I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

K i,  q u lu n   d u a ç m   o lm u ş,  sə n ə   b aş  ə y ir könüldən, 
“ G öriim   o lm a s m   b u   d ü n y a   ona  d a r”  -  deyir könüldən.
Y e n ə   m in n ə tim   b u d u r  k i,  y e tir  öz  d ilin lə,  M əm lan -  
E şid ib   x ə b ə r d a r   o lsu n   o n a  alq ışım   v a r h ə r an.
C a n ım ı  fə d a   d a   e tsə m ,  yeri  v a r  o  şəhriyara,
O   fə d a   ed ib   x ə z in ə   n ə   q ə d ə r  bu  bəxtiyara!
B u  da  so n   tə m ə n n a m   o lsu n   -   Ə lini  öp  h ər gün,  hər  an, 
O   sən in   g ö z ə l  b a la n d ır,  o n u   sax lasın   bu  dövran.
S ə n   ö zu n   b ir  a lic a h sa n ,  sə n ə   m in -m in   alqış  olsun,
N ə   q ə d ə r  v a rm s a   d iişm o n ,  payı  diirlü  qarğış  olsun.
Q ə lə m   al,  y a z ın la   cy  d o st,  şiiəram   d indir  hordən, 
Y a ra şıq lı  x ə ttin   ilə  m oni  gol  sc v in d ir  hərdən.
Ç a ta   b ilm ə s ə m   d ə   c ism o n   göriişüm   özünlə,  vallah! 
Ü rə y im   g ü lə r  f ə rə h d ə n ,  açılar  söziinlo,  vallah!
M ə n ə   yaz,  x ə ttin   g ö z iim ə   işıq  saçandır,
O   g ö z ə l  y a z ıııla   q ə lb im   gül  açan,  ç iç ə k   açandır.
M o n ə   yaz,  o  m o k tu b u n la   ərisin   k ə d ə rlə   fəryad,
M o n ə   yaz.  sö z ü n lo   b ir  dom   o lum   h ə r bəlad an   azad!
O   la lə ü z lü   g ö z ə l  tc llə ri  ipək  o  n igar,
E d ib   bu  k ö n lü m ü   eşq iy lo   miıı  b ə la y o   diiçar.
V ü salı  ilə  q
1
1
1
r  q əd d i  k im i  könlürnü  rast,
F ə ra q ı  q o d d im i  zülfii  kim i  qırıb  qatlar.
T u tu b   ə lin d ə   b ir  ox,  q o m z o sin d ə   v a r  bir  ox,
Ə lin d ə k i  ox  ilo  q o m z o   oxu n u   b ir  atar.
Ə liy lə   q o m z o si  o s lin d ə   b ir  h o d ə f  aldı,
N ə   o  y an ıld ı;  no  bu,  k ö nliim ü  e d o n d ə   şikar.
V c ro r  o  q o m z o   oxu  d o stu n a   h ə m işo   əzab,
Ə lin d o k i  ox  ilo  d iişm oni  qoy u b   ağlar.
Q İT Ə L Ə R
30
V əfa  quşu,  H iim a  q u şu   bu  d ü n y a d a n   qan ad lan d ı, 
U çdu  b ırlik   a lə m in d ə n ,  b ə s  haranı  y u v a  sandı?
Ü rəy im in   al  q an ın d an   üfüq  e lə   d alğ alan d ı,
O  dalğadan  qorbin  b e lə   o tə k lə ri  al  boyandı.
Y elkənim i  d ə n iz lə rd ə   açdı  k ə d ə r  fırtınası,
Q əın  b o y n u n a  aldı  can ı...  C an  v iran   b ir  gülüstandı.
31
M o n ə  o  v ə fa sız   dcdi  b iv əfa,
O nun  vard ır  h o r  b ir  sö zü n d ə  cəfa.
V ə ia sız   gö ro rm i  m əni  d o st  olan  -  
Ki,  d iişın ən   do  m o n d ən   g ö rü b d ü r  vəfa...
M o g o r  bir  kosin  in cid ər  can ın ı,
O  kos  ki,  ona  k ö n lü n   ctm iş  əta ?
M ən  o ndan  y am an lıq   da  g ö rso m   ogor,
O na  y a x şılıq d ır  olim don  coza.
O,  könlündoki  fikri  alm ış  dilo,
B u d u r  ilkri  -   diizgün  x ə ta   o lsa   da!
H om işo  nodon,  qarşı  çıxm ış  m ono,
O  ko slo r  ki,  do st  olm uşam   o n lara?
S()ziiylo  işi  b ir-b irin   tutm ayan,
S alar  yaxşı  işd ən   qəzanı  yada!
32
G ö zo llər  fırq o tin d ən   p is  bu  alo m d ə  ə z a b   olm az, 
M onim   tok  y a r  fəraq ın ı  g ö rə n d ə   xiirdii  xab  olm az!
101

