I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

Sığırçın  olsam   da,  b ir m ilçək   belə, 
İn cim əm iş  m ə n im   ə lim d ə n   h e lə .
B ülbül  tə k   o lsa d a  ço x   gözəl  səsim , 
M əni  ay aq lara  salm ad ı  nəfsim .
B ayquş  tə k   qalaram   x ə ra b ə lə rd ə , 
G özüm   n ak ə slə ri  g ö rm əsin  b ir  də.
B ir tavus  yaran d ım   haqqın  bağında, 
S im u rğ əm   m ə n   d in in   o  Q a f dağında.
Ey  beh işt  ağası,  sə n in   sü frən d ən ,
B ir h ü m a  olub  d a  süm ük  yed im   m ən.
D aha m ə n   çö rək çü n ,  yaşam aq  üçün, 
H açadil  d ey iləm   indi  büsbütün.
İndi  q ılınc  kim i  k ə sk in   dilim   var,
Q ılınc  siy rilən d ə  k ə sə rli  olar.
Ə v v ə llə r  dilim   b ir  d ə m ir  kim iydi, 
C olalın  yağladı  d ə m iri  indi.
S ən d ək i  iqbalın  sa y ə sin d ə ,  bax,
M ənim   d ə m irim d ə n   tö k ü lm ə k d ə   yağ.
Y eddiqat  fə lə k d ə   yan an   ulduzlar, 
Y anm aqçün  d ilim d ən   yağı  borc  alar.
İlham ım   y alan la  x arab   olm uşdu,
O,  civ ə  rə n g in d ə   sə ra b   olm uşdu.
İndi  h ə r  sö zü m d ə  b ir  h ə q iq ə t  var,
O  -   güzgü,  m ə h ə k   tə k   olm u şd u r  m eyar.
M ədh  ilə  özüm ü  e tm e rə m   b əd n am , 
G ö stə rm ə z   doğ ru n u   əyri  bu  aynam .
( T i N   172
Ə v v ə llə r o lm adı  şerim   m əd h siz, 
O nunçün  o lm u şd u   dilim   n atəm iz.
Q urtarm aq  ü çü n   bu  n a tə m izlik d ən  
Y uyuram   ağzım ı  göz  y aşım la  m ən.
Q e lb ə   tə s ir e tsə   ə g ə r q ü sse,  qəm , 
O dlu  g öz  yaşları  y ağ d ırar o  dəm .
T ale  ü z  d ö n d ərib   y ıx sa  h e r  kəsi, 
O ndan  uzaq  q a ç a r  hətta  k ölgəsi.
R u zigarda  v əfa  g ö rm əm işəm   m ən, 
O,  v ə fa   g ö stə rə r b ə lk ə   n ü d rə tə n .
F ə lə y in   n ö q tə siz   o lu r z ə rlə ri,
O  n ə rd d ə   u d m u şd u r çox  h ərifləri.
Pəncii  yek  o y n am ış  yenə  d ə   fə lə k  
Ki,  d o -şc ş  atan a  hesablar  d o -y ek .
M əni  y ax şılıq la  utandırm adan, 
Pisliklo  xocalot  cd ir  hor zam an.
A cgöz  bir  q arışqa,  dilsiz  bir quşam , 
Ə sla  qofos  üçiin  doğulm am ışam .
Bir  quş  cay n ağ ın d an   ordu  sınarm ı? 
Q arışqa  g ü cü y lo   şohr  alınarm ı?
A doton  arılar  v ızıld ar,  ancaq 
İnsan  arzularm ı  heç  vızıldam aq?
A y ağ ım a  z ə n c ir  v u n ıb d u r  fələk , 
S ancır  hor  halqası  ilan  ağzı  tək.
Bu  d ə m ir  h alq alar,  dişsiz  ağızlar, 
N ecə  ki,  ağ ızsız,  dişli  bir m işar.
( J r ^   173

