140
bərlik edən səriştəsiz qüvvələrin antimilli mövqe əsasında yarat-
dıqları xaos və kataklizmlər nəinki bəhs edilən vəzifələrin həyata
keçirilməsini mümkün etmədi, hətta Azərbaycanı mürəkkəb siyasi-
iqtisadi problemlərin fonunda öz müstəqilliyini itirmək təhlükəsi
qarşısında qoydu.
Ancaq Ümummilli lider Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiy-
yətə gəlişindən sonra bəhs edilən vəzifələrin yerinə yetirilməsi
mümkün oldu. Belə ki, ilk növbədə, ictimai-siyasi sabitlik təmin
edildi, təsisatlar və strukturların fəaliyyətinə normal şərait yaradıl-
dı, bunun ardınca bütün sahələrdə təməl struktur islahatlarının hə-
yata keçirilməsi tendensiyasının əsası qoyuldu. Bununla da hüquqi
dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu prosesinin əsasını qoy-
maq üçün real əlverişli şərait yarandı.
Beləliklə, 1995-ci ilin 12 noyabr tarixində Konstitusiyanın
qəbul edilməsi ilə ölkəmizdə hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiy-
yətinin mütləq komponentlərinin bərqərar olunması istiqamətində
təməl strateji tədbirlər görülməyə başlandı. Bəhs edilən strateji
səciyyəli vəzifənin yerinə yetirilməsi üçün konstitusion-hüquqi
substratların yaradılması bu sahədə ardıcıl və mütəmadi islahat-
ların həyata keçirilməsini mümkün etməklə yanaşı, qanunların
aliliyinin, hüquqi norma və qaydaların üstünlüyünün təsbit olun-
duğu, mütəmadi siyasi-hüquqi islahatların reallaşdırıldığı, sub-
yektlərin fəaliyyətinə legitim və leqal surətdə rəqabətə əsaslanan
plüralist mühitin yaradıldığı, ictimai-siyasi təsisatlanmanın hüqu-
qi substratlarının formalaşdırıldığı siyasi sistemin bərqərar olun-
ması işinə fundamental töhfələr bəxş etdi. Məhz bundan sonra
hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyətinin mütləq komponentlərinin
bərqərar olunması istiqamətində həyata keçirilən ardıcıl və siste-
matik tədbirlər bəhs edilən sahədə əhəmiyyətli nailiyyətlərin
əldə olunmasını şərtləndirdi.
Hüquqi dövlətin təməl atributlarından və əlamətlərindən biri
kimi ilk növbədə, insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının
təmin və müdafiə olunması istiqamətində kompleks tədbirlər
görüldü. Belə ki, bəhs edilən sahədə fundamental institusional
141
mexanizmlərin formalaşdırılması və mövcud resurslardan səmə-
rəli şəkildə istifadə edilməsi insan və vətəndaş hüquq və azadlıq-
larının müdafiəsi işinə birmənalı şəkildə mühüm töhfələr bəxş
etdi. Bununla yanaşı, bəhs edilən istiqamətdə Konstitusiyaya mü-
vafiq surətdə normativ hüquqi aktların qəbul edilməsi, müvafiq
Sərəncam və Fərmanların verilməsi, ölkəmizin milli maraqlar və
dəyərlər əsasında beynəlxalq konvensiyalara və müqavilələrə
qoşulması insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi
mexanizminin səmərəliliyini təmin edən növbəti strateji faktor
kimi dəyərləndirilməlidir. Bu sıraya Azərbaycanda insan və və-
təndaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi sahəsində müəy-
yən olunmuş tədbirlərin əsaslı və məqsədyönlü şəkildə həyata
keçirilməsi məqsədilə Ulu öndər Heydər Əliyevin 18 iyun 1998-
ci il tarixli Sərəncamı ilə “İnsan hüquqlarının müdafiəsinə dair
Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsini, məhz bu cür ali və
humanist mövqeyin qanunauyğun nəticəsi kimi, Prezident İlham
Əliyevin 18 iyun 2007-ci il tarixli Sərəncamına əsasən, 18 iyunun
Azərbaycanda İnsan hüquqları günü elan edilməsini və bundan
sonra da bu sahədə əhəmiyyətli strateji tədbirlərin görülməsini,
24 avqust 2002-ci il və 18 mart 2009-cu il tarixlərində keçirilmiş
ümumxalq səsverməsini – referendumlar nəticəsində insan və və-
təndaş hüquq və azadlıqları istiqamətində qanunvericilik bazası-
nın zənginləşdirilməsini və digərlərini aid etmək olar.
