58
kurashchining qo‘l kuchini rivojlantirishga qaratilgan og‘irliklar bilan
mashqlarni
bajarish
harakat
malakalarini
saqlab
turish
va
takomillashtirish, erishilgan funksional imkoniyatlar darajasini saqlash
hamda oshirish uchun ikkita uslublar guruhi qo‘llaniladi: andozali –
takroriy mashqlar uslublari hamda variantli (o‘zgaruvchan)
mashqlar
uslublari. Andozali – takroriy mashqlar uslublari berilgan harakatlar
yoki alohida mashg‘ulotlarni ularning tuzilmasi hamda yuklamaning
tashqi parametrlarini o‘zgartirmagan holda takroran bajarish bilan
tavsiflanadi. Bu uslublar
harakatlarni mustahkamlashda, shuningdek,
organizmning ma’lum bir faoliyatga moslashishiga yordam beradi.
Masalan, egilib tashlashni mustahkamlash uchun ko‘p marta
takrorlanadi. Variantli (o‘zgaruvchan) mashqlar uslublari ta’sir etuvchi
omillarni mashq borishi davomida o‘zgartirib turish bilan tavsiflanadi.
Bunga usulni bajarish tezligi, bellashuvni olib borish sur’ati, dam olish
oraliqlarini o‘zgartirib turish, bellashuvda raqiblarni almashtirish yo‘li
bilan erishiladi.
Andozali – takroriy va variantli (o‘zgaruvchan) mashqlar uslublari,
o‘z
navbatida, yuklamalar uyg‘unlashishi va mashqlarni bajarish
paytidagi dam olishlarga qarab, ikkita kichik guruhlarga ajratiladi:
uzluksiz (yaxlit) yuklama tartibidagi mashqlar uslubi va oraliqli yuklama
tartibidagi mashqlar uslubi.
Birinchi holda beriladigan mashg‘ulot yuklamasi dam olish oralig‘i
bilan to‘xtatilishi mumkin emas. Hamma yuklama tugagandan so‘ng
dam olish beriladi. Masalan, 10 minut ichida texnik-taktik harakatlarni
takomillashtirish. Ikkinchi kichik guruh yuklamalarning
uzilishi bilan
ajralib turadi va rejalashtirilgan dam olish oraliqlari bilan almashtirib
turiladi. Masalan, texnik-taktik harakatlarni quyidagi formula bo‘yicha
takomillashtirish: 3 minutdan 3 marta, dam olish oraliqlari har bir 3
minutdan so‘ng 2 minutdan.
Qat’iy tartiblashtirilgan mashqlarning hamma sanab o‘tilgan
uslublari mashg‘ulotda turli xil uyg‘unlikda berilgan. Masalan, quyidagi
mashq uslublari: andozali takroriy mashqlar uslubini o‘sib boruvchi
yuklama bilan birlashtirish mumkin.
59
Ma’lum bir mashg‘ulotlarga birlashtirilgan mashqlar uslublarining
turli xil birikmalari “aylanma mashg‘ulot” deb ataladi. Ma’lum bir
tartibga soluvchi chizmaga muvofiq
tanlangan va majmua holda
birlashtirilgan jismoniy mashqlarning bir nechta turlarini seriyalab
(yaxlit yoki oraliqli) takrorlash “aylanma mashg‘ulot” asosini tashkil
qiladi.
Sportchining oldinda turgan musobaqa faoliyatiga moslashishi uni
mas’uliyatli musobaqalarga tayyorlashda katta ahamiyatga ega.
Buning
uchun mashg‘ulot jarayonida oldinda turgan bellashuvlar xususiyatlarini
qisman bo‘lsa ham modellashtirish lozim. Bu musobaqa uslubidan
foydalanish hisobiga erishiladi. Musobaqa uslubi jismoniy, iroda va
ma’naviy
sifatlarni
rivojlantirish,
texnik-taktik
xarakatlarni
takomillashtirish uchun qo‘llaniladi.
Mashg‘ulotda o‘yin uslubi ham katta ahamiyatga ega.
Undan
foydalanib, bir xildagi mashg‘ulot ishini bajarishda qulay emotsional
holatni yaratish, shuningdek chaqqonlik, mo‘ljallash tezligi,
topqirlik,
mustaqillik,
tashabbuskorlik
kabi
sifat
hamda
qobiliyatlarni
takomillashtirish mumkin.
Dostları ilə paylaş: