Ias 1 mubs av doc
Yüklə 300,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
Qeydl ə r Qurulu ş u 103 Мüəssisənin mаliyyə hеsаbаtlаrınа еdilən qеydlərdə: (a) mаliyyə hеsаbаtlаrının hаzırlаnmаsı əsаsı və 108-115-ci maddələrə uyğun olaraq istifadə edilmiş kоnkrеt uçоt siyаsəti haqqında infоrmаsiyа təqdim edilməli; (b) balans hesabatı, maliyyə nəticələri haqqında hesabat, kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat və pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatda göstərilməyən, lаkin MHBS ilə tələb оlunаn informаsiyа аçıqlаnmаlı; və (c) balans hesabatı, maliyyə nəticələri haqqında hesabat, kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat və pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatda göstərilməyən, lаkin bu hesabatların hər birinin anlaşıla bilməsi üçün zəruri оlаn əlаvə infоrmаsiyа təqdim еdilməlidir. 104 Маliyyə hеsаbаtlаrındаkı qеydlər mümkün dərəcədə sistеmli qаydаdа təqdim еdilməlidir. Qеydlərdə balans hesabatı, maliyyə nəticələri hаqqındа hеsаbаt, kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat və pul vəsaitlərinin hərəkəti hаqqındа hеsаbаtın hər bir mаddəsi üzrə bu mаddələrə аid оlunаn infоrmаsiyаyа qаrşılıqlı istinаd еdilməlidir. 105
Qeydlər adətən, maliyyə hesabatlarının istifadəçiləri üçün bu maliyyə hesabatlarının anlaşıla bilməsi və onların digər müəssisələrin maliyyə hesabatları ilə müqayisə edilə bilməsi üçün aşağıdakı qaydada təqdim edilir: (a) MHBS-a uyğunluğun açıqlanması (14-cü maddəyə bax.); (b) tətbiq edilmiş əhəmiyyətli uçot siyasətlərinin xülasəsi (108-ci maddəyə bax.); (c) balans hesabatı, maliyyə nəticələri haqqında hesabat, kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat və pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatın və bu hesabatlarda hər bir mаddənin təqdim еdilməsi qаydаsındа əks еtdirilən mаddələr üzrə köməkçi informаsiyа; və (ç) digər аçıqlаmаlаr, о cümlədən: (i) şərti öhdəliklər (bax. 37 №-li MUBS) və tanınmamış müqavilə öhdəlikləri; və (ii) qеyri-mаliyyə хаrаktеrli аçıqlаmаlаr, yəni müəssisənin maliyyə risklərinin idarə olunmasının məqsədləri və siyasətləri (bax. 7 №-li MUBS). 106
Bəzi hallarda, qeydlərdə müəyyən maddələrin yerləşdirilməsi qaydasının dəyişdirilməsi tələb oluna və ya daha məqsədəuyğun hesab edilə bilər. Məsələn, birinci açıqlamanın mmaliyyə nəticələri haqqında hesabata, digərinin isə balans hesabatına aid olduğuna baxmayaraq, mənfəət və ya zərərdə tanınmış ədalətli dəyərlərdə baş verən dəyişikliklər haqqında informasiya maliyyə alətlərinin ödənilməsi müddətləri haqqında informasiya ilə birləşdirilə bilər. İstənilən halda qeydlərin təqdim olunması qaydası mümkün olduğu dərəcədə saxlanılmalıdır. 107
Маliyyə hеsаbаtlаrının hazırlanmasının əsası və uçоt siyаsətinin kоnkrеt аspеktləri hаqqındа məlumat mаliyyə hеsаbаtlаrının аyrıcа kоmpоnеnti kimi təqdim еdilə bilər. U ç ot siyas ə tl ə rinin a çı qlanmas ı 108
Müəssisə mühüm uçot siyasətinin icmalında аşаğıdаkılаrı əks etdirməlidir: (a) mаliyyə hеsаbаtlаrının hаzırlаnmаsındа istifаdə оlunmuş ölçülmə əsasını (əsaslarını); (b) maliyyə hеsаbаtlarının düzgün аnlаşılmаsı üçün zəruri оlаn digər uçot siyasətlərini. 109
