Hisse 01 uz qabigi

Topologiyanın optimallaşdırılması 

 

276 

 

nin gövdəsini optimallaşdırmaq üçün imkanlar 

açılır. 

 

(alm. die Topologieoptimierung, ingl. Topology 

optimization ) 

 

Torna  avtomatı  seriyalı  və  kütləvi  istehsalda 

tətbiq  olunan,  sərbsət  işləyən  torna  dəzgahıdır 

(şəkil 1). Verişin idarə olunması və çevricilərin 

işə  salınması  yumrucuqların  köməyi  ilə mexa-

niki, pnevmatik, elektrik və ya elektrohidravlik 

proqramla idarə olunan, həmçinin 

→

NC idarə-

etmə  sistemlərinin  tətbiqi  ilə  yerinə  yetirilə 

bilir.  Yumrucuqlarla  idarə  olunan  avtomatlar 

yüksək  istehsal  etibarlığına  malikdirlər.  Onlar 

kiçik  hissələrin  böyük  sayda  emalında  daha 

əlverişlidirlər. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1. Frontal torna avtomatının işçi sahəsi 

 

Torna  yarımavtomatı  bir  və  ya  çoxşpindelli 

olub,  üfüqi  və  ya  şaquli  vəziyyətdə  yerləş-

dirilmiş  şpindellə  təchiz  olunurlar.  Avtomatlar 

əsasən oymaq hissələrin və ya çubuq material-

larının  emalında  təmərküzləşirlər  və  pəstahın 

bərkidilməsi  üsuluna  görə  fərqlənirlər:  patron, 

çubuq,  bir    və  ya  çox  şpindelli.  Patronlu  dəz-

gahlarda  pəstah  avtomatik  olaraq  maqazindən 

götürülərək və ya əl ilə patronda yerləşdirildiyi 

halda,  çubuq  torna  dəzgahlarında  çubuq  for-

masında  olan  pəstah  şpindelin  içində  nəzərdə 

tutulmuş  deşikdən  kəsmə  zonasına  daxil   olur. 

Emal  başa  çatdıqdan  sonra  çubuq  lazım  olan 

uzunluqda kəsilərək proses başa çatır.  

Tətbiq  olunan  avtomatın  seçilməsi  emal 

olunan  pəstahın  ölçüsü,  sayı  və  formasından 

asılı olaraq aparılır. 

 Torna  avtomatları  üçün  tipik  texnoloji 

proses  bir  neçə  support  və  revolver  başlığı  ilə 

emal,  çoxşpindelli  dəzgahlarda  isə  bir  neçə 

pəstahın  emalından  ibarətdir.  Komplet  emal 

üçün  fırlanan  alətlərin  tətbiqi  gərəkdir. 

Sazlanmış  alətlərlə  işləyən  torna  avtomatlarda 

köməkçi  vaxt  qısa  olur.  Alətin  sınanmasına 

aktiv  nəzarət  sistemləri  tətbiq  olunur  (→ alətə 

nəzarət).  Alətlərin  yerləşdirilməsi  və  emal 

ardıcıllığının  işlənməsi  zamanı  pəstah  və  alət 

arasında toqquşmanın olmamasını təmin etmək 

lazımdır.  Pəstahın  verilməsi  adətən  avtomatik 

baş  verir.  Çubuq  hissələr  və  ya  hazırlanmış 

pəstah titrəmə nəqledici sisteminin və ya əl ilə 

yüklənmiş  pəstah  maqazinlərinin    köməyi  ilə 

aparılır (→Pəstah maqazini, →Pəstahdəyişən). 

Emal  olunmuş  hissələrin  seçilməsi  və  nəqli 

də  avtomatik  olaraq  aparılır.  Avtomatlarda 

yonqar  nəqli  böyk  rol  oynadığından,  dəzgah-

ların çoxu maili gövdəyə malik olur və yonqar 

nəqledənlərlə  təchiz  olunurlar  (→Yonqar 

nəqli). 

 

(alm.  der Drehautomat, ingl. Automatic

 

Lathe) 

 

Torna  əməliyyatının  simulyasiyası  kompyü-

ter  proqramlarının  köməyi  ilə  kəsmə  zamanı 

yaranan  istilik  və  mexaniki  yükləmənin  təsiri 

altında  baş  verən  alət  yeyilməsini  model  əsa-

sında  vizuallaşdırmağa  imkan  verir  (şəkil  1). 

Simulyasiyaya  inteqrasiya  olunmuş  riyazi  

modellər  bununla  bərabər  torna  əməliyyatında 

gərginlik, temperatur və yonqarın formasını da 

əvvəlcədən proqnoz etməyə şərait yaradır. 

Aparılmış  elmi-tədqiqatlar  əsasında  yeyilmə 

sürəti  dW/dt  normal  gərginlik 

σ

n

  ,  sürüşmə 

sürəti   

v

ch 

və  alətin  işçi  səthinin  temperaturu 

əsasında aşağıdakı kimi hesablana bilir: 

 

 

 

 

C

1

  və    C

2

  -  material  sabitləri  material  və 

kəsici tilin kombinasiyasından asılıdır. 











 −

⋅

⋅

⋅

=

∂

∂

ϑ

σ

2

1

exp

C

C

v

t

W

ch

n

---

Torna əməliyyatının simulyasiyası 

 

277 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1. Yeyilmənin hesablama ardıcıllığı 

 

Şəkil 2. Tilin kəsməyə girməsi 

---