I bob Arifmetika va algebraning boshlanishi. Natural va kasr sonlar

34. Teng yonli uchburchaklar haqida. Fales Miletskiy.

Teng yonli uchburchak qadim davrlardan boshlab e’tiborni tortgan bir qator xossalarga ega.Axmesning papiruslarida uchburchak ustida masalalarda teng yonli va to’g’ri burchakli uchburchaklar birinchi o’rinda turadi.Amaliyotda teng yonli uchburchkaning bir vaqtning o’zida ham balandlik ham bissektrisa bo’ladigan medianasi xossasi qo’llanailgan.“Mediana” atamasi lotinchadagi mediana – “o’rta” (chiziq) so’zidan kelib chiqqan.Teng yonli uchburchak asosidagi burchaklari tengligi bobilliklarga 4000 yil oldin ma’lum bo’lgan.Ioniyaning asosiy shahri Miletlik Fales yunon falsafasi va ilmining ajdodi hisoblanadi. U faylasuf sifatida, dunyoning paydo bo’lishi tasodifiy emas, dunyo xaotik emas, tabiiydir, deb o'rgatgan.U suvni barcha narsalarning asosi deb hisoblagan.Bundan hamma narsa undan boshlangan va oxir oqibat unda tugashi kelib chiqadi. Falesning falsafiy faoliyatining tarixiy ahamiyati mifologik dunyoqarashdan olamning ilmiy materialistik kontseptsiyasiga qat'iy qadam qo'yganligidadir.

Qadimgi Gretsiyaning deyarli barcha faylasuflari matematika, xususan geometriya bilan shug’ullanishgan. Miletskiy Prokl Falesdimater alanani teng ikkiga bo’lishin, ichki chizilgan yarim doira, to’g’ri chiziq, vertical burchaklar haqidagi tenglik, teng yonli uchburchakning asosidagi burchaklar tengligi va boshqalar haqida nazariyalarni yaratdi va isbotladi. Ushbu qarashlar qisman bobilliklar va misrliklar uchun ma'lum bo'lgan.Biroq, bobil va misrliklarning amaliy xarakterga ega geometriyasidan farqli o’laroq, yunon geometriyasi geometrik faktlarning faqat ayrim xususiy holatlar uchun emas, balki ixtiyoriy hollarda bo'lganligini tasdiqlash istagi bilan tavsiflanadi.Umumiy dalillar yordamida, bir haqiqatdan ikkinchisiga bosqichma-bosqich o'tish bilan, yunon matematiklari geometriyani ilm-fan sifatida yaratdilar.Geometriyada qat’iy mantiqiy ketma-ketlik yo’nalishiFales tomonidan yaratilgan iona maktablarida o’rnatildi.

Fales bobilliklar astronomiyasidan ham xabardor edi.Platon, mashhur yunon faylasufi mil.avv IV asr, shundaydeydi : Fales yulduzlarni kuzata turib, quduqqa tushib ketdi va yonidagi ayol unga kulib: «U osmonda nimalar qilinayotganini bilmoqchi va oyoqlari ostida nima borligini esa bilmaydi ...» dedi. Fales astronomiya sohasida bir qator kashfiyotlar qildi: u quyoshli vayarim kungi vaqtni vaqtni o’rnatdi, yil davomiyligini aniqladi, birinchi bo’lib Kichkina Ayiq yulduzini kuzatdi va hokazo.Miloddan avvalgi 585-yilda sodir bo'lgan quyosh tutilishini oldindan aytgani unga shon-sharaf keltirgan. Fales nafaqat faylasuf va olim, balki davlat va jamoat arbobi ham edi.Shuning uchun ham u qadimgi davrning “yeti donishmadlari” qatoriga kiritilgan.