Maliyyə hesabatlarının istifadəçilərinin orada istifadə olunan ölçülmə əsası və ya əsasları (məsələ, ilkin dəyər, balans dəyəri, mümkün olan xalis satış dəyəri, ədalətli dəyər və ya bərpa edilə bilən məbləğ) barədə məlumatlı olması vacibdir, çünki maliyyə hesabatlarının hazırlandığı əsas onların təhlilinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Маliyyə hеsаbаtlаrındа bir nеçə ölçülmə əsası istifadə edildikdə (məsələn, müəyyən аktiv siniflərinin yеnidən qiymətləndirilməsi zamanı), ölçülmə əsasına müvаfiq оlаrаq tətbiq еdildiyi аktivlərin və öhdəliklərin kаtеqоriyаsının göstərilməsi kifayətdir. 110 Uçot siyasətinin konkret aspektlərinin аçıqlаnmаsı barədə qərar qəbul edərkən rəhbərlik bu açıqlamaların istifadəçilərə əməliyyatlar, digər hallar və şəraitlərin müəssisənin hesabatda təqdim edilmiş maliyyə vəziyyətinə PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
və maliyyə nəticələrinə təsirinin aydın olması üçün nə dərəcədə yardımçı olacağını nəzərdən keçirməlidir. Konkret uçot siyasətlərinin açıqlanması xüsusən bu siyasətlərin standartlar və ya şərhlərdə verilmiş alternativlərdən seçildikdə istifadəçilər üçün faydalıdır. Misal üçün, birgə müəssisə iştirakçısının birgə nəzarət edilən müəssisədə payını mütənasib konsolidasiya və ya iştirak payı metodu (“Birgə müəssisələrdə iştirak payları” adlı 31 №-li MUBS-a bax.) vasitəsilə tanımalı olduğu açıqlanır. Bəzi standartlar konkret uçot siyasətlərinin və mümkün olan müxtəlif uçot indən rəhbərliyin seçdiyi uçot siyasətinin açıqlanmasını xüsusilə tələb edir. Məsələn, MUBS 16 torpaq, tikili və avadanlığın müxtəlif sinifləri üzrə istifadə edilən ölçülmə əsaslarının açıqlanmasını tələb edir. “Borclar üzrə məsrəflər” adlı 23 №-li MUBS borclar üzrə xərc kimi tanınmalı olmasının və ya müvafiq aktivlərin dəyərinin bir hissəsi şəklində kapitallaşdırılmalı olmasının açıqlanmasını tələb edir. 111 Hər bir müəssisə maliyyə hesabatlarının istifadəçilərinin bu tip müəssisələr üçün açıqlanmasını ehtimal etdikləri öz əməliyyatlarının xarakterlərini və siyasətlərini nəzərə alır. Məsələn, mənfəət vergisi tutulan bütün müəssisələr tərəfindən mənfəət vergisi, o cümlədən təxirə salınmış vergi öhdəlikləri və aktivləri üzrə uçot siyasətlərinin açıqlanması ehtimal olunur. Müəssisə xarici valyutada böyük həcmdə əməliyyatlar və ya fəaliyyətlər həyata keçirdikdə, müsbət və mənfi məzənnə fərqlərinin tanınmasına dair uçot siyasətinin açıqlanması ehtimal olunur. Müəssisələrin birləşməsi baş verəndə qudvil və azlıq təşkil edən payların müəyyənləşdirilməsi zamanı istifadə olunan uçot siyasəti açıqlanır. 112 Cari və keçmiş dövrlər üzrə məbləğlər əhəmiyyətsiz olsa belə, uçot siyasəti müəssisənin əməliyyatlarının xarakterinə uyğun olaraq, əhəmiyyətli ola bilər. Həmçinin, 8 №-li MUBS-a uyğun olaraq seçilmiş və tətbiq edilmiş, lakin MHBS ilə xüsusi olaraq tələb olunmayan hər bir əhəmiyyətli uçot siyasətinin açıqlanması məqsədə müvafiq hesab olunur.
