzyıllar  için  göstermiş  olduğu  gibi, 
ortadan kalkmadı.ıs  Ne var ki,  on ikinci  ve özellikle  on üçüncü 
yüzyılda, diğer bütün düzeylerde Yahudi-Hıristiyan ilişkilerinin 
kötüleşmesiyle  birlikte  genel  olarak Hıristiyan-Yahudi tarhşma-

---

Haç  ve  H i lal Altı nda Ortaçağda Yah udiler 2 2 5  
sının harareti de yükseldi.26 Bu dönemde Hıristiyanlar, on ikinci 
yüzyılda sadece kaba taslak bildikleri rabbinik yazını kullanarak 
Yahudi Kutsal kitabının ötesine geçtiler. Bazılarına göre Talmud 
ve ilgili yazın, Hıristiyan karşılı Yahudi düşmanlığına temel sağ­
lıyordu. Bazılarına göre, rabbinik metinler Hıristiyanlığın mesia­
nik iddiasını doğruluyordu. Bazılarına göre ise, rabbinik yazına 
aşinalık, Hıristiyan Yahudi tarihi teorisinin bir revizyonuna ne­
den  oldu.  Kutsal  Kitap  sonrası  Musevilik  -çağdaş  Yahudilerin 
Museviliği- arlık yeni Hıristiyan dinsel düzenin yanlış anlaşılan 
bir  işaretinin  fosilleşmiş  taşıyıcısı  olarak  değil,  kutsal  kitap  di­
ninden sapkın bir uzaklaşma olarak görülüyordu. Kutsal Kitap 
sonrası rabbiler -Talmud'un yazarları ve onların, ortaçağdaki ar­
dılları-, anlamsız midraşlanyla Yahudilerin kendi İlahi kitapları­
nın 
hakiki, Hıristiyan  tanrıbilimsel  mesajını  anlamalarını  engel­
leyen Hıristiyanlık düşmanları olarak görülüyordu.27 
Rabbinik  Museviliğin  meziyetleri  konusunda  üç  büyük, 
"resmi"  dinler  arası  tarhşma  öne  çıkıyor.2s  Birincisi  Fransa'da, 
ikinci  ve üçüncüsü  İspanya'da  gerçekleşti.  Talmud üzerine Pa­
ris'te, 1240'ta gerçekleşen tarhşma,  sahici bir tarhşmadan çok bir 
"mahkeme duruşması" olarak geçti ve sonuç, beklenen sonuç ol­
du -Talmud, dine hakaretten mahkum edildi ve 1242'de Paris'te 
yakıldı.  Pek  çok bilgin, 1263'te  Barselona' daki  tartışmanın,  Pa­
ris'teki karşılaşmadan daha yüksek bir entelektüel düzeyde yü­
rütüldüğünü ve daha fazla açık uçlu olduğunu kabul eder� Bu­
rada Hıristiyan taraf,  Paris'te  olduğu  gibi rabbinik yazını kara­
lamak  için  değil,  Mesihin  Osa)  gelmiş  olduğunu  doğrulamak 
amacıyla  kull
anma
k  için  rabbinik  yazın  üzerinde  yoğunlaşh. 
Barselona karşılaşmasının daha az küfürlü  tonu, İspanya Yahu­
dilerinin  o  sıradaki  nispeten  güvenli  konumunu  yansıhyordu. 
Reconquisita 
sırasında Aragon devletinin hala değerli hizmetkar­
larıydılar, Kuzey Avrupa Yahudilerinden daha az nefret ediyor­
lardı, ekonomik ve kültürel bakımdan çevreleriyle daha fazla bü­
tünleşmişlerdi.  Kısaca, Yahudiler, Midi Yahudileriyle bağlanhlı 

---