Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Reqressiya analizi 116
Bu çatışmamazlığı aradan qal- dırmaq üçün robust (yəni kobud) reqressiya üsulu işlənmişdir. O, robustluğu artırmaq üçün əlavə olaraq M-qiymətləndiricisini da- xil edir. Reqressiya analizi fizi- ka, iqtisadiyyat, texnika və digər sahələrdə ölçmələrin nəticələrinin emalında geniş istifadə olunan üsullardan biridir. Maşınqayır- mada istifadə olunan →dispersiya analizi və
→eksperimentlərin planlanması reqressiya model- lərinə əsaslanır.
(alm. die Regressionsanalyse, ingl. Regression analysis) Reley dalğaları sərbəst, yastı sət- hi dalğalardır. Onun gərginlik və genişlənmə sahəsi dərinlik art- dıqca azalır (şəkil 1). Elastik mühitin uzununa və eninə dalğaları Lord Reyleyin (ingl.
təsir etməyən səthdə yayılan dalğalarla təsvir olunur. Enerji təsiri səthin üst qatına yaxın sahədə cəmləşdiyindən, burada söhbət fəzada yayılan dalğalarla müqayisədə enerji dolu, ya- yılma sürəti eninə dalğalarından azca fərqlənən dalğalardan gedir.
(alm. die Rayleigh-Welle, ingl. Rayleigh waves)
dan onun adı da bu nəqliyyat növü ilə bağlıdır. Bərkitmə, kərənlər, balastlar və qoruyucu ör- tüklə o, dəmir yolunun üst qatını təşkil edir. Relsin iki əsas funksiyası vardır: çarxların təz- Şəkil 1. Rels profilləri
yiqini qəbul edib onu kərənlərə ötürmək. Yük götürmək üçün relsin profili böyük əhəmiyyət kəsb edir (şəkil 1). Profildən asılı olaraq ya- ranan müqavimət momenti relsə təsir edən əyilmə-dartılma-gərginliyini, həmçinin onun uzunömürlülüyünü müəyyən edir. Qatarların sürətləri artdıqca yaranan dinamik qüvvələrin meyillənməsi də artır. Profil ölçüləri dəyiş- mədikdə bu ona təsir edən gərginliyin art- masına gətirib çıxarır. Onları yalnız bura- xılabilən gərginliyin sərhəd qiymətinə qədər yükləmək olur. Gərginlik buraxılabilən qiy- mətin yuxarı həddinə çatdıqda başqa profil gö- türmək məsləhət görülür. Bu halda yeyilmənin qiyməti ikinci dərəcəli rol oynayır. Yönəldicilik baxımından relslərin materia- lının xassələri, əsasən yeyilmənin qiyməti en- siz qövslərdə möhkəmliyə müəyyən dərəcədə təsir göstərir. O, çarxların relslə təmasda ol- duğu zonalarda səthin zədələnməsini və çarx- ların yan tillərinin dağılmasına gətirb çıxara bilir. Ona görə də, ensiz qövslər olan sahələr- də daha yüksək keyfiyyətli poladlardan hazır- lanmış relslərdən istifadə etmək tövsiyyə olu- nur. Son illərdə işlənmiş çoxlu sayda rels profil- Rels 117
lərdən enli ayağa malik olanı daha geniş yayılmışdır. Onun en kəsiyi simmetrik olub, boyun, ayaq və keçiddən ibarətdir. Müxtəlif relslər bir metrəyə düşən çəkilərinə görə fərqləndirilirlər. Relslərdə istismar zamanı yaranan riflər son illər aparılan tədqiqatların mərkəzində durur. Rif dedikdə hündürlüyü 0,1÷0,3 mm, addımı 3-6 mm olan dalğavarilik başa düşülür. Yüksək sürət qatarlarında riflər yüksək tezlikli səslər yaradır və titrəmələr sayəsində bərkidici vasi- tələrin boşalmasına gətirib çıxarırlar. Əgər relslərin dəyişdirilməsi nəzərdə tutulmayıbsa, onda riflər pardaqlama yolu ilə aradan qaldırılır.
(alm. die Schiene, ingl. Rail profile) Rels emaledən maşın relslərin üzərindəki qey- ri-hamarlıqları çıxaramq üçün müxətlif me- xaniki emal üsullarından istifadə edən ma- şındır. Kiçik dərinlikdə olan nahamarlıqlar pardaqlama ilə çıxarılır. Bunun üçün pardaq dairələri hidravlik olaraq relsin üzərinə sıxılır və osillyasiya edərək irəliyə hərəkət etdirilir. Pardaqlama osillyasiya və irəli hərəkətin cəmi nəticəsində relsin üzərindən metal qatını çıxarır. Paradqlama rejimləri səthın keyfiy- yətindən asılı olaraq seçilir. Dərinliyi çox olan kələkötürlüklər, səthdəki ovuntular və böyük deformasiyalar daha çox material çıxarmağı tələb edir. Bu da pardaq- lama ilə həyata keçirilə bilmədiyindən, çoxgedişli yonmadan istifadə edilir. Yonma aqreqatı çoxlu diyircəklərlə relsə söykənir. Üfüqi diyircəklər yan tərəfdən yönəltməyə xidmət edir. Aqreqatın relsə sıxılması hidravlik baş verir. Yonma aqreqatında müxtəlif ölçülü kəskilərin tətbiqi mümkündür. Relsin uzunluğu boyunca çoxlu sayda diyircəkdən istifadə etməklə kəskilərin relsin səthindəki dal- ğavarilik boyunca hərəkətinin qarşısı alınır. Yonma zamanı aqreqatla hərəkət edən yon- qaryığıcı maqnit qüvvəsinin təsiri altında çıxarılan yonqarları yığıb lentlə əsas qurğuya nəql edir.
(alm. die Schienenbearbeitungsmaschine, ingl. Rail grinding machine)
Resipiyent vakuum texnikasında istifadə olu- nan çəndir (şəkil 1). Bu çəndən hava vakuum nasosu ilə sorularaq orada vakuum yaradılır. Resipiyentlər adətən paslanmayan poladdan hazırlanır, əvvəllər şüşədən də istifadə olu- nurdu.
Şəkil 1. Resipiyent
Vakuumun stabil qalması üçün resipiyent elə kipləşdirilir ki, o ətraf mühitlə qaz və maye mübadiləsinə girməsin. Resipiyntin sökülə- bilən hissələri arasında elastomer və ya metal kipləşdiriciləri yerləşdirilir. Kipləşdirici mate- rial kimi çox vaxt vitondan istifadə edilir. Ultrayüksək vakuumlarda mis kipləşdiricilər də tətbiq tapırlar. Ultrayüksək vakuumu əldə etmək üçün resipiyent 200°C-yə, vakuuma daha yüksək tələblər qoyulduqda isə hətta 400°C qədər qız- dırılır. Qızdırma resipiyentin daxilində yer- ləşmiş istilik ötürücüləri ilə əldə edilir.
(alm. die Rezipient, ingl. Vacuum chamber) Ressorlar yükdaşıyıcı maşınlarda (avtomobil, lokomotiv, qatar, araba, traktor) qat-qat yığıl- mış, zəif ellips formasına malik lövhlərdən hazırlanaraq təkərlərdən (çarxlardan, tırtılar-- dan) gövdəyə gələn titrəmələrin söndürül- məsində tətbiq olunur. Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|