114
Müəssisənin uçot siyasətlərinin tətbiqi zamanı rəhbərlik maliyyə hesabatlarında tanınmış məbləğlərə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərən qiymətləndirmələrdən başqa, həmçinin müxtəlif qərarlar qəbul edir. Məsələn, rəhbərlik aşağıdakıların müəyyənləşdirilməsi zamanı qərarlar qəbul edir. (a)
maliyyə aktivlərinin ödənilənədək saxlanılan investisiyalar olub-olmadığının; (b)
ümumiyyətlə maliyyə və icarə aktivləri ilə bağlı bütün əhəmiyyətli risklər və gəlirlərin digər müəssisələrə köçürülməsinin; (c) mahiyyətinə görə malların konkret satışının maliyyələşdirmə üzrə öhdəlik olduğundan bu əməliyyatın gəlirin artması ilə nəticələnmədiyinin; və (ç)
müəssisə ilə xüsusi təyinatlı müəssisələr arasında olan əlaqələrin mahiyyətinin bu xüsusi təyinatlı müəssisəyə sözü gedən müəssisə tərəfindən nəzarət edildiyinin. 115 Standartın 113-cü maddəsinə uyğun olaraq təqdim edilmiş bəzi açıqlamalar digər standartlarla tələb olunur. Məsələn, 27 №-li MUBS-da müəssisələrdən törəmə müəssisə olmayan investisiya obyekti üzrə onların mülkiyyət hüququnu əks etdirən faiz dərəcəsinin nə üçün nəzarət hüququnu yaratmadığının səbəblərinin açıqlanması tələb olunur, nəzərə alaraq ki, onun səs vermə hüququnu təmin edən və ya potensial olaraq təmin edən səhmlərinin yarısından çoxu birbaşa və ya törəmə strukturları vasitəsilə onun mülkiyyətindədir. 40 №-li MUBS mülkiyyətin təsnifləşdirilməsində çətinliklər yarandıqda, müəssisələrdən adi fəaliyyət şəraitində investisiya mülkiyyətinin sahibi tərəfindən saxlanılan mülkiyyətdən və satış məqsədilə saxlanılan mülkiyyətdən fərqləndirilməsi üçün qəbul edilmiş meyarın açıqlanmasını tələb edir.
117
Bəzi aktiv və öhdəliklərin cari məbləğlərinin müəyyənləşdirilməsi zamanı hesabat tarixində bu aktiv və öhdəliklərə qeyri-müəyyən gələcək halların təsirinin qiymətləndirilməsi tələb olunur. Məsələn, aktiv və PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
öhdəliklərin qiymətləndirilməsi üçün təzəlikcə istifadə edilən bazar qiymətləri məlum olmadıqda, torpaq, tikili və avadanlıq sinifləri üzrə əvəzi ödənilən məbləğin, ehtiyatların texnoloji köhnəlməsinin təsirinin, davam edən məhkəmə prosesinin gələcək nəticəsi ilə bağlı qiymətləndirilmiş öhdəliyin və pensiya üzrə öhdəliklər kimi işçilərin əmək haqlarına dair uzunmüddətli öhdəliklərin hesablanması üçün gələcəyə aid qiymətləndirmələrin aparılması vacibdir. Bu qiymətləndirmələr pul vəsaitlərinin hərəkətinə və ya istifadə olunan diskont dərəcələrinə dair risklər üzrə müvafiq düzəliş, digər xərclərə təsir göstərəcək əmək haqqında və qiymətlərdə baş verəcək gələcək dəyişikliklər kimi maddələr haqqında fərziyyələri daxil edir. 118
116-cı maddəyə uyğun olaraq açıqlanmış müvafiq əsas fərziyyələr və qiymətləndirmə ilə bağlı qeyri- müəyyənliklərin digər əsas mənbələri rəhbərlikdən daha çətin, subyektiv və ya mürəkkəb mülahizələri tələb edən qiymətləndirmələrə aiddir. Qeyri-müəyyənliklərin mümkün olan gələcək həllinə təsir göstərən dəyişən göstəricilərin və fərziyyələrin sayı artdıqca bu mülahizələr daha subyektiv və mürəkkəb olur, və aktiv və öhdəliklərin balans dəyərlərinə növbəti əhəmiyyətli düzəlişlərin edilməsi ehtimalı adətən müvafiq şəkildə artır. 119
