Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler

Haç ve H i lal Altı nda Ortaçağda Yahudi ler 3 4 1  
61 
G .  Liddell ve R. Scott, 
A Greek-Englislı Lexicon 
(Oxfofd, 1968), 759. 
Zo­
narion, 
klasik  Grekçe  sözcük 
zone'nin 
cik eki  almış  şeklidir; Latinceye 
zona 
olarak geldi ve Latince 
cingutum 
sözcüğüyle eşanlamlıdır. 
62 
Noth, "Abgrenzungsprobleme," 304-305. Modern bir Nesturi Hıristi­
yanlığı tarihçisi "Müslümanlığa dönmek", diyor, ortaçağ kaynaklarında 
çoğunlukla  "zunnan atmak" ifadesiyle anlatılır; J. M.- Fiey, 
Clıretiens sy­
riaaues soııs [es abbasides: surtout a Bagdad 
(749-1258)-
(Louvain, 1980), 88, 
n. 24. 
63 
Calip/ıs and Tlıeir Non-Muslim Subjectş 
içinde, 117; ve 
islam Ansiklopedi­
si, 
1. basım, 
Zunnar 
maddesi. Noth, Süryani bağlantısından söz etmez. 
64 
Clıroniquc da  Secrt  (Histoirc  Ncstoriennc),  Patriologia  Orientalis 
(Paris, 
1919), 13-630 içinde: 
wa-kana awwal man amara al-iskalaniyyin bi-slıadd al­
zananir 
fi 
awsatihin  li-yatamayı;azu  bi-dlıalika  min glıairilıim 
(eşlik  eden 
Fransızca çeviri, "ötekilerden" sözlerini  "des autre jeunes gens"  olarak 
cilalar).  Dipnota  göre, bir kaynak, Mar Emmeh'in  Catholocos  olarak 
kutsamasını Osman'ın halifeliğinin birinci yılına yerleştirir.  Pasajı Za­
yat  da  aktanr:"The Distinctive Signs of the  Christiansand Jews  in Is­
lam," 201-202 ve Tretton'un 
"Zunnar" 
başlıklı makalesinde. 
65 
Iohannis Ephesini (Efesli John), Historiae Ecclesiasticae, Pars Tertia, 
ed.  ve Latinceye  çv.  E. 
W.  Brooks  (1935; yeni  basım,  Louvain,  1952), 
Süryanice metin 165, Latince çeviri 2: 122-13 (bölüm 33); İngilizce çevi­
ri: R. Payne Smith, 
Tlıe Tlıird Part of tlıe Ecclesiastical History of Jolın Bic­
lıop of Eplıesııs 
(Oxford, 1860), 
223. 
66 
Bkz. not 57'de aktarılan makalem. 
67 
Ömer  Paktı'nın öz-savunmacı  amacı,  üzerine bkz.  Noth,  "Abgren­
sungsprobieme,". 307-313. 
68 
Bkz. bolüm 2. 
69 
Artı 
tay/asan 
(bir 
tür 
kukuleta) ve 
qalansuwa 
(koni biçiminde bir şap­
ka). Fattal, 
Le statut, 
101-102; Lewis, 
islam, 
2: 
224 (no. 77). Aynca bkz. Bu 
kitap bölüm 10. 
70 
Nedensel  kanıt,  engin  bilgin  ve  Babil  yeşivasının  başı  Saadya 
Gaon'dan gelire Talmudik Berakhot risalesi üzerine Arapça yorumun­
da,  sabah  duasıyla 
(birklıot  ha-slıahar) 
ilgili  bölümde,  Saadya,  kuşak 
(Talmudik pasajdaki Aramik sözcük 
himyana'dır) 
bağlanırken "israil'i 
güçle  donatan  O'na  şükürler  olsun"  duasının  okunması  gerektiğine 
dair talmudik emri açıklamak için Süryanice biçimiyle 
zunara 
ve Arap-

