I fəSİL. TÜTÜn haqqinda üMÜMİ MƏlumat

42 

                                   

  siqaret çəkməni azaltmaqda faydalı olacaq. 

İnkişaf  etmiş  ölkələrdə  siqaret  çəkmə  faizi  ilə  təhsil  səviyyəsi  arasındakı  əlaqə  təhsil 

səviyyəsinin  artımı  ilə,  siqaret  çəkmə  nisbətlərində  azalma  şəklində  özünü  göstərir. 

Amerikada  aparılan  yeni  bir  sosial  araşdırmada  ən  aşağı  siqaret  çəkmə  faizi  5.6%  ilə  elmi  

dərəcələrə sahib olanlar arasında müəyyən olunmuşdur.

96 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  96

Dinn  WM,  A,  Harris  CL.  Cigarette  smoking  in  a  student  sample:  neurocognitive  and  clinical  correlate    Addict     

Behav.2004; 107-26(http://dergipark.ulakbim.gov.tr/iupcd/) 

---

43 

                                   

IV 

FƏSİL.GƏNC 

TƏLƏBƏ 

OĞLANLARIN 

SİQARET 

ÇƏKMƏSİ 

İLƏ  

DEPRESSİYA  ARASINDA  ƏLAQƏSİNİN  EKSPERİMENTAL  

                                                      TƏDQİQİ 

4.1.Tədqiqatda istifadə olunan material və metodlar 

4.1.1.Tədqiqat iştirakçıları 

  Tədqiqatda 200 nəfər oğlan  iştirak etmişdir (100 nəfər siqaret çəkən(əsas qrup) 100 nəfər  

siqaret çəkməyən   

(kontrol qrup)). Araşdırmaya cəlb olunanlar 18-24 yaş arası oğlanlar təşkil edir. Əsas qrupda 

orta yaş həddi  (19.78)  kontrol qrupda orta  yaş həddi (19.61)  yaş təşkil edir.  Tədqiqata cəlb 

olunanlar respublikamızda fəaliyyət göstərən ali təhsil ocaqlarının tələbələri olmuşdur( Bakı 

Dövlət  Universteti,  Azərbaycan  Tibb  Universteti,  Xəzər  Universteti,  Azərbaycan  Dillər 

Universteti,  Azərbaycan  Texnologiya    Universteti,  Gəncə  Dövlət  Texnologiya  Universteti, 

Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universteti). Hər bir iştirakçıya tədqiqatın məqsədi haqqında 

informasiya verilmiş, tədqiqatda iştirak edənlərdən məlumatlı razılıq alınmışdır. 

Tədqiq  olunanların sosial  demoqrafik göstəriciləri:                                          Cədvəl 4.1 

          

             Göstəricilər 

                Tədqiq olunmuş iştirakçıların sayı Mütləq (%) 

Siqaret çəkənlər 

Siqaret çəkməyənlər 

  

 

         Yaş 

 

18(31%) 

19(21%) 

20(21%) 

21(10%) 

22(5%) 

23(7%) 

24(5%) 

18(37%) 

19(19%) 

20(18%) 

21(4%) 

22(10%) 

23(9%) 

24(3%) 

Atanın  təhsili 

Orta 

Bakalavr 

 

36% 

49% 

 

35% 

47% 

---

44 

                                   

 

4.1.2.İstifadə olunmuş metodikalar 

  Tədqiqatın  həyata  keçirilməsi  üçün  ilk  öncə xüsusi anket  hazırlanmışdır.  Anket forması 

anonim  olaraq  sosial  demoqrafik  xüsusiyyətləri  və  siqaret  çəkmə  vərdişi  ilə  bağlı  olan  14 

sualdan  ibarətdir.  Tələbələrə  yaş,  ana  atanın  təhsil  və  iş  vəziyyəti,  ailə  tipi,  atanın  siqaret 

Magistr 

Yoxdur 

12% 

3% 

14% 

4% 

Ananın təhsili 

Orta 

Bakalavr 

Magistr 

Yoxdur 

 

47% 

39% 

6% 

8% 

 

