Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
420 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER dahi bulunmayan göçmenleri Balıkesir halkı kendi avluları içerisindeki evlerinde iskân etmişlerdir. Ancak, Müslüman ailenin aile mahremiyeti, onların hareketlerini kısıtlayacak olmasından bu iskân, bir fedakârlık sa- yılabilir. Bu şekilde iskânın yanında, Müslüman ahalinin yeni komşuları- nın bazı zarurî ihtiyaçlarını karşıladıkları anlaşılmaktadır. Ancak, kiracı olan gayrimüslim erkeklerin ev sahibi olan Müslüman ailelerin evlerine kadar gelip onların hanımlarını görmeleri, dinî açıdan mahremiyet proble- mini ortaya çıkarmış ve konu mahkemeye, fetva makamına intikal ederek kayıtlara girmiştir. Mahallelerde karışık vaziyette oturan ve dinleri farklı olan bu iki toplumun, bir Osmanlı mahallesinde kurulu bulunan belli bir sistem 48
şuluk ilişkisi içerisinde olduklarını şu örnek olay, daha bariz bir şekilde ifade etmektedir: Karaoğlan mahallesinin imamı ve mahallenin ileri gelenlerinden bir grup ahali mahkemeye gelerek, mahallede oturan Ermeni Yani’nin, karısı Erfendel’i (?) sürekli suçsuz yere dövüp, bıçak çekip öldürmekle tehdit etti- ğini bildirip şikâyette bulunurlar. Yani; ‘yemek pişirmediği için dövdüğü’nü söyler. Mahalleli ise ‘elinde bıçak ile hanımının üzerine birkaç defa hücum ettiğini, kendisi defalarca uyarıldığı halde dinlemediğini ve artık onun ma- hallede durmasını istemediklerini’ ifade ederler. Karısının da bu ifadeyi doğrulaması üzerine- belgede yer almamakla birlikte muhtemelen- Yani mahalleden sürülür. Ancak bu defa evsiz ve eşsiz kalan Erfendel, yeni bir yer buluncaya kadar geçici olarak barınması için, evinde kalmak üzere mahkemece mahalle imamına emanet edilir 49 . Balıkesir’deki Ermeni halk arasında zaman zaman ihtida olayları da gerçekleşmekteydi. Hızır adlı genç Ermeninin yaptığı gibi 50 ihtida etmek isteyen gayrimüslimler kendilerine hiçbir zorlamada bulunulmadan, kadı huzuruna gelip oradaki mecliste kelime-i şahadet getirir ve Müslüman olur. Daha sonra ismi değiştirilir ve kişi onore edilmek üzere kendisine İs- lâm büyüklerinden birinin adı verilirdi 51 . Daha çok Ramazan ayında vuku bulan bu ihtida hareketleri defterlere kaydedilmiştir. Genellikle, kelime-i 48 Osmanlı mahallesindeki sistem ve düzen için bkz. Özer Ergenç, “Osmanlı Şehrinde Mahal- lenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları IV, İstanbul 1984, s.69–78. 49 BSŞ, Defter No: 694, s.44 b , Belge No: 2, 3, 4, 5, 6. 50 Hızır adlı emred Ermneinin ihtida ettiği… BSŞ, Defter No: 695, s.56, Belge No: 4. 51 Ermeniden Müslüman olan Mustafa bin Abdullah nam kimesnenin ekmekçilikten fariğ ol- duğu… BSŞ, Defter No: 694, s.126 b , Belge No: 1. 