---

342 Mark R.  Cohen 
ça fiil 
tazannara  (ya-tazannara al-zunara) 
sözcüklerini kullanır.  Bkz. 
Pe­
rush  R.  Saadya  Gaon  le-masekhet  berakltat,  Ginzei  yerushalayin 
(Ginzei 
Jerusalem), ed ..  Abraham J. Wertheimer  (Kudüs,  1981), 241  içinde. Bu 
yayına dikkatimi çektiği için Profesör Michael Sokolff' a minnettarım. 
Benzer şekilde, kendi dua- kitabında, sabah dualarıyla 
(birklwi hashahar) 
ilgili  talimatlarda  Saadya,  özel  bir  yorum  yapmadan  şunları  yazar: 
"Zunnar bağlandığı sırada 'İsrail'i büyüklükle donatan [Tanrı' sözü ile 
biten duayı] oku." 
Siddur R. Saadja Gaon, 
ed. I. Davidson et al (Kudüs, 
1970), 88, satır 17. Geniza belgeleri 
zunnar'dan 
fazla söz etmediği halde, 
Saadya'dan günlük dinsel pratikle ilgili bu pasajlar, Iraklı Yahudilerin 
genelde giydiklerini gösteriyor. 
7ı 
Fattal, 
Le statut, 
102-110. Ayrıca bkz. giysi yönetmeliğimi yeniden yü­
rürlüğe sokulmasını da kapsayan fermanların (807-1364) kronolojik in­
celemesi: Zayat, "The Distinctive Signs of the  Christian and Jews in is­
lam," 213-215. 
72 
Goitein, 
A Mediterranean Sodety, 
2: 
286, 288. 
73 
Buna dikkatimi çektiği için Michaell Cook'a minettarım.  Bkz.  Cook, 
"Magian  Çheese: 
An 
Archaic Problem in Islamic Law," 
Bulletin of the 
School of Oriental and African Studies 
47 (1984), özL 451-454. 
74 
Bkz. bölüm 6. 
75 
Bkz. bölüm 3. 
76 
Fattal, 
Le statut, 
38 (Hira ile anlaşma). 
77 
Hadislerde, dhimmi1erin elindeki kölelerle ilgili epeyce değerlendir­
me  bulunuyor.  Örneğin  bir  kafir  bir  Müslümanı  köleleştiremez. 
Bir 
dhımmi'nin 
İslama  dönen kölesi,  sahibinin  iradesine rağmen,  kölenin 
parasal  değeriyle  belirlenen  bir  fiyattan  satılması  gerekir.  Hıristiyan 
efendisinin çocuğunu  doğurduktan soma İslama dönen Hıristiyan bir 
hizmetçi kız 
(ama), 
baba da İslama dönmedikçe serbest bırakılmalıdır, 
bu  durumda 
kız 
adamın  kölesi  olarak  kalabilir.  Abd  el-Rezzak  el­
Senani, 
El-Musannaf, 
6: 43 vd. 
7s 
Ibn el-Kayyım, 
Ahkam ahi al-dhimma, 
kısım 2, 730 vd. Cümleciğin bi­
çimi,  bu anlamı  da kapsayan Pakt'ın bir- versiyonu  (Badr  al-Din İbn 
Jama'a tarafından saklanan bir versiyonunu) içine alır: "Esirlerimizi sa­
tın 
alamazlar."  Köfter,  "Handbuch  des  islamischen  Staats  und 
Verwaitungsrechtes von Badr-ad-Din Ibn Gama'ah,"3. 
79 
Abd el-Rezzak el-Senani, 
El-Musanna/, 
6: 46-47. 

---

Haç ve  Hi lal Altı nda Ortaçağda Yah u d i l e r  343 
80 
Ibn el"Kayyım'ın, köle maddesinin çok daha önce yan yana gelen ve 
aralarında hiçbir cümle bulunmayan iki hüküm arasına sıkıştığı ömer 
Paktı'nın  bir  versiyonuna  dayandığını  belirtmek  gerekir.  Hükümler­
den biri, dhımmi1erin kendi dinine adam döndürmesini yasaklar, diğe­
ri bir dindaşlarının İslama dönmesini engellemelerini yasaklar. Ibn el­
Kayyım, 
Ahkah ahl al-dhimma, 
kısım 2, 657-661. 
81 
Bkz. Bölüm 3. 
82 
Pakter, 
Medieval Canan Law and the Jews, 
132-137. 
83 
Goitein, 
A Mediterranean Sodety, 
1: 130-137. 
84 
Fattal, 
Le statut, 
240. Ibn Kayyım el-Cevziyye'nin dlıimmi'lerin Müs­
lümanların üstünde görevlerde  çalıştırılması  yasağı  üzerine  uzun bö­
lümü, Müslümanların gönülsüz  de olsa,  bu  kafir katiplerin, vazgeçil­
mezliğini kabul ettikleri anekdotlarla  doludur.  Ibn Kayyım, 
Ahkam ahi 
al-dhimma, 
kısım 1, 208-238. 
85 
Fattal, 
Le statut, 
236-237;  Ibn Kayyım, 
Ahkah ahi al-dhimma; 
kısım  1, 
208-238. 
86 
Ibn Kayyım'ın sözü edilen bölümünde, bu birkaç kez görünür. 
87 
Fattal, 
Le  statut, 
240-252,  İbn  Kayyım  (not  84'de  aktarılan  bölüm), 
Ömer ibn Abdülaziz'le başlamak üzere halifelerin bu uygulamanın kö­
künü kurutma çabalarının tarihsel bir incelemesini verir. 
88 
Lewis,  islam,  2: 225  (no-.-
77), 
Diğer antolojilerde-örneğin, Stillman, 
Jews of Arab Lands, 
167468; ve Bat 
Ye' ol, The Dhımmi,186. 
89 
Lewis, 
İslam, 
2: 225 (no. 78
)
. 
90 
Fattal, 
Le statut, 
252 vd. 
91 
Endülüs'teki Müslüman  yönetiminde Yahudi başarılarının  öyküsü, 
Ashtor, 
Jews ofMoslem Spain'de 
izlenebilir. 
92 
Goitein, 
A Mediterranean Sodetı;, 
2: 374-380. 
93 
Richard Gottheil, "Fragments from an Arabic Common-Place Book," 
Bulletin de l'institut Fracçaise d'Arckeologie  Orientale 
34 
(
1934
)
, 102-128;. 
krş. Mark R. Cohen, "Correspondance and Social Control in the Jewish 
Communities of the Islamic World: A Letter of the Nagid Joshua Mai­
monides," 
Jewish History 
1,-no. 2 
(
1986
)
, 40. 
94 
Dönemle ilgili kitaplarda ve Lewis, 
Islam, 
2: 227 (no. 80)'de sıkça ak­
tarılır. Abu Sa'ad ve ailesi üzerine daha fazlası için bkz. bu kitapta bö­
lüm 5. 
95 
Claude  Cahen,  "Hiştoires  coptes  d'un  cadi  medieval," 
Bulletin-de 

---