Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Universal torna dəzgahı
Ultrasəs ölçmə üsulu 299
buledici başlıq olur ki, verilən səsləri tuta bilsin. Hissə daxilində defektlərin olduğu halda verilən səslər o biri tərəfə tam çatmır və səs gölgəsi yaradır. Verici və qəbuledici senzorla- rın yerini dəyişməklə hissənin daxilində olan defektin yerini və ölçüsünü kifayət gədər dəqiq tapmaq olur. Senzorlar →pyezoelektrik effekt- lə işləyirlər. Onların üst hissəsi bərk materialla, çox vaxt keramika ilə örtülərək yeyilmə və çirklənmədən qorunur.
(alm. die Ultraschallprüfung, ingl. Ultrasonic testing) Universal frez dəzgahı əsasən fərdi, kiçik və orta seriyalı istehsalda ştampların və model- lərin səmərəli hazırlanması üçün tətbiq olunan →metalkəsən dəzgahdır. Dəzgahın konstruktiv əlamətləri bu qeyd olunan hissələr spektrini əhatə edən səthlər toplusunun emalından irəli gələn texnoloji tələblərə əsasən layihə- ləndirilmişdir. Dönə bilən frez başlığı və stol, həmçinin alətin və pəstahın mövqeyini dəz- gahın işçi sahəsində istənilən vəziyyətə gəti- rəbilmə imkanları və bunun sayəsində verilmiş pəstahın səthlərinin bir yerləşmədə bir neçə tərəfdən frezlənməsi imkanları universal frez dəzgahlarının əlamətlərindəndir (şəkil 1).
Şəkil 1-də NC idarəetmə sisteminə malik universal frez dəzgahı göstərilmişdir. Burada dəzgahın stolu oxu ətrafında həm dönə, həm də şpindelin oxuna nisbətən müəyyən bucaq altında qərarlaşa bilir. X, Y və Z oxları istiqamətində yerdəyişmələr şpindelin bərkidil- diyi tirlər tərəfindən icra olunur. Bu dəzgahda bərkidilmiş pəstah bir yerləşmədə 5 tərəfdən emalolunma imkanina malikdir. Dəzgahın alət maqazini ilə təchz olunması aparılan emalın səmərəliliyini artırır. (alm. die Universalfräsmaschine, ingl. Universal milling machine ) Universal mexanizm (və ya Kardan mexa- nizmi) oynaqlı mufta olub, bəndlərin hərəkətli birləşməsi yolu ilə iki valın müəyyən bucaq altında hərəkətinə imkan verir. İlk dəfə olaraq italyan alimi Kardano tərəfindən cismin istə- nilən dönmə sahəsi daxilində vəziyyətini stabil saxlamaq üçün asılqan kimi təklif olunmudşur. Sadə oynaqalı mexanizm Huk oynağından ibarətdir (şəkil 1). I, II, III və IV fırlanma oxları bir-birləri ilə radisu OB = OB' = OC = OC' olan kürənin mərkəzi O tərpənməz nöq- təsində
α bucağı altında kəsişirlər. Ona görə də, α
α < 90° arasında yerləşən istənilən qiymətində В, B' və С, С' oynaqları I və II oxlarına perpendikulyar müstəvilərdə cüt-cüt həmin radiusa malik çevrələr cızırlar. Bu halda fırlanmanı dəyişən α bucağı altında ötürmək mümkündür. Universal oynağının bu xassəsi onun bir çox maşınlarda, o cümlədən uçma aparatlarında, cihazlarda, →dəzgahlarda (oynaqlı mufta), avtomobillərdə (kardan valı), kənd təsərrüfatı maşınlarında və s. sahlərdə tətbiqinə geniş imkan açmışdır.
