I bob. Globallashuvning nazariy va iqtisodiy asoslari

Dunyoning ayrim mamlakatlari tashqi savdo saldosidagi o’zgarishlar 
(mlrd.AQSh doll.) 
Mamlakatlar
2019 yil
2022 yil
Rivojlangan mamlakatlar, jami 
46,2 
-798,8 
AQSh
-120,2
-854,7
Yaponiya
65,4
81
Evropa Ittifoqi
88,5
-228
Boshqalar
12,5
202,2
Rivojlanayotgan mamlakatlar, jami 
-87,5 
509,7 
Xitoy
7,2
562
Yaqin Sharq va Afrika
5,9
311
Boshqalar
-100,6
-363,3
Manba: Xudoyberdiev Z.Ya., G’afurov U.V., Tuxliev B.K., Xomitov K.Z. Jahon moliyaviy-iqtisodiy
inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. O’quv qo’llanma(Elekron ma’ruza
matni), Toshkent-2022
Jadvaldan ko’rinadiki, 2021 yilda rivojlangan mamlakatlar hissasiga 46,2 mlrd.
dollar hajmdagi ijobiy tashqi savdo saldosi to’g’ri kelgan bo’lsa, 2022 yilga kelib bu
ko’rsatkich 798,8 mlrd. dollar hajmdagi salbiy saldoni, ya’ni taqchillikni tashkil qilgan.
21
World Investment Report-2007 йил тахлиллари

---

---

27
Aksincha, bu davrda rivojlanayotgan mamlakatlarda butunlay teskari manzara

kuzatilib, ularning 87,5 mlrd. doll. hajmdagi salbiy tashqi savdo saldosi 509,7 mlrd.
doll. hajmdagi ijobiy tashqi savdo saldosiga aylangan. Jahon iqtisodiyotida ko’zatilgan
bunday nomutanosiblik holatlari, ya’ni rivojlanayotgan mamlakatlar savdo balansida
ijobiy saldo o’sayotgan sharoitda ayrim rivojlangan mamlakatlar tashqi savdo
balansidagi yirik miqdordagi taqchillikning vujudga kelishi dunyo mamlakatlari
valyuta zaxiralarining o’zgarishiga olib keldi.
22
Aksariyat xalqaro ekspertlarning e’tirof etishlaricha 2022 yilda AQSh ipoteka
bozorlarida boshlangan inqirozning avj olishi va uni jahon moliyaviy inqirozining kelib
chiqishiga faol ta’sirini AQShning jahon yalpi ichki mahsulotining asosiy iste’mol
qiluvchisi hisoblanganligini keltirib o’tishadi. Ma’lumotlarga qaraganda, Rivojlangan
mamlakatlar, ayniqsa, AQSh davlat tashqi qarzi miqdorining o’sib borganligi va uni
YaIMga nisbatan salmog’i o’sganligi inqirozni kuchayishining asosiy omillaridan biri
bo’ldi (1-rasm).
1-diagramma