I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

5.17-jadval. Zararsizlantirish ishlarining sifat shkalasi
Sifat shkalasi 
I 
II 
III 
IV 
V 
Zarasizlantirish samarasi 
a’lo 
yaxshi 
qoniqarli 
yomon 
juda 
yomon 
DK qiymati: 
-
atom energetikasida 
-
Chernobilda 
100dan 
yuqori 
20dan 
yuqori 
50-100 
10-20 
25-50 
2-10 
25dan kam 
2 
– 
2 dan 
kam 
Zararlantirish o‘tkazish usullari
Dezaktivatsiyalanuvchi muhitning agregat holatiga ko
‘
ra 
dezaktivatsiya 
o‘tkazish usullarini quyidagi usullarga ajratish mumkin (
5.18-jadval
): 
-suyuqliksiz; 
-suyuqlikli; 
-aralash usullariga bo‘linadi. 
5.18-jadval. Zararsizlantirish (dezaktivatsiya)ning asosiy usullari 
suyuqliksiz 
1. Gaz (havo) bosimi bilan 
2. Changni so‘rib olish bilan 
3. Ifloslangan qatlamni sidirib olish bilan 
4. Ifloslangan yuzani to‘sib qo‘yish bilan 
suyuqlikli 
5. Bosim ostida yo‘naltirilgan suv bilan 
6. Zararsizlantiruvchi eritma bilan 
7. Ko‘pikli 
8. Artish bilan 
aralash 
9. Bug‘ 
10. Zararsizlantiruvchi eritma 
11. Sorbentlarni ishlatish 

---

164 
Zararsizlantirish ishlarini qizigan suv bug‘i bilan ham o‘tkaziladi. Bunda yuzada 
plenka hosil bo‘lishi qo‘shimcha uni tozalashni ham talab etadi. 
Kompleks zararlantirishda turli xil usullardan foydalaniladi, masalan, kimyoviy 
reaktivlarni ishlatish, lazer nurlanishi, ultratovush va vakkumli kabilardan 
foydalaniladi.
Zararsizlantirish usullarini 
qo‘llanish usullarini shartli ravshda 2 guruhga 
bo‘lish mumkin - asosiy va yordamchi. Yordamchi guruhiga texnik vositalarsiz 
bajarish kiradi (zararlangan yuzani artish) yoki ultratovush, qirish, yassi struyli ishlov 
berish bilan bajariladi.