I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

B ə z ə n   ə m m a m ə n in   d ü y ü n ü n d ə  m ən, 
Y a da  ki,  cib im in   k ü n cü n d ə  b ə z ə n ,
G əzd irər...  b ir  sirr tə k   üstünü  ö rtər, 
G izlin  sax lay ard ım   onu b irtə h ə r.
A lçaq   ad am ların   q o rxusundan  m ə n  
G iz lə d ə rd im   ev d ə ,  b ir  k ü ncdə  b əzən .
U zaq d a  o lsay d ım   ü zü k   qaşından,
B ir  a ğ n   qalxardı  sanki  başım dan.
A ğıl  sə rh ə d in i  x ə y al  şeytanı  -  
Y aranda  coşardı  q ey zim   üm m anı.
T uğan  şah a  t ə r ə f  ç ə k ə rd i  hirsim . 
T ək in   şah tə r ə f ə   cum ardı  n əfsim .
Biri  deyir:  -   X aslar  m ə clisin ə  gct. 
Birisi  d ey ərd i:  -   Şahı  tə r if  et!
M ən sə,  bu  d ö şə m ə   ü stə   oturdum ,
N ə  irəli  g etdim ,  n ə   geri  durdum .
Lakin  m ö h tac  q alıb   çö rə y ə   b əzən , 
Ö ydüm   h ə r  alçağ ın   süfrəsini  m ən.
Bəzi  m ə c lislə rd ə   çox  utanm ışam , 
Q ızıl  tə k   to rp aq d a  tapdalanm ışam ...
G ah  şadlıq  an ın d a  düşdüm   bəlay a, 
M aral  tə k   tuş  o ld u m   bir  əjdahaya.
N a m ə rd lə r  b ə z m in d ə   oldum   p iy alə, 
D olandım   əz a b la   h ey   ə ld ə n -ə lə .
Şadlıq  m ə clisin in   b ir  adəti  var:
C am ı  do lu   alıb,  b o ş  qaytararlar...
D ey ən ,  könül  cam ım   sınm am ış  hələ, 
H e y if çox  g ə z ə c ə k   hey  ə ld ə n -ə lə .
M ad am   ki,  c a m i-C ə m   olm adın,  de  bir, 
A di  cam a  d ö n m ə k   ar deyilm idir?
B ir  g e c ə   d alm ışd ım   d ərin  x əy ala, 
F ik ird ən   şişm işdi  başım   az  qala.
A ğlım   qu lağ ım d an   yapışdı  b ird ən , 
V ə h d ə t  a lə m in ə   götürdü  y erd ən .
Q oydum   bir əlim i  ağlın  çiy n in ə,
B ir  ə llə   yap ışd ım   ə sa y i-d in ə .
O nların  köm əy i  ço x   oldu,  ə lb ə t,
G əlib   doğru  y o la  düşdüm ,  n əh ay ət.
Y ed d iq at  g ö zü m d ə  tez  işıqlandı, 
D o qquzqat  elə  bil  alışdı,  yandı.
G özüm ü  d ü n y ay a  açırk ən   sə h ə r, 
A l-ə lv a n   don  g ey m iş  gördüm   ü füqlər.
B ir  g özəl  baxışı,  b ir  aşiq  ahı  -  
D uydum ,  sey r e d ə n d ə   gülən  sabahı.
G ördüm   bir  ağ  ç a d ır qalxdı  g ö y lərə, 
O dlu  ip lə risə   sallandı  yerə.
Bir  qızartı  tutdu  g ö y ləri  bütün,
A y  da  şə fo q in ə   büründü  sübhün.
F ü su n k ar b ir  lö v h ə   yaratdı  sə h ə r, 
B ürüdü  ətrafı  m ü x tə lif səslər.
A çılan  s ə h ə rin   bu  ü lv iy y əti  -  
Seyr  ilə  fəth  etd im   əb ə d iy y ə ti.

---

Q ırx  s ə h ə rd ə  n ə lə r   görm üşsə  A d əm , 
T ək  b irc ə   s ə h ə rd ə   gördüm   onu  m ən.
S ə h ə rin  bayrağı  y ü k sə lə n   zam an, 
B ird ən  daxil  old u   X ız r qapım dan.
M əni  g ö rə n   kim i,  g ü lü m sə y ə rə k  -  
A çıldı  sim ası  ta z ə   q ö n çə  tək.
S ö h b ətə  b aşlad ı,  yarım h ilalı -  
A ç ıla r-a çılm a z   m ə n   oldum  halı.
O  y arım h ilalı  şö lə   saçırkən,
B ir  g ü n əş  doğurdu,  inan,  h ə r  sözdən.
G ünəşi  andıran  p arlaq   sə d ə flə   -  
O tuz  iki  u ld u z  p arlad ı  səflə.
O turdu  g ö rü şə  g ə lə n lə r kim i, 
D anışdı,  h ə r  sözü  b ir  g ö v h ər kim i.
O  g ö rd ü   b ir ç ö p ə   dönm üş  b əd ən im , 
Y aralı  ü rə y im   y o rğ u n d u r  m ənim .
D anışdı,  b a şım d an   ağrını  aldı,
A ğrım   d ə rd in   öz  b aşın a  saldı.
S özləri  g ü lab   tə k ,  hind  kafuru  tə k  -  
B aşım a,  ü zü m ə  sə p ə lə n ə rə k ,
O  gülab,  o  kafur,  ç ə k m əd i  b ir an, 
B ütün  ağrıları  ald ı  canım dan.
Bu  h ö rm ə tə   ə v ə z   düşündüm ,  ancaq, 
M ən  on a  n ə   v erim   töhfə  olaraq?
D illən d i  q e y b d ə n   ağlım ın  səsi, 
X ızrın  od lu   sözü,  isti  n əfəsi,
< J ? ^   162
Ş əfa  verdi,  d ə rh a l  sən   g ə ld in   cana, 
X ac ə n in   ü zü y ü   layiqdir ona,  -
D ey ərək ,  ü zü y ü   gotirdim   h ə m ə n , 
Ö püb  q arşısın a  q oydum   o n u n   m ən.
Q iy m ətli  p e şk əşi  süzüb  d iq q ə tlə , 
H eyran  qalıb  o na,  dedi  h ey rə tlə :
C ə m şid in   m ö cü zü   sən in   ə lin ə , 
H aradan  k eçm işd ir?  A gah  e ts ə n ə !”
D edim   ki:  “İraq a  yolum   d ü şə rk ə n , 
B öyük  x a c ə   ilə  tan ış  oldum   m ən.
D oğru  yol  g ö stə rd i,  ü lfət  bağladı;
B u  üzüyü  o  m ə n e   b a ğ ışlad ı” .
O  da  ö z  sə x a v ə t  əlin i  açdı,
B ir  ü zük  çıxardı,  nur,  şölə  saçdı...
A h b   ü zü y ü m ü n   q o y d u   üstünə, 
T öhfəm i  ö z ü m ə   qaytardı  yen ə.
Dedi:  “ S ağ  ə lin ə   tax  bunu  ancaq, 
D igərini  isə  sol  e lin ə   tax.
Hifz  e d ə r  b ə la d a n   səni  h ə r zam an, 
Bunun  biri  sağ d an ,  digəri  so ld a n ...”
D aha  sonra  dedi:  -   “ B urada  d ü n en , 
Q əlbi  s a f  ad a m la r m ə c lisin d ə   m ə n
Q onaqdım ,  o n la rla   dağlara  getdim , 
N eçə  m ə rd   a d a m la   m ən   sö h b ə t  etdim
Keçdi  m ə c lisim iz   şirin,  səm im i,
0   m eh rib an   ta y fa   b ir  ip ək  kim i.
< J ? ^   163