52,5% 

37,4% 

5,1% 

5,1% 

Ata işi 

Bəli 

Xeyir 

 

89% 

9% 

 

87% 

13% 

 

Ana işi 

Bəli 

Xeyir 

 

43% 

57% 

 

42% 

58% 

Valdeyinlərin ailə vəziyyəti 

Birlikdə yaşayırlar 

Boşandılar 

Anamı itirmişəm 

Atamı itirmişəm 

Ögey valdeyinim var 

 

 

88% 

6% 

1% 

4% 

1% 

 

 

93% 

4% 

3% 

0% 

0% 

Ata siqaret çəkirmi 

Çəkir 

Çəkmir 

Çəkirdi artıq istifadə etmir

 

52,6% 

29,9% 

16,5% 

 

39,4% 

46,5% 

14,1% 

---

45 

                                   

çəkməsi, siqaret vərdişinin olub olmadığına əlavə olaraq siqaret çəkmə müddəti və gündəlik 

çəkilən  siqaret  miqdarı,  siqaretə  başlama  yaşı,  başlama  səbəbləri  kimi  suaları  əhatə  edən 

anket forması verildi.  

  Depressiya  səviyyələrini  qiymətləndirmək  üçün  Bek  Depressiya  Testi  (BDT)  istifadə 

olundu. Bek depressiya testi Beck və həmkarları tərəfindən 1961-ci ildə inkişaf etdirilmişdir.   

Depressiyanın    dərəcəsini  ölçmək,  müalicə  ilə  olan  dəyişiklikləri  izləyə  bilmək  və  xəstəliyi  

təyin edə bilmək  məqsədiylə  hazırlanmışdır.  

  Testdəki depressiya əlamətləri kilinik müşahidə və məlumatlara əsaslanaraq hazırlanmışdır. 

Depressiyaya xas davranışlar və simptomlar bir silsilə cümlə ilə təyin olunmuşdur və hər bir 

varianta (0-3) arasında nömrə verilmişdir. Variantlar yüngül formadan şiddətli  formaya  görə  

sıralanmışdır. 

1978-ci  ildə  test  yenidən  işlənərək  xəstələrin  bu  günü  də  daxil  olmaqla  son  bir  həftəlik 

vəziyyətlərini qeyd etmələrini istəmişlər. Bek testinin 21 əlamətdən ibarət olan katoqoriyaları 

bunlardır: 

  Emosional vəziyyət, pessimizim, müvəfəqiyyətsizlik hissi, narazılıq hissi, günahkarlıq hissi, 

cəzalandırma hissi, məyusluq nifrət, özünü günahlandırma, intihar istəkləri, ağlama tutmaları, 

əsəbilik,  sosial  uzaqlaşma,  qərarsızlıq,  xarici  görünüş,  əmək  fəaliyyəti,  yuxu  pozuntusu, 

yorğunluq,  iştah  azalması,  çəki,  fiziki  sağlamlıq  və  cinsi  ehtiyac.  BDT  yüksək  dərəcədə 

keçərlilik və güvənirilik göstərən bir test olaraq bildirilmişdir.

97 

Tədqiqatmızda  keçərlilik və 

güvənirlik  çalışmaları  Tegin  tərəfindən  1980-ci  ildə  aparılan  BDT  Azərbaycan  forması  

istifadə  olunmuşdur.  Tegin  testi  test  təkrar  test  güvənirlilik  əmsalı  65,iki  yarım  korrelasiya 

əmsalını  da  normalda    Test  0-9=  Minimal,  10-16=  Yüngül,  17-29=  Orta,  30-63=  Şiddətli, 

şəklində  şərh  olunmaqdadır.  Psixi  xəstələrdə,  depressiyanın  kliniki  göstəricisi  ilə  BDT 

arasındakı  korrelasiya  0.55-0.96  arasında  dəyişməkdədir  (ortalama=  0.72).  Psixi  xəstə  

olmayanlarda  isə korrelasiya  0.55-0.73 (ortalama= 0.60) arasındadır. Asılılıq səviyyələrinin  

 

97.

Beck and Beamesderfer 1974,Beck and others 1961,Metealffe and Goldman1965 

 

---