---

D oğrayar m e y v ə li,  göy bu d aq ları,
Bax,  e lə c ə   k ə sir b u   ayaqları.
B ir d ə m ir h ə lq ə d ir,  yoxsa  ac  k ö pək? 
Q apır b ald ırım ı  q u d u rm u ş  it  tək.
X aqani  ah ın d an   d u m an  yaratdı,
O  dum an   y ü k sə lib ,  g ö y lə rə   çatdı.
F ə lə y in  p ə rd ə s i  y ırtıld ı  b ir baş,
B ütün  sirləri  faş  o lundu,  faş.
Lakin  iş  b u n larla  d ü z ə lm ir tam am ,
T ək  y arad an   ç ə k ir  işlə rə   əncam .
D ü şm ən   çox  olsa  d a  ölüm   g erçək d ir, 
H am ısı  to rp ağ a  çev riləcək d ir.
21
KİTABIN  YAZILMASI  HAQQINDA
A ğır v ə z iy y ə td ə n   g ə lə rk ə n   cana, 
Y azdım   can  şirə m lə   tə r if  Şirvana.
N ə  iiçün  m əd h   etd im   onu,  b ilirsən ?
N ə   iiçiin  bu  yolun  yolçusuyam   m ən?
G ünəş  m ə c lisin d ə n   təb im ,  budur,  bax,  -  
N urlu  b ir  c ə v a h ir  oğurlayaraq,  -
Dedi:  “Q iy m ə tlid ir,  al  bunu,  saxla,
Q oy  q ə ib in   n u rlan sın   bu  çilç ıra q la ” .
Bürcis  c şid ə rə k ,  co şd u   v ə  əsdi,
G ü n əşin   d ib in d ə n   əlin i  kəsdi.
Dan  yeri  söküldü,  açıldı  səh ər,
A1  qana  b o yandı  y an an   üfuqlər.
174
S onra  g ü n əş  m ə n d ə n   am an  istədi, 
D ayanıb  q arşım d a  tə z im lə   dedi:
“ -   E y  X aqani,  h əm in   g ö v h əri  y en ə -  
Q ay tar öz  y e rin ə ,  A llah  e ş q in ə !”
X a c ə d ə n   x ə c a lə t  çək d im sə   h ə r gün,
İraqa  g e tm ə y im   olm adı  m üm kün.
Q ırx  g ü n ə  bu  q ə d ə r cəvahiri  m ə n  
Q ə lə m in   u cu y la  y ona  bilm işəm ...
C ə v a h irlə r  sap a  d ü zü lən   zam an   -  
O nları  g ü n əşin   asdım   boynundan.
O  b o y u n b ağ ın ı  m ə n   asdım ,  b əli,
Ç ünki  k əsilm işd i  gün əşin   əli.
Ləli  sah ib in ə  q aytarsam   ə g ə r,  -  
O  m ə n d ə n ,  ə lb ə ttə ,  qəbul  e y ləy ər.
O ğ u rlan an   şey lər,  n ecə  var,  y e n ə   -  
T ez c ə   q ay tarılsın   g ərək   yerin ə.
O  m ən i  salm adı  bir  an  n ə z ə rd ə n ,
M ən  d ə   onun  üçün  d ürdən,  g ö v h ə rd ə n   -
B oyunbağı  d ü zd ü m ,  xoşdur  əm o y im , 
R ovam ı,  m ən  o ndan  d ə y ə r  istəy im ?
Kim   “ b clə  y a z a ra m ”  desə  ə b ə sd ir;
Bu  h əd iy y o m   Ş am a,  İraqa  bəsdir.
H aqqım   v ar  fə x r ed əm ,  qoy  bilsin  oyyam : 
M ən  söz  d ü n y a sım n   hökm darıyam !
N ə  v a x t  söz  qılın cım   qalxdı  yuxarı,
Q olu  k ə sik   qaçdı  söz  oğruları.
175

