İBTİDAİ İcma quruluşU
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1904 30 dekabr
- 1905 yanvar
- 1905 2 fevral
- 1905 16-21 avqust
- 1905 17 oktyabr
- 1905 25 noyabr
yetrilmədi. Buna baxmayaraq, fəhlələr mənəvi cəhətdən qələbə çalmış oldular. Bu 1903-cü il iyul tətilinin əhəmiyyəti elə bu idi 1903-1905
M.Şahtaxtinskinin redaktorluğu ilə Tiflisdə “Şərqi –rus” qəzetinin nəşr olunması 1904 13 dekabr Balaxanı neft mədənlərində fəhlələrin dekabr tətilinə başlaması. Az müddətdə Balaxanı, Sabunçu rayonlarının bütün fəhlələri, Bibiheybət neftçiləri, Qara şəhər və Ağ şəhər müəssisələrinin fəhlələri də tətilə başladı və siyasi-iqtisadi tələblərlə çıxış etdilər. Dekabr tətilçilərinin tələblərinə gündə 8 saatlıq iş günü, 1 May günü işin dayandırılması, söz, mətbuat, yığıncaq azadlığı, ittifaqlar təşkil etmək, məktəblər və klublar açmaq, həftədə bir gün istirahət vermək, əmək haqqını saxlamaqla ildə bir dəfə məzuniyyət vermək, gecə növbəsini ləğv etmək, sahibkarların hesabına fəhlələrin həyatını sığorta etmək , mübahisəli məsələləri həll etmək üçün sənayeçilərin və fəhlələrin nümayəndələrindən ibarət mədən məhkəmələri təşkil etmək və s. tələblət daxil edilmişdi. Bakı fəhlələrinin dekabr tətili 1905-1907-ci illər Birinci rus inqilabının müjdəçisi oldu 1904 30 dekabr Sahibkarlarla neft sənayesində çalışan fəhlələr arasında Müştərək müqavilə (Mazut konstitusiyası) imzalanması
Rəşid bəy İsmayılovun “Müxtəsər Qafqaz tarixi” adlı əsərini yazması 1904 “Hümmət təşkilatı”nın yaradılması. Təşkilatın yaradıcıları M.H.Mövsümov, M.H.Hacınski və M.Ə.Rəsulzadə idi. “Hümmət” təşkilatı RSDFP-nin Bakı Komitəsinin nəzdində fəaliyyət göstərirdi. Təşkilatın yaradılmasında məqsəd bolşevik ideyalarını təbliğ etmək idi. Təşkilatın orqanı “Təkamül” və “Yoldaş” qəzetləri idi. “Hümmət” təşkilatı əhalinin milli şüurunun inkişafında, özünüdərkində və soykökünə qayıtmasında mühüm rol oynadı. Lakin tədricən bolşeviklərin və Bolşevik partiyasının Bakı komitəsinin nəzarəti altına “Hümmət” təşkilatı əvvəlki milli qayəsində uzaqlaşdı
“Hümmət” təşkilatının orqanı olan “Təkamül” və “Yoldaş” qəzetlərinin işıq üzü görməsi 1905 9 yanvar Peterburqda “Qanlı bazar” günü hadisənin baş verməsi. “Qanlı bazar” günü hadisəsi ilə Rusiyada 1905- 1907-ci illər burjua-demokratik inqilabı başlandı. “Qanlı bazar” günü hadisəsi haqqında xəbər Bakıya çatdıqda, Şimali Azərbaycanın bir çox sənaye müəssisələrində həmrəylik əlaməti olaraq tətillər keçirildi 1905 yanvar Bakının qeyri-neft sahəsində çalışan fəhlələrin 17 maddədən ibarət tələblərini sahibkarlara təqdim etməsi 1905-1906 Rusiyanın azərbaycanlılara qarşı milli qırğın siyasəti həyata keçirməsi. Milli qırğın siyasətinin həyata keçirilməsində Daşnaksütyun partiyası və erməni quldurları həlledici rol oynamışdılar
Bakıda Ağarza adlı azərbaycanlının erməni komitəsi tərəfindən öldürülməsi və Azərbaycanda ermənilərlə müsəlmanlar arasında milli qırğının başlaması
Dəllər və Alabaşlı kəndlərinin kəndlilərinin qolçomaqlara qarşı çıxışı baş verməsi 1905 iyun Bakıda Azərbaycan dilində “Həyat” qəzetinin işıq üzü görməsi 1905 15 avqust Nijni-Novqorodda Ümumrusiya müsəlmanlarının I qurultayının keçirilməsi. Qurultayın əsas təşəbbüskarı Azərbaycan və tatar burjua nümayəndələri olmuşdu. Qurultayda türkçülük və müsəlmançılıq əsasında birləşmənin vacibliyi qeyd edildi, “İttifaqi müsəlman” adlı Ümumrusiya müsəlman ittifaqının yaradılması qərara alındı. Ə.M.Topçubaşov, Ə.Ağayev və Əbdürrəşid İbrahimov birlikdə “Müsəlman ittifaqı”nın nizamnaməsini və proqramını hazırladılar. Sənədi Ə.M.Topçubaşov rus dilinə tərcümə etdi Ə.M.Topçubaşov “Rusiya imperiyası daxilində türklərin vəziyyəti və problemləri” mövzusunda məruzə ilə çıxış etdi 1905 16-21 avqust Şuşada etmənilərin milli qırğın törətməsi 1905 20-26 avqust Bakıda ermənilərin yenidən milli qırğın törətməsi 1905 Çar hökuməti tərəfindən Qafqaz canişinliyinin bərpa edilməsi və Vorontsