I bob. Globallashuvning nazariy va iqtisodiy asoslari

muammolar sifatida quyidagilarni keltirish mumkin
20
:

Globallashuvdan keladigan afzalliklarning milliy iqtisodiyotning alohida
tarmoqlari o’rtasida bir xil taqsimlanmasligi;

Milliy iqtisodyotda sanoatlashishning sekinlashuvi;

Ayrim mamlakatlarda iqtisodyotni nazorat qilishni hukumat qo’lidan
boshqalarga, masalan kuchliroq davlatlar, TMK yoki hususiy tashkilotlar qo’liga
o’tish ehtimoli;
19
Исаджанов А.А “Проблемы обеспечиния экономическо безопасности в услвиях глобализatsiя” -Халqаро
муносабатлар- 2006 й 3-сон, 49 бет, ЖИДУ - Т, 2020
20
Исаджанов А.А. “Глобализatsiя мировой экономики” электрон дарсликдан, Тошкент-2021

---

---

25


Moliyaviy sohaning nobarqarorlashuvi ehtimoli milliy iqtisodyotlarning jahon
miqyosida o’zaro bog’liqligi natijasida hududiy yoki global nobarqarorlik ehtimoli
bir mamlakatdagi iqtisodiy tebranishlar va inqirozlar hududiy hamda global
oqibatlarga olib kelishi mumkin.
2.4 Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqiroz davrida xalqaro savdoning o’zgarish 
tendenstiyasi 
Hozirgi zamon jahon iqtisodiyotining o’ziga xos xususiyatlaridan biri – uning
qamrovi kengayib borayotganidadir. Bu jarayon rivojlangan va rivojlanayotgan
mamlakatlarning tashqi iqtisodiy aloqalari nafaqat savdo-sotiq sohasida, balki boshqa
ko’lamlarda ham erkinlashib borayotganligi ularning milliy iqtisodlari tobora ko’proq
o’z qobig’ini yorib, bir-biri bilan bog’lanib ketayotganligi bilan ajralib turadi. Ushbu
jarayonlar quyidagi ikki g’oyat muhim holat natijasida hisoblanadi:
1. Bir tomondan, amaliyotda tobora ko’proq milliy bozorlarning yaratilishi, milliy
iqtisodiyotlarning tashqi aloqalarga urg’u berishi;
2. Ikkinchi tomondan, xalqaro xo’jalik munosabatlarini rivojlantirish va
chuqurlashtirish yo’lida uchraydigan transport, kommunikastiya sohalarida g’ov-
to’siqlarini darhol bartaraf etuvchi texnologik innovastiyalar.
Bugungi kunda integrastiya jarayoni kuchayib bormoqda va bu sharoitda jahon
iqtisodiga qo’shiluvning tub bahosi yuz chandon ortib ketmoqda.
2018-yillarning o’rtalaridan boshlab jahon iqtisodi xalqaro savdo va xalqaro
moliyaviy muammolar haddan tashqari yuqori sur’atlarda o’sayotgan davrga qadam
qo’ydi. 2019-yildan 2022-yilgacha bo’lgan davr ichida xalqaro savdo oboroti hajmi bir
yilda o’rtacha 6,5% ga ortdi va o’n yil ichida 1,9 barobar ko’paydi. Ushbu yillar
mobaynida xalqaro xizmatlar savdosi 2,4 marta ko’paydi. 2019-2020 yillar ichida
xalqaro savdoning jahon yalpi mahsulotidagi salmog’i oldingi 10 yillikdagiga nisbatan

---

---

26
uch marta va 2021-2022 yillarda esa qariyb 2 marta ko’proq jadallashdi. Bu milliy

iqtisodlar kashfi tezlashganidan, ularning bir-biriga muhtojligi kuchayib borganligidan
dalolat beradi
21
.
Hozirda ko’plab mutaxassis va ekspertlar tomonidan jahon moliyaviy
inqirozining global tus olishi va iqtisodiy inqiroz jarayonlarining kuchayishi restessiya
va iqtisodiy pasayishni, investistiyaviy faollik ko’lami cheklanib borishini, talab va
xalqaro savdo hajmining kamayishi hamda jahonning ko’plab mamlakatlariga ta’sir
ko’rsatadigan jiddiy ijtimoiy talofotlar sodir bo’lishi mumkinligi e’tirof etilmoqda.
Keyingi yillarda rivojlangan mamlakatlarda surunkali byudjet taqchilligi va salbiy
tashqi savdo saldosining kuzatilayotganligi jahon moliyaviy inqirozining vujudga
kelishining asosiy omillaridan biri hisoblanadi.
4-jadval