---

A n d   o lsu n   Ə h m ə d ə ,  d ü nyada  heç  kəs  -  
B u  inci  sözləri  y arad a bilm əz!
Ə qlim   m ə n i  d ü n y a p ən ah ı  sandı,
R u h u m   m ən i  A llah   m əd d ah ı  sandı.
Ə d aləti  olsun  q o y   b irə  on  qat,
O nun  say ə sin d ə   düzəlsin   h əy at.
22
ƏHVALIMDAN  ŞİKAYƏT
D in ləy in ,  h alım d an   şikayətim   var:
B ə la   d ə n iz in ə   m ən i  atıblar.
B u  dib siz  d ə n iz d ə   n ə   cür üzüm   ki, 
Ə lsiz -a y a q sız a m   m ə n   s ə d ə f  təki.
F ə lə k   n ə   axtarır,  b ir yetim   dürm ü?
Y arır cərrah   kim i  s ə d ə f köksüm ü.
G ah  o d d a  g üm üş  tə k   əriy irə m   m ən,
G ah  c iv ə   oluram   d ərd d ən ,  ələm d ən .
R u zg arın   g ö z ü n d ə  m ən  b ir  ağ  titə, 
M ə n d ə n   nə  istə y ir çopur  ifritə?!
N ə d ir  o  ağ  titə ?   D övrün  d ərd ləri.
N ə d ir  o  ço purluq?  Şirvanın  şəri.
Q anadları  sınıq  qartal  kim iyəm ,
Ş ə r  sınıq  q an ad d a  dağlar q ə d ə r qəm .
P ax ıllar  n ə  üçün  bu  q ə d ə r zalım ? 
B o ğ azım d a  q alıb   fəryadım ,  ahım!
D əy irm an   h ə rlə y ə n   öküz  kim iyəm , 
M ey d an ım   -   d a r  çevrə,  özüm   bəxti  kəm .
176
D əy irm an   ö k ü z ü   dolanar,  d önər,
O n a  g ü n ə ş  b e lə   z ü lm ət  g örünər.
A x u rd a   arpa  v ar,  yonca  v ar  dem ə,
O n u n   bağlı  b a şı  çatarm ı  y em ə?
Q u y u d an   çıx sam   da  sinəsi  dağlı,
Q o lu m   z ə n cirlid ir,  g ö zlərim   bağlı.
M u rad a  çatm ağ a  h ə rçən d   yol  var,
U zan a  b ilə rm i  k əsilm iş  qollar?!
G ö z  yaşım  -   sirişgim   zirişg ə  b ə n z ə r, 
B ə lk ə   d am arım d a  qan  yox,  od  g əzər.
Ü z ü m ə   b ax an d a  zirişg  utam r,
G ö rü r  ki,  ü rə y im   qovrulub  yanır.
İşlərim   d o laşıq ,  ü rəy im   sınıq,
N a lə d ə n   d ilim d ə   söz  q ırıq -q ırıq .
B elə  b ir tu fan d a  sönm əzm i  çıraq?
H əm   p iltə  n ə z ilib ,  həm   tü k ən ib   yağ.
Bu  z ü lm ə t  d ü n y ad a gün  g ö rm əd im   m ən , 
N o v ru z  b ay ram ım   da  çıxdı  əlim d ən .
T alc  təq v im   kim i  m əni  yaratdı,
B ir  ili  saxladı,  b ir  öm rü  atdı.
B əli,  il  b aşın d a  can  verir təq v im ,
Boş  qalan  k ö tü y ü   kim  axtarar,  kim ?
T arixçi  heç  o n a  m əh əl  d ə   qoym az,
M əh v   olan  h ə y a tı  bir  kim sə  duym az.
E n ə r  x ə y al  kim i  g ö y lə rd ə n   y erə,
Z ay  o lu b   q o şu la r  ə sə n   yellərə.
177

---