I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

Sudan  v ə   alo v d an   çıx ıb   boy  atdım , 
Y əni  yeddi  yaşa m ə n   g əldim   çatdım .
B axaraq  açılm ış  şirin  dilim ə,
A ğıl  lö v h əsin i  v erdi  əlim ə.
Ə v v ə lc ə   o  m ə n ə   ö y rə td i  “ə b c ə d ” , 
M ən ə  “ H ə q a y iq i”  dedi  n əh ay ət.
M ən ə  x ə tt  ö y rətd i  h ə r  səh ər,  axşam , 
G əldi  arx asın ca  a y ə   v ə   əhkam .
O  bir m ü əllim d i,  h ik m ətd i  sözü, 
D ərsd ə  x ə lifə m   d ə   olm uşdu  özü.
Ö y rətd i  lü tf ilə  h ə r  m ə sələn i,
Ç atdırdı,  n ə h a y ə t,  “ V ə n n a sə ”  m əni.
G ördü  ki,  b ə lə d ə m   h ə r  nişan əy ə, 
A pardı  b ir  böy ü k   k itab x an əy ə.
G ö rd ü k d ə  o h n u şam   doğrudan  heyran, 
O xutdu  ə v v ə lc ə   “X ə lə q ə l  in san ” .
B unlarla  b ə ra b ə r  qoy d u   bir  sabah 
Q arşım a  gözol  b ir  K itab i-islah ;
Ə ınr  etdi  o xuyum   m on  onu  tək rar,
T a  gözüm   önün d o   açılsın  əsrar.
O  m ən o   ustaddı,  m ə n   ona  şagird,
O  İb n -V o rid d i,  ın ə n s ə   M übərrid.
M onə  dil  qanunu  ö y rətd i  əm im , 
Q oyınadı  sohv  e d ə ın ,  oldu  həm d əm im .
X oyalla,  ağ ılla,  hiss  ilə  zin ət -  
V ero rək   təb ir,  q o y m ad ı  m innət.
O  m ə n ə   şərh   etdi  h ə r b ir  m əfhum u,
M ən   o ndan  ö y rə n d im   e lm i-n ü cu m u .
İk icə  sübutla  e y lə d i  b ir-b ir —
O,  Q uranın  on  dörd  sirrini  təbir.
Ü ç  ə sa s  h ə riflə   anlatdı  m ə n ə   -
“ B e ş”  n əd ir,  “d ö rd ”  n əd ir,  “ ü ç ” ,  “ik i” ,  “b ir”  nə.
Sonra  dörd  k itab a  saldıqda  n ə z ə r 
D örd  ulusdan  verdi  ətraflı  x ə b ə r.
O  dörd  sütun  old u   danılm az  sən əd ,
Q uram   on lara  ey lə d i  m ə sn əd .
D oğru  yol  g ö stə rib   o  m ə n ə   h ə r d əm  
D edi:  “G ö r  n ə   sirlə   yaranm ış  a lə m !”
Sirrini  ö y rən d im   iki  aləm in,
Bu  işd ə  h əm d ərsi  oldum   A dəm in.
O  m ən im   d ay o m d i,  m üollim im di,
Hom  böyük  ustadım ,  həm   d ə   əm im di.
Ç atıb  b o y a -b a şa   m on  şad  olanda,
M oktobdon,  d o rslərd o n   azad  olanda,
Bar  vcron  ağac  tək   açdıqda  çiçok,
H oyatım   bir  b a h a r  foslino  gircok,
M in  to sir  alaraq  sudan,  g ü n əşd o n ,
R əngdo  su,  istid ə  bir od  o ldum   mon.
Sonra  d ü n y a  baxdı  taleyim o  kəm ,
D ərd,  ə lə m   y ax aın d an   y apışdı  m öhkom ;
Kosdi  salx ım ım ı  qara  oraqla  -  
Q əzav ü   q ə d ə rd ə n   dərs  alan  C övza.

