I bob. Globallashuvning nazariy va iqtisodiy asoslari
Globallashuvning zamonaviy belgilari quyidagalardan iborat
Yüklə 106,55 Kb.
|
| Globallashuvning zamonaviy belgilari quyidagalardan iborat
3 : • yangi xorijiy valyuta va kapitallar bozorining shakllanib, rivojlanishi; bu bozorlar uzluksiz faoliyatda bo’lib, bir vaqtning o’zida dunyoning turli moliyaviy markazlari o’rtasida yirik moliyaviy va valyuta operastiyalarini amalga oshirish imkoniyati mavjud; • yangi vositalar va dastaklar orqali operastiyalarning tezligani va ishonchliligini ta’minlash imkoniyatining mavjudligi; Internet tarmog’i, uyali telefon aloqasi, axborot tizimi va boshqalar; • yangi institustional tizimning shakllanganligi; Jahon Savdo tashkiloti, transmilliy korporastiyalar, nodavlat tashkilotlari va h.z; • yangi qoidalarning ishlab chiqilganligi; 3 А. И. Уткин «ГЛОБАЛИЗATSIЯ: ПРОЦЕСС И ОСМЫСЛЕНИЕ» 9-24 стр Москва-2021 7
foydalanish bo’yicha shartnomalarning tuzilishi va bu shartnomalarning milliy davlatlar tomonidan amal qilinishi majburiyligi yoki milliy qonunchilikning ularga muvofiqlashtirilishi. Endilikda jahonning chekka o’lkalari yoki xilvat burchaklari mavjud emas. Barcha mintaqalar jahon iqtisodiyoti va yagona axborot maydonining tarkibiy qismlariga aylanmoqda. Hududlar va masofalar o’zining asl ma’nosini yo’qotadigan chegarasiz dunyo tushunchasi real shakl-shamoyil kasb etib bormoqda. Tadqiqotchilar «global qishloq» (global village), «tizimga birlashgan jamiyat» (networked society) to’g’risida so’z yuritmoqdalar. Ushbu jarayon sur’atlarining sifat jihatidan yangi darajasini ta’riflash uchun yangi atama - «giper-globalizastiya» atamasi qo’llanmoqdaki, u barcha jabhalar, chunonchi: iqtisodiyot, axborot, moliya, odamlar, tovarlar, pullar, g’oyalar harakati jabhalarida xalqaro aloqalar tezligi tobora oshib borayotganini aks ettiradi 4 . Globallashuv muayyan mamlakatdagi ishlab chiqarish kuchlarining sifat jihatidan yangi rivojlanish bosqichiga o’tishi bilan bog’liq bo’lib, ijtimoiy-iqtisodiy voqelikning xalqaro doirada integrastiyalashishi hamdir. Globallashuv xo’jalik yurituvchi birliklarning xalqaro miqyosda kengayishi va jahon xo’jaligida salmoqli mavqieni egallashi, tovarlar, xizmatlar, ish kuchi, yangi texnologiya va kapitalning xalqaro miqyosda erkin harakatlanishi, investistiyalar, moliya-xo’jalik, milliy qadriyatlar, madaniyat va san’at kabi yo’nalishlarda hukumatlar, alohida olingan tashkilotlar, millat va elatlar faoliyatining milliy davlatlar doirasidan chiqib, erkinlashtirilishi, inson kapitali, xususan intellektual kapitalniig dunyoning taraqqiy etgan markazlariga ko’chib o’tishi jarayonlarini ham bildiradi. Zamonaviy jaxon iqtisodiyoti oldiga globalizastiya davrida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash masalasini ham qo’yadi 5 . 4 М. МсLuhаn, “The Global Village: Transformations in World Life and Media in the 21st Century”, New York-2021 5 Исаджанов А.А “Проблемы обеспечиния экономическо безопасности в услвиях глобализatsiя” -Халqаро муносабатлар- 2006 й 3-сон, 48-49 бетлар, ЖИДУ - Т, 8
sovuq urushniig va siyosiy qutblashuvning barxam topishi, transport xizmatining keng miqyosda taraqqiy etishi va mamlakatlar o’rtasida yuk tashish va yo’lovchi qatnoviiing ortishi kabilar ham globallashuv jarayonini tezlashtirgan omillardan hisoblanadi. Globallashuv jarayoni ijtimoiy hayotning deyarli barcha sohalarini qamrab olib, pirovardda alohida mamlakatlarni jahon hamjamiyatining turli mintaqalari bilan yaqindan bog’lanishiga olib keldi. Bu, o’z navbatida, yanga bozorlarning (kapital, valyuta va sug’urta bozori) ilg’or yangi vositalar -turli axborot tizimlari, internet, uyali aloqa orqali yanada uzviy integrastiyalashishini ham taminladi. Globallashuvning iqtisodiy jihatlari bir qancha yo’nalishlarda, xususan, xalqaro savdo, investistiyalar, moliyaviy va texnologik globallashuvda yaqqol namoyoi bo’ladi. Aytish mumkinki, iqtisodiyotni erkinlashtirish har qanday mamlakatning globallashuv jarayonida faol ishtirok etishi va undan yuqori darajada manfaat ko’rishining asosiy shartlaridan biridir. Iqtisodiy erkinlik, jamiyatning yuqori darajada demokratik fuqarolik jamiyatiga aylanishi globallashuvning muhim ijobiy natijalaridan hisoblanadi. Yüklə 106,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|