421 Yrd. Doç. Dr. İsmail Hakkı MERCAN şahâdet getirerek İslâm dinine giren mühtedinin 52 eski ve yeni adı defte- re kaydedilmiş ve bunlar hem defterlere yazılmış hem de durum mülkî amirler aracılığıyla devlet erkânına ve kiliselere bildirilmiştir. Bunlara her hangi bir baskının yapılıp yapılmadığının anlaşılması amacıyla mühtedi- lerin sorgulamalarından yapıldıktan sonra isimlendirme ve dinî merasim gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, ihtida eden kişilere Müslüman esnaf tarafından hediyeler verilmiştir 53 . Bu arada sadece Ermeniler ihtida etmemiş ve diğer Hıristiyan unsurdan da ihtida edenler olmuştur. Bismillahirrahmanirrahim, an asıl Rodos ceziresinde Karnis ka- sabasından olub Balıkesri mahkemesinde batıl dinden teberî idüb Dîn-i Muhammedî’yi kabul idüb şeref-i İslâmla müşerref olan Yorgi nam şâb em- redin bi-inayeti’llahi Te’âlâ ve bi hidâyet-i Rabbi’l-Âlemîn İslâmı ba’de’l- kabûl İsm-i Muhammed tesmiye olundığı iş bu mahalle kayd ve şerh veril- di. Hurrire fî tarihi sene 1199, 9 Recep yevm-i Çıharşenbe 54 . Ermeni kadınlardan da Müslüman olanlar vardı 55 . Onlar da yine aynı şekilde isimler alırlardı 56 . Ancak özellikle de evli kadınlar için ihtida et- menin ayrı bir durumu vardı, çünkü Müslüman bir kadın gayrimüslimle evlenemezdi ve eğer evli ise ihtida sonrası boşanmış olurdu. Belki de bu sebepten dolayı Çüngüş’ten göçen ailenin yaptığı gibi bazıları ailece ihtida ediyorlardı 57 . Bazen ise, -Mehmed’in hanımı Ermeni Sultan gibi- kadın sonradan Müslüman oluyordu 58 . Osmanlı Padişahları Hıristiyan ve Yahudi nüfusu Müslümanlaştırmak için planlı çabalara girişmemişlerdi 59 . Yine de reaya açısından Müslüman 52 İhtida eden birisinin; 15 yıldır Müslüman oldum, pekmez eyledim, şıra içtim demesi… BSŞ, Defter No: 696, s.8 b . ..Aynı kişinin, Badehu bir iki desti kaynatmadım şaraplığa alı- koydum deyu ikrarı.. BSŞ, Defter No: 696, s.8 b , Belge No: 3. 53 Ve mine’ş-Şürûti’lleti hurrire, ez kdim İslâmla gelenlere Balıkesrinde her esnafın nevbet ile donanmaları olub bu def’a nevbet pabuccı esnafının olmağla cümle ahali iltimaslarıyla es- naf mezkurunun ekit başıları İbrahim başaya tembih olundığı kayd olındı. Hurrire fî tarihi sene 1199, 9 Recep yevm-i cıharşenbe. BSŞ, Defter No: 736, s.4 b , Belge No: 3. 54 BSŞ, Defter No: 736, s.4 b , Belge No: 2; Tâife-i Urumdan Sadistos’un ihtidası… BSŞ, Def- ter No: 697, s.98 a , Belge No: 9. 55 İhtida eden Ayşe’nin kocası Abraham’ı kendisinde olan esbab bahasından ibrası… BSŞ, Defter No: 694, s.64 b , Belge No: 1 56 Ermeni Sare’nin ihtidası hakkında. BSŞ, Defter No: 697, s.98 a , Belge No: 8 57 BSŞ, Defter No: 701, s.36 b , Belge No: 3. 58 Mehmed’in hanımı Ermeni Sultan’ın Müslüman olduğunun şahitlerle ikrarı … BSŞ, Defter No: 694, s.83 b , Belge No: 1; Ayşe’nin çocuğu ile birlikte Müslüman olduğu… BSŞ, Defter No: 697, s.50 b , Belge No: 2. 59 Ermeni Madros’un oğlu olup Müslüman olmasın diye baskı yapan babsından kaçan Oruç’un İslâm’a girmesi… BSŞ, Defter No: 693, s.179, Belge No: 2.; Ramazan bin Abdullah’ın Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|