Növbəti maliyyə ili ərzində balans dəyərlərinin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsi riskinin böyük olduğu aktiv və öhdəliklər hesabat tarixində bazar qiymətləri haqqında son məlumatlara əsaslanan ədalətli dəyərləri ilə qiymətləndirildikdə onlar üçün 116-cı maddədə qeyd olunmuş açıqlamalar tələb olunmur (onların ədalətli dəyərləri növbəti maliyyə ili ərzində əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qala bilər, lakin bu dəyişikliklər hesabat tarixinə mövcud olan fərziyyələrdən və ya qiymətləndirmə ilə bağlı qeyri-müəyyənliklərin digər əsas mənbələrdən irəli gəlmir). 120 116-cı maddəyə uyğun olaraq, açıqlamalar maliyyə hesabatlarının istifadəçilərinə rəhbərliyin gələcəyə dair mülahizələrinin və qiymətləndirmə ilə bağlı qeyri-müəyyənliklərin digər mənbələrinin anlaşılmasını təmin edən yolla təqdim edilir. Təqdim edilən informasiyanın xarakteri və həcmi müvafiq fərziyyələrin və digər halların xarakterindən asılı olaraq dəyişir. Açıqlanmalı olan informasiyanın aşağıdakı nümunələrini təqdim etmək olar: (a)
fərziyyənin və ya qiymətləndirmə ilə bağlı digər qeyri-müəyyənliyin xarakteri; (b)
balans dəyərlərinin onların hesablamalarının əsaslandığı metodlar, fərziyyələr və qiymətləndirmələrə qarşı həssaslığı, bu həssaslığın səbəbləri daxil olmaqla; (c) qeyri-müəyyənliyin ehtimal olunan həll olunması və təsirə məruz qalmış aktiv və öhdəliklərin balans dəyərlərinə dair növbəti maliyyə ilində məntiqə uyğun olaraq mümkün olan nəticələrin diapazonu; və (ç)
qeyri-müəyyənlik aradan qaldırılmamış halda qaldıqda, bu aktivlər və öhdəliklərə dair əvvəlki fərziyyələrə daxil edilmiş dəyişikliklərin izah edilməsi. 121 116-cı maddədə nəzərdə tutulmuş informasiyaların açıqlanması zamanı büdcə haqqında informasiya və ya proqnozların açıqlanması tələb olunmur. 122
Hesabat tarixində hər hansı fərziyyənin və ya qiymətləndirmə ilə bağlı qeyri-müəyyənliyinin digər mənbəyinin ehtimal olunan təsir dərəcəsinin açıqlanması praktiki olaraq mümkün olmadıqda, müəssisə, mövcud olan biliklərə əsaslanaraq, növbəti maliyyə ilində fərziyyələrdən fərqlənən real faktların təsirə məruz qalmış aktiv və ya öhdəliyin balans dəyərində əhəmiyyətli düzəliş tələb edə biləcəyini göstərir. Bütün hallarda müəssisə müvafiq fərziyyənin toxunduğu konkret aktiv və ya öhdəliyin (və ya aktiv və ya öhdəliklər sinfinin) xarakterini və balans dəyərini açıqlayır. 123 113-cü maddədə nəzərdə tutulmuş müəssisənin uçot siyasətinin tətbiqi prosesində rəhbərlik tərəfindən qəbul edilmiş konkret qərarlar haqqında informasiyaların açıqlanması 116-cı maddə ilə nəzərdə tutulmuş qiymətləndirmə ilə bağlı qeyri-müəyyənliyin digər əsas mənbələrinin açıqlamaları ilə bağlı deyildir. 