---

Ç ox  b ə la la r g ördüm   m ən  ruzigardan, 
Sanki  baş  qaldırdı  b ə n ö v şə   qardan.
Z ə m a n ə   b ə x tim ə   y azırk ən   rə q ə m ,
A ğ  lö v h ə d ə   yazdı:  “N u n   v ə lq ə lə m ” ;
B axdıqda  bu  “n u n ” a,  bu  “v ə lq ə lə m ə ” 
B ir “Y a sin ”  p ilərd im   d ərd ə,  ə lə m ə .
G ördü  söz  m ülk ü n ü n   hakim i  m ən əm , 
A dım a  sö y ləd i  “H ə s s a n i-ə c ə m ” .
Q əlb im in   ayağı  x ə z n ə y ə   batdı, 
Ö m rü m sə  iyirm i  b eş  ilə  çatdı.
Bildi  söz  m ü lk ü n ə  m ə n ə m   hökm ran, 
Ə m im   ö lə n   zam an  rahat  verdi  can.
Bu  fani  dünyam   b ir gün  tərk   etdi, 
H ardan  g əlm işd isə ,  oraya  getdi.
B ir göz  q ırp ım ın d a  eylədi  rəh lət, 
M ə lə k lə r  oxudu  on a  min  rəh m ət.
Q ırx  il  bu  dü n y ad a  o,  subay  qaldı, 
N o hayət,  co nnotdo  b ir  huri  aldı.
Kim  bclo  b ir  yara  olarsa  rnoftun, 
Subaylıq  ço km oyo  haqqı  var  onıın.
A yrılıb  gctdikdo  ınondon  o  sərvor, 
A ldı  otrafım ı  azğın  d ü şm ən lər.
İntiqam   alm aqçün  fani  dünyadan  -  
A dəm   köçüb  getdi,  yaşadı  şeytan.
SƏFƏR  TƏFSİLATl
D övriin  əm irin in   fo rm an iy lə  m ən, 
N ə h a y ə t,  q u rtard ım   Şirvan  b ə n d in d ə n
S o fo rə  çıxaraq,  dağda,  so h rad a -  
S ürüdüm   özüm ü  özüm   piyada.
Ş orvan  d ə n iz in d ə n   uzağa  g etdim , 
A rzu m a  çatm aq çü n   İraqa  getdim ;
Q ara  d ə n iz  qaldı  m ən im   arxam da, 
S ofıdrud  çayını  keçdim   b ir  anda.
K uhistana  çatıb  gördüm ,  n o h ay ət, 
B chişt  bağları  tok  yeddi  vilayot.
T orpağı  İsaya  tu tiy a  verər,
D aşları  M usaya  kim iya  vcror.
O rada  h ə r  ilin  dörd  baharı  var,
İki  bayram   g ö rü r  gündo  o  diyar.
O nun  hor  torofi  b ir gülüstandır,
N ozori  colb  edon  bağdır,  bostandır.
B ir  vaxt  qarşı  d u ru b   X u zistana  o,
İki  zorbo  vurub  H indistana  o.
T orpağı  ç ə m o n d ir  onun  bahar,  qış, 
Ç ayların  iistündən  körpü  salınm ış...
H cyif,  b elə  g ö zo l,  cən n o t  kim i  y e r -  
C o honnom   əh lin in   əllərin d o d ir.
D urar  v əh şi  kim i  pusq u d a  onlar, 
G ü n d ü z  yatıb,  g e c ə   ova  çıxarlar.
151

---

Q u ldurluqdan  b a şq a  m ə q sə d lə ri  yox, 
İnsanlığa  azca h ö rm ə tlə ri  yox.
Y olun  k ə n a rın a   çıx ıb   sə h ə rlə r,
G uya  qonaqları  q ə b u l  ed ərlər;
L akin  o  h iy lə g ə r  tü lk ü lə r h ə r  an -  
Pusquda  duraraq,  g ü d ü rlə r karvan.
Ə v v əl  yol  g ö stərib   k arvana  onlar, 
Sonra  d a  y o lunu  k ə sib   soyurlar.
Ü zdən  g ü ls ə lə r d ə ,  dişləri  qanlı, 
Z öhhak  ağızlıdır,  ə jd a h a   kam lı.
O d  ü stü n d o   b işm iş  b ir  yum u rta  tək, 
S ərtd ir  o nlardakı  d u yğusuz  ürək .
O nlar b ir h ey v an d ır,  insan d ey il,  yox, 
T ufanlı  d ə n iz  tə k   q ə z ə b lid ir  çox.
O nlarçün  n ə  din  var,  no  də  ki,  dinar, 
N ə   fəry ad   eşid ər,  n ə   am an  qanar.
O rda  o ğ ru larla  d o std u r  darğalar, 
H ərən in   yü z  dili,  m in  peşəsi  var.
Y am an  n aəh l  o lu r  o  yerin  əhli;
H əm   oddur,  h əm   su d u r onların  dili.
Bola  rən g i  v u n ır  b o y aq çılar da,
O dur  ki,  q arad ır  ad am lar  orda.
S am irilər kim i,  d an ışan   zam an, 
O d -a lo v   tö k ü lü r  ağızlarından.
Ç ö rək çiləri  d ə  y aın an   xəsisdir,
Bir  m ə lə k   c ild in ə  girm iş  iblisdir.
< Jr*N   152
G ecə  adam   y e y ə r  orda  aşpazlar, 
G ü n d ü z  İsa  ilə  o tu ru b -d u rar.
Q u ld u rlar yol  k ə sib   m inbir  can  alır, 
B oyaqçılıq  iiçün  qızıl  qan  alır.
D övlot  adam ları  canidir  tam am , 
R ü şv ətlo   d o lan ır  h ak im lər  m üdam .
D ərzilori  iizdən  çox  g ü lər olur,
Lakin  xosis  olur,  h iy lo g ər  olur.
Q əroz...  canilordon  tcz  ayrılaraq 
G ctdim ,  ö zlərin o   qaldı  bağça,  bağ.
18
C ' Ü M A L Ü D D İ N   MU S İ L İ   İ LO  G Ö R Ü Ş  
V O   O N U N L A S Ö H B Ə T
O  söz  h ək im in o   oxudııqca  m on, 
F3əyondi  şeı imi  toıniz  ürəkdən.
O,  s ə d o f ağzından  sopdikco  gövhor, 
Lio  bil  d o lu ıd u   d ü rlə  donizlər.
H əm işə  çıxsa  da  d ü rlo r d ən izd o n , 
Ncço  diirr  donizi  yaratdı  sözdən.
Dcdi:  so ru şu ıam ,  m ono  sö y lə  bir  - 
O slon  h arah san ,  de,  ismin  nodir?
D edim :  tə lo b o y ə m ,  hom   d ə   sözbilən, 
Şorvan  ş o h ə rin d ə   d oğulm uşam   m ən.
X olilüllah  olm uş  d ö v rü n d ə  ataırı, 
D em əli,  ə slin d o   x arrat  oğluyam .

---