---

G ü n ah k arh q   n ə d ir,  x atırlam azd ı  k im sə   a lə m d ə ,
D esəy d in ,  a x irə td ə   h ic rd ə n   b ə d tə r ə z a b   olm az.
F ə ra q ı  d ərd in ə  m ə n   d ü şm ə d ə n   o  m ah rü x sarın ,
S an ard ım   bun ca  d ə rd i  ç ə k m ə y ə   q ə lb im d ə   tab  o lm az.
Ə y ild i  qam ətim ,  zü lfü   k im i,  yarın  fə ra q ın d a ,
K ö n ü ld ə  h ə srə ti,  b o y n u m d a   zülfü  tək   tə n a b   olm az.
A lıb  da  səbrim i,  aram ım ı,  n ıə n d ə n   u zaq laşd m ,
E d irsən   bağrım ı  h icran   o d u n d a  sən  k ab ab ,  olm az!
Ü zün  rə n g in d ə  g ö z  y aşım ,  saçın  rə n g in d ə d ir  b ə x tim ,
B elə  q arğ a q an ad ı,  ö y lə   h ə r  y e rd ə   şorab  olm az!
33
A p ard ı  könlüm ü,  v erdi  m o n ə   k önlünü  b ir  d ilb ər,
M ən   ondan  razıy am ,  şad d ır  o  da,  çox  raz ılıq   ey lər.
O ,  m ə n siz   m ey  ə lə   alm az,  o  m o n d ə n   ayrı  ə y lo n m ə z , 
F ləm işə  kaş  b e lə   o lsun,  b e lə   keçsin  bütiin  g ü n lər.
N e c ə   yandım   fə ra q ın d a ,  salan d a  y ad ım a  h ə rd ə n ,
K cçird i  ah  ilo,  fə ry a d   ilo  ö m rü m   uzun  illər.
M ə n ə m   asudə  y arım d an ,  n iy ə   asudo  o lm a z   o?
M ə g ə r b ilm əz,  d ö n ü b   d ö v ran ,  çıxıb  y a d d a şd a n   ol  q əm lər?
S ən,  ey   şüm şad  şax ın d a  açan  azad ə  b ir  susən!
S ən,  ey   diba,  s ə d ə f  içro  olan  şah an ə  b ir  gövhər!
S əni  h ə r k əs  ki  d o ğ m u şd u r,  o  doğm uş  cşqi  q ə lb im d ə , 
S ən ə  kim   qəsd  qılm ışd ır,  o  vurm uş  q ə lb im ə   n eştər.
B u d u r  qorxum   ki,  k ö n ü ld ə n   m ə n im   e şq im   uzaq laşsm , 
M ə n im   könlüm   d ə,  can ım   d a  sonindir,  e y   m ə lə k m ə n z ər!
E Y N - Ə L - Q U Z A T   M İ Y A N Ə C İ
E yn -əl-Q u za t  M iya n əci  h.  4 9 2 -c i  (1099)  ildə  H əm ədanda  doğulmuş, 
525-ci  (1131)  ildə ka.fir elan  edilərək  edam  olunm uşdur.
D övrünün  böyiik fdosofu,  suji  alimi,  g örkəm li  əclib  və  şairi,  Şərqdə geııiş 
şöhrət tapan  “Z übdətül-həquyiq ",
  “
T əm hidat",  “N am eha " və Şəkva əl-qərib ” 
adlı  əsərlərin  müəllifidir.  İbn  Ə rəbidən  çox  qabaq p a n teizm in   nəzəri  əsasla- 
rını 
işləyib  hazırlamışdır.  Farsca  vazdığı  “T ə m h id a t”  ( “M iiq ə d d im ələ r”)  və 
“N a m əh a "
 
( “M əktublar
 ”) 
A zərbaycan sııji ədəbiyyatının  ən parlaq  nüm uııə- 
ləridir.  Bu  əsərlər hələ  orta  əsrlərdə  Azərbaycan  dilinə  tərciim ə  olunmuşdıır. 
"Ərəb  dilinə  və  ədəbiyyat  elm lərinin  təm rininə  g iriş"   adlı  kitab  yazdığı 
barədə  də  m əlum at  varc/ır.  B ədii yaradıcılığı ja n r  baxım ından  zəngindir.
R Ü B A İL Ə R
1
B ir  şohid  o lm aq d ır  arzum ,  ey   xuda,
U cuz  üç  şey  do  v e r  m ə n ə   diinyada.
Ey  dost,  m ən  d cy ən i  sö y lə sə n   ə g ər,
H osir  ver,  n cft  gotir,  od  v u r  so n ra  da.
2
E şqindo  g ə rə k   hasil  ola,  o,  yoxdur.
Ü m iddo  g ə rə k   sahil  ola,  o,  yoxdur.
S əb r  c y lə   dey irso n   ki,  işin  yaxşı  olar,
Q olb  ola,  ona  q ab il  ola,  o  yoxdur.
3
A xşam   q ucaqladı  ycnə  y ar  m ən i,
Q ohr  ilo  qul  ctdi  o  dildar  m əni.
Lşqindon  co şaram ,  -   dcdim ,  -   cy  soııom ,
Ö p o ro k   su sd u rd u   o  nigar  m ən i.

---