sxemi 1-aparan val, 2- aparılan val, 3-aralıq valı
Oynaqların tətbiqi əlaqəli fırlanın valların qarşılıqlı vəziyyətini dəyişmək lazım gəldikdə qaçılmazıdr. Universal oynağın çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir ki, aparan valın sabit
Universal mexanizm 300
fırlanma hərəkətində aparılan val qeyri-bərabər hərəkət edir. Bu fərq dönmə bucağı α -nın qiymətindən asılı olaraq artır. α = 90° -də sadə universal oynaqlı birləşmənin köməyi ilə hərəkət ötürməsi mümkün olmur. Aparılan valın bərabər fırlanmasını təmin etmək üçün ikili oynaq birləşməsindən istifadə etmək məs- ləhət görülür (şəkil 2). Burada α 1 və α 2 bəra- bərdir və çəngəllər eyni müstəvidə yerləşirlər.
Şəkil 2. İkiqat universal oynaqlı mexanizmin kine- matik sxemi 1-aparan val, 2-aralıq valı, 3- aparılan val,
Şəkil 3. Universal oynaqlı mexanizm 1,5-eyni müstəvidə yerləşən və bucaq altında kəsişən vallar, 2- yönəldici barmaq, 3-separator, 4 - bissektor müstəvisi üzərində yerləşən kürələr
Əgər yer baxımından ikiqat oynaqlı mexaniz- min yerləşdirilməsi mümkün deyilsə, onda val lar arasında bissektrisa müstəvisi üzrə bölün- müş bucaqlara əsaslanan mexanizm tətbiq edi- lir (şəkil 3).
(alm. universeller Gelenkmechanismus, ingl. Uni- versal joint mechanism ) Universal mühərrik kollektorlu sabit cərəyan- la işləyən →elektrik mühərrikidir. Onun sə- ciyyəvi cəhətəti ondan ibarətdir ki, o həm də dəyişən cərəyanla işləyə bilir. Əsasən kiçik qabaritinə görə məişət texnikasında geniş istifadə olunur. Universal kollektorlu mühərrik ardıcıl
qoşulmuş həyacanlandırıcı dolaqlardan (stator) ibarət olub, məişətdə dəyişən cərəyanla işlə- mək üçün optimallaşdırılmışdır. Bu növ mü- hərriklər qütblərin vəziyyətindən asılı olmaya- raq həmişə bir istiqamətdə fırlanır. Çünki, sta- tor dolağının və rotorun ardıcıl birləşdirilməsi sayəsində maqnit sahəsinin qütblərinin dəyiş- dirilməsi eyni zamanda baş verir və cəm mo- ment dəyişməz qalaraq bir istiqamətə yönəlir. Dəyişən cərəyanla işləmək üçün stator aşağı → histerezisə malik yumşaq-maqnit mate- rialından hazırlanır. Vidələrdə cərəyan itkisini azaltmaq üçün stator lövhələrdən yığılır. Belə mühərrikin dəyişən cərəyanla işləməsinin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, kiçik dövrlər sayında dolaqların induktiv müqaviməti cərə- yanın israfını məhdudlaşdırır və uyğun olaraq mühərrrikin maksimal fırlanma momenti no- minal qiymətdən 3÷5 dəfə kiçilir. Universal mühərrrikin revers edilməsi onun statorunun və ya rotorunun dolaqlarındakı qütblərin dəyişilməsi ilə həyata keçirilir. Həmçinin üçfazalı universal mühərriklər mövcuddur. Onların xüsusi cəhətləri, bu mühərriklərin maqnit sahəsi istiqamətində və onun əksi istiqamətində hərəkəti zamanı müxtəlif xassələrə malik olmasından ibarətdir. (alm. der Universalmotor, ingl. Universal Motor)
yalı istehsalda tətbiq olunur. Bu dəzgahda əsas hərəkəti pəstah, veriş hərəkətini isə alət yerinə yetirir. Universal torna dəzgahlarını xüsusu tərtibatlarla (köçürmə süpportu, avtomatlaş- dırılmış patronlar və s.) təchiz etməklə Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|