---

Ç ox  in cə,  çox  z ə r if  şe irlə rin d ə n  
L ə z z ə t  apardılar,  d uydum   bunu  m ən.
Ş erini  h əy c a n la   oxuyub  onlar,
B öyük  m araq  ilə   soruşurdular:
“ -  G ö rə n   h a ralıd ır bu  söz  ustadı? 
N e c ə d ir elin d ə  şö h rəti,  a d ı? ” .
D edim :  “  -   Ş irvanlıdır,  adı  -   X aqani, 
Y ayılıb  şö h rəti  tu tu b   h ə r yanı.
Sözün  sərrafıd ır,  b ir  dahidir  o,
B iliyin,  atəşin   m ə d d a h ıd ır o ” .
M ən  sə n in   h aq q ın d a  dam şdım ,  qərəz... 
A ğıllı  ad am lar  d e d ilə r ki,  b ə s  -
B elə  m ə h a rə tlə ,  d ə rin   alim i,
B unca  alçaq  tu tm aq   eyib  deyilm i?
B elə  b ir  ustadın,  o  k o r  x ə b islə r 
Q ə d r-q iy m ə tin i  bilərm i  m əg ər?
M ə n ə   üz  tutaraq  d c d ilə r belə:
“ Ey  X ızr,  get  o na  n ə sih ə t  elə.
Y ar ol  sə n ə tk a ra   öm rü  uzunu, 
X ətad an ,  b ə la d a n   sə n   qoru  o n u ” .
N əcib   insanları  d in ləy ib ,  ham an 
Y am na  y o llan ıb ,  g əld im   uzaqdan.
İndi  sö zlərim i  y ax şı  d in lə  gəl,
Q alsın  x a tirin d ə   b u n lar  m ü k əm m əl;
Q ulaq  as!  S ə n ə   b ir n ə sih ə tim   var; 
E tib arsız  o lu r bal  rən g li  ruzgar.
164
D u rm a  k ö lg ə sin d ə   ik irənglinin,
O lm a  heç  n ə h ə n g ın   felin ə  əm in.
B ax m a n ə   rə n g in ə ,  n ə   d ə   iy in ə, 
A x şam ın ,  s ə h ə rin   g ö zəlliy in ə.
K işin in   b ə z ə y i  silahdır,  inan,
A rv ad m   b ə z ə y i  ən lik lə ,  kirşan.
Y eddi  m in  ild irsə   yaşı  A d əm in , 
B irg ü n lü k   g ö rü n sü n   g ö zü n d ə  sə n in !..”
B elə  n ə s ih ə tlə r  v erd ik cə  m ə n ə ,
D öndü  rən g im   sarı  qızıl  rə n g in ə .
F ürsəti  q ə n im ə t  b ilin cə,  d ərh al, 
U ta n a -u ta n a   e lə d im   sual:
“  -   Ey  m ə lə k   sifətli,  m ə n ə   sö y lə  bir, 
D ey irsən   bu  d ü n y a   bal  rən g in d əd ir.
D ünya  h ə m   u cad ır,  həm   d ə   ki,  alçaq, 
Bu  d ü n y a  nə  zam an ,  de,  m ə h v   olacaq?
De,  yazıq  in san lar nə  z ə m a n ə d ə k  -  
Ü m idlə,  q o rx u y la  öm ür  sü rə c ə k ?
O dlu  k ö rp ü lə rd ə n   keçm ək   olarm ı? 
Y oxsa  ki,  o d la rd a  y anacaq  ham ı?
Beş  hissin  ə lin d ə n   -  dünya  torundan 
Q urtulm aq  m ü m k ü n m ü   b iz lə rə   b ir an?
B aşım ız  ü stü n d ə   b u  y ü k sək   çətir,
Q ara,  əyri  tağlı  bu  sə h n ə  n ə d ir?
Bu  ç e v rə  n ə   z a m a n   bir q ə ra r tutar?
Bu  n ö q tə   n ə   z a m a n   y erin d ən   qopar?
165

---