Bundan başqa, siyasi sistemin struktur elementlərinin təkmil-
ləşdirilməsi məqsədilə həyata keçirilən siyasi-hüquqi islahatlar da
hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyətinin mütləq komponentlərinin
bərqərar olunması işinə fundamental töhfələr bəxş etdi. Belə ki, bu
sıraya ictimai-siyasi institutlaşma tendensiyasının əsasının qoyul-
masını, təsisatların leqal və legitim fəaliyyətinə əlverişli şəraitin
yaradılmasını, hakimiyyətin hər üç müstəqil qolunun suveren və
leqal substratlarla təsbit olunmuş fəaliyyət mexanizminin səmərəli-
lik səviyyəsinin artırılması yönündə hüquqi mexanizmlərin təkmil-
ləşdirilməsini, dövlətlə vətəndaşların qarşılıqlı məsuliyyətinə əsas-
lanan leqal münasibətlər sisteminin formalaşdırılmasını və s. aid
142
etmək olar.
Beləliklə, bütün bunlar mülki şəxslərin könüllü birləşməsi nəti-
cəsində yaranan, özünütənzimləmə və özünüidarə mexanizminə
malik olan, qeyri-siyasi səciyyəsi ilə sivil şəxslər və münasibətlər
sistemini ehtiva edən ictimai birlik kimi səciyyələndirilən vətəndaş
cəmiyyətinin də formalaşdırılması üçün xüsusi önəm kəsb edən tə-
məl strateji substratlar oldu. Məhz bütün bu tədbirlər və nailiyyət-
lərin fonunda vətəndaş cəmiyyəti özünün spesifik funksiyaları ilə
cəmiyyətdə üzvi bütövlük, ahəngdarlıq və ümumi inkişafı təmin
edən mexanizm kimi çıxış etdi. Odur ki, məhz bu cür funksionallı-
ğın fonunda eyni təsisat daxilində mədəni, iqtisadi, sosial və hüqu-
qi münasibətlərdə olan subyektlər qarşılıqlı surətdə bir-birilərinin
sosiallaşmasına təsir etməklə yanaşı, yeni münasibətlər sisteminin
formalaşmasını da şərtləndirdilər. Bu isə ümumi sosiumun tərki-
bində “mərkəzdənqaçma” meyillərini neytrallaşdırmaqla yanaşı,
sosial, hüquqi, mədəni və iqtisadi münasibətlər sisteminin aktorları
arasında qarşılıqlı əlaqələri təmin və mühafizə edən mexanizm qis-
mində çıxış etmiş oldu.
Məhz bütün bu nailiyyətlərin önəminə toxunan Prezident
İlham Əliyev qeyd etmişdir: “Biz müasir dövlət qururuq. Döv-
lət quruculuğu Azərbaycanda, əslində, 1993-cü ildən sonra
başlamışdır. Dövlətçiliyin əsasları qoyulmuşdur, Azərbaycan-
da hüquqi dövlətin yaradılması istiqamətində çox önəmli ad-
dımlar atılmışdır, islahatlar aparılmışdır. Bu gün bu isla-
hatlar davam etdirilir. İstər siyasi sahədə, istərsə də iqtisadi
sahədə islahatların davam etdirilməsi hər bir cəmiyyət üçün
inkişafa gedən yoldur. Azərbaycan dövləti müasirliyə, inkişa-
fa sadiq olduğunu islahatların davam etdirilməsində nümayiş
etdirir... Ancaq əldə edilmiş uğurlar, sadəcə, bizim üçün
gələcək addımların atılması üzrə bir stimul olmalıdır. Həyat
yerində durmur, ölkə qarşısında yeni vəzifələr çıxır, yeni
çağırışlarla üzləşirik və biz hazır olmalıyıq. Bunu etmək üçün
güclü iqtisadiyyat və güclü siyasi sistem olmalıdır... Azər-
baycanda vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması prosesi uğurla
Dostları ilə paylaş: |