124 Əks təqdirdə 116-cı maddəyə uyğun olaraq açıqlanmalı olan bəzi müvafiq əsas fərziyyələr haqqında informasiya digər standartlara uyğun olaraq açıqlanmalıdır. Məsələn, 37 №-li MUBS xüsusi hallarda qiymətləndirilmiş öhdəliklərə təsir göstərən gələcək hadisələrə dair əsas fərziyyələrin açıqlanmasını tələb edir. MHBS 7 ədalətli dəyərlə uçota alınan maliyyə aktivləri və maliyyə öhdəliklərinin hesablanmış ədalətli dəyərlərinin qiymətləndirilməsi zamanı istifadə olunmuş bir çox fərziyyələrin açıqlanmasını tələb edir. 16 №-li MUBS torpaq, tikili və avadanlığın yenidən qiymətləndirilmiş obyektlərinin hesablanmış ədalətli dəyərlərinin qiymətləndirilməsi zamanı istifadə olunmuş bir çox fərziyyələrin açıqlanmasını tələb edir. Sair a çı qlamalar 125 Müəssisə qeydlərdə aşağıdakıları açıqlamalıdır: PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
(a) maliyyə hesabatları dərc olunmaq üçün təsdiq edilənədək təklif və ya elan edilmiş, lakin hesabat dövrü ərzində səhmdarlara bölüşdürülmələr kimi tanınmamış dividendlərin məbləğini və hər səhm üzrə əlaqədar məbləği; və (b) imtiyazlı səhmlər üzrə tanınmamış hər hansı məcmu dividendlərin məbləğini. 126 Маliyyə hеsаbаtlаrı ilə birgə dərc еdilmiş informаsiyаdа müvafiq məlumatlar öz əksini tapmadıqda müəssisə tərəfindən əlavə olaraq аçıqlаnmаlıdır: (a) müəssisənin hüquqi ünvаnı və hüquqi fоrmаsı, hüquqi qеydiyyаtdаn kеçdiyi ölkə, müəssisənin idarə heyətinin rəsmi ünvanı və rəsmi ünvanından fərqli olan işin аpаrıldığı əsas yer; (b) müəssisənin əməliyyatlarının və fəaliyyətinin əsas növlərinin xarakterinin təsviri; (c) bilаvаsitə və son nəticədə tаbе оlduğu əsаs müəssisələrin adları. Q ü vv ə y ə minm ə tarixi 127 Bu Standart, 1 yanvar 2005-ci il tarixi ilə və ya bu tarixdən sonra başlayan illik hesabat dövrləri üçün qüvvədədir. Daha erkən tətbiq olunma təşviq olunur. Müəssisə bu Standartı 1 yanvar 2005-ci il tarixindən əvvəl başlayan dövrlər üçün tətbiq edərsə, bu faktı açıqlamalıdır. 127A Müəssisə 96-cı maddədə qeyd olunmuş düzəlişi 1 yanvar 2006-cı il tarixindən və ya bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlərə tətbiq etməlidir. Müəssisə “İşçilərin mükafatlandırılması - aktuar mənfəət və zərərlər, qrupun planları və açıqlamaları” adlı 19 №-li MUBS-a əvvəlki dövrlər üzrə düzəlişləri tətbiq etdikdə, bu düzəliş həmin əvvəlki dövrə tətbiq edilməlidir. 127B Müəssisə standartın 124A-124C maddələrinin tələblərini 1 yanvar 2007-ci il və ya bu tarixdən sonra başlayan illik hesabat dövrləri üçün tətbiq etməlidir. Daha erkən tətbiq olunma təşviq olunur. 1 № -li M ü hasibat U ç otunun Beyn ə lxalq Standart ı n ı n l əğ v edilm ə si (1997-ci ilin redakt ə si) 128
Bu standart, “Maliyyə hesabatlarının təqdim edilməsi” adlı 1 №-li MUBS-u (1997-ci il redaksiyasında) əvəz edir. PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com Yüklə 300,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|