| 29. Sehrli kvadratlar.
Miloddan avvalgi II ming yillikning qadimiy qo'lyozmalaridan birida 69-rasmda rasm ko’rsatilgan. Bu qadimgi sirli kvadrat deb ataladi.Qora nuqtalar bilan o’sha vaqtda “ayol” deb atalgan juft sonlar, aylanalar bilan esa “erkak” deb atalgan toq sonlar belgilangan.Zamonaviy yozuvda bu kvadrat qanday ko’rinadi(70-rasm)
Ko’rinib turganidek, birinchi 9 ta natural sonlar shunday joylashtirilganki, ularning qator bo’ylab, usutun va diagonal bo’ylab yig’indilari bir xil. Bu – sehrli kvadratlarning asosiy xossasi. Qadimgi sehrli kvadratda yig’indi 15 ga teng.Boshqa qadimgi hindlarning sehrli kvadratida (71-rasm) yig’indi 34 ga teng.Asosiy xosssadan tashqari bu kvadratda boshqa xossani ko’rish mumkin: Burchakdagi sonlar (1; 4; 16; 13) yig’indisi ham 34 ga teng; har bir ustunda yig’indisi 13 yoki 21 ga teng bo’lgan sonlar turibdi.
Uzoq o'tmishdagi orqada qolgan ba’zi odamlar bu noodatiy xususiyatlarni sirli deb hisoblashgan.Shundan “sehrli” kvadrat nomlari kelib chiqqan.
Arablarning vositachiligi tufayli sehrli kvadratlar Hindistondan Yevropaga kirib keldi.Ular raqamlar ilmiga ma'lum qiziqish ko'rsatganlari sababli, ular mashhur olimlar tomonidan ko'rib chiqilgan.Ularning orasida 17-asrning mashhur fransuz matematigi Piyer Ferma bor edi.
Dostları ilə paylaş: | 
