| 32. Simmetriya haqida.
“Simmetriya” so’zi yunonchadan kelib chiqqan (“sim” – …dan, “metron” – o’lchov) va “mutanosiblik” degan ma’noni bildiradi.Arxitektura va san’atda bu so’z garmoniklik, muvozanatli, go’zallik ma’nosida ishlatiladi.
Insonlar mehnat davomida tabiatdagi ba’zo shakllar va mavjudotlardan hayratga tushdi: daraxtlardagi barglarning konturlari, gullarda barglarning joylashishi, kapalak va meva turlari, qobiqlarning spirali, ko'p chegarali kristallarning tuzilishi va boshqalar. Odam tanasining qurilishi ham simmetrik.
Qadimgi davarlardagi toshlar, idishlar va granit plitalarda saqlanib qolgan geometrik naqshlar Simmetriya haqidagi bilimlar o’sha davrlarga bog’liq ekanidan dalolat beradi. Odamlaarningminerallar, o’simliklar va hayvonlardagi simmetrik shakllarni asrlar mobaynida o’rganishlari, bu bilimlarni qurilish va san’atda qo’llash simmetriya haqida bilimlarni yaratishga olib keldi. Bu haqida o’zining “Arxitektura” risolasida rimlik muhandis VItruviy (I asr) yozgan, uni Uyg’onish davri arxitektor va rassomlari , shu jumladan mashhur italiyalik rasom Leonardo da Vinchi, o’rgandilar va qo’llashdi; bu bilimlar bilan yangi davr olimlari – Lui Paster(1822-1895), Piyer va Jak Kyuri va boshqlar shug’ullanishdi. Geometriyaga simmetriya haqidagi bilimlarni fransuz matematigi A.M.Lejandr (1752-1833) kiritgan.
Hozirgi vaqtda simmetriya ilmi kristallografiya asosiga qurilgan va fan, texnika hamda sanoat sohalarida keng qo'llaniladi.
Dostları ilə paylaş: |
