Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
422 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER olmanın, cizyeden muaf olmak gibi cazip tarafl arı olsa da 60 manın meydana getirdiği etkileşimin de ihtida üzerinde büyük bir etkisinin olduğunu şu olaydan çıkarmak mümkündür: Ermeni Mardos adlı zımmînin öz oğlu olan Oruç, Kadıya gelip; ‘ba- bam beni Müslüman olma diye bağladı, fakat ben kaçtım geldim ve Müs- lüman oldum’ demiş, mahkemece gencin büluğ çağını idrak ettiği tahkikat sonrası anlaşılınca mecliste şehadet getirerek Müslüman olmuştur 61
Ermeni cemaatinin devletle olan ilişkilerinde ise, ilk zamanlarda kilise konusunda bir problem yaşandığı görülüyor. Balıkesir’de ibadet edebile- cekleri bir mabetleri bulunmayan Ermeniler, kilisenin açılabilmesi veya onarılabilmesi için alınması şart olan izin ve fetvayı almadan, 1622 yılında Eski Kuyumcular mahallesinde bir evi kaçak olarak kilise haline getirip gizlice ibadet ederken yakalanmışlardır. Hatta yakalananlar içinden bir Er- meninin; ...bu zamanda fetvâ-yı şerife tutulmaz... şeklindeki ifadesi de ka- yıtlara geçirilmiştir 62 . Ancak aradan yaklaşık kırk sene geçmesine rağmen Ermeniler herhalde izin ve fetva almamakta ısrar etmiş olacaklar ki, 1667 yılında, bu defa Ali Fakih mahallesinde bir evde kaçak olarak gizlice ibadet ederken yakalanmışlar; bu hareketlerinden dolayı ise bir daha yapmama- ları doğrultusunda mahkemece uyarılmışlardır 63 . Bu arada, gayrimüslim- lerin evlerinde ibadet edip İncil okumalarına hiçbir mani yoktu. Hatta bir Ermeninin bu konuda kendilerine baskı yapanları İstanbul’a şikâyet etme- si üzerine, Balıkesir kadısına uyarıcı bir ferman gönderilmiştir 64 . Onlara İslâm Hukuku’nca da tanınmış bir hak olan ibadet hürriyeti meselesinin çözüme kavuşturulduğunu ve bu olaydan hemen sonra bir kiliseye sahip olduklarını, 1673 tarihli, Ermenilerin kiliselerinin tamirine izin verildiğine dair
65 kayıtlardan anlıyoruz. Bir yıl sonra ise aynı kilisenin bu defa çatı tamiri için izin verilmiştir 66 . mecliste şahadet getirerek İslâm Dini’ne girmesi… BSŞ, Defter No: 693, s.177, Belge No: 1. 60 Birkaç Ermeninin ıyd-ı şerifte 80’er desti yağ bulmaya, Müslüman olmak üzere yemin vererek taahhütte bulunmaları… BSŞ, Defter No: 694, s.115 b , Belge No: 2. 61 BSŞ, Defter No: 693, s.179, Belge No: 2. 62 BSŞ, Defter No: 697, s.71 b , Belge No: 2, 3. 63 BSŞ, Defter No: 697, s.35 a , Belge No: 1. 64 Kamil Su, XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Balıkesir Şehir Hayatı, İstanbul 1937, s.100. 65 Ermeni kilisesi tamirine dair: BSŞ, Defter No: 703, s.70b(9b), Belge No: 4. Ermeni kilise- sinin tamir izni be buna ait iki fetva: BSŞ, Defter No: 703, s.60 a (1), Belge No: 1, 3. 66 ...medine-i Balıkesiri’de sakin olan Ermeni taifesinin âyin-i bâtılaları üzere mabedhaneleri olan kadîm kenîseleri sakafının murûr-i eyyâm ile bazı yerleri harab olup... BSŞ, Defter No: 703, s.5 a , Belge No: 3. 423 Yrd. Doç. Dr. İsmail Hakkı MERCAN Gayrimüslimlerin kendi aralarındaki davalarda kendi şer’î hukuklarını uygulama hakkı olduğu halde, onlar bazen Balıkesir şer’iye mahkemesine müracaat etmişler ve Müslüman Kadı’lar bu davalarını İslâm Hukuku’na göre halletmişlerdir: Ermeni Pabok vekil tayin ettiği Murat aracılığıyla karısı Cevher’i boşamış ve bunu mahkeme sicillerine kaydettirmiştir 67 . Bundan başka; ticaret, miras gibi davalarda da Ermenilerin çoğu zaman Balıkesir kadısına müracaat etmektedirler: Ermeni Murat, kendisine borcu olan dört bin akçeyi istediği halde ver- memesi sebebiyle Abraham’ı şikâyet eder ancak o inkâr eder. Bu tür dava- larda gerektiğinde gayrimüslimlere kendi dinleri üzerine yemin ettirildiği için İncil üzerine yemin eden Abraham davayı kazanır 68
Hüma adlı kadın ise, vekili olan kocası Derman aracılığıyla, ölen kı- zından kalan mallarını vermeyen eski damadının karısı Şehri’yi dava etmiş ve kazanmıştır 69
Ayrıca Ermenilerin kefalet seneti 70 , borç ikrarı 71 , ev alım-satımı 72 gibi
hukukî işlemlerin kaydı için de Osmanlı mahkemelerini kullandıkları gö- rülmektedir. Balıkesir’deki mahallî mahkemede şikâyetlerinin gereğini yaptırama- yan Ermeniler, diğer Müslüman tebaa gibi Payitaht’a müracaatta bulunma haklarını da kullanmışlardır. Balıkesir’deki güvenlik kuvvetlerinin (ehl-i
leri üzerine Dersaadet’e arzuhal yazan Ermeni taifesinin davası haklı bu- lunmuş ve mağduriyetlerinin giderilmesi doğrultusunda kadıya emr-i şerif gönderilmiştir 73 .
da karışıp mahkeme davalarına konu olmuşlardır: İsrail adlı Ermeni, diğer iki Ermeni tarafından yaralanmış 74 , eniştesi Sosto ile zina yapıp yakala- nan Sare ise mahkemede suçunu itiraf etmiştir 75 . Ali Fakih mahallesinden Mehmed ise sarhoş haldeki Ermeni Bogos tarafından hem hakarete uğra- 67 BSŞ, Defter No: 693, s.216, Belge No: 4. 68 ...mezbûra bir akçe deynim yoktur deyu İncil’e yemin-i billahi tealâ ittükten sonra... BSŞ, Defter No: 696, s.38 b , Belge No: 2. 69 BSŞ, Defter No: 696, s.29 b , Belge No: 1. 70 BSŞ, Defter No: 693, s.193, Belge No: 3. 71 BSŞ, Defter No: 696, s.38 b , Belge No: 1. 72 BSŞ, Defter No: 698, s.55 a , Belge No: 1. 73 BSŞ, Defter No: 703, s.70 b (9b), Belge No: 4 74 BSŞ, Defter No: 698, s.66 a , Belge No: 2. 75 BSŞ, Defter No: 702, s.124 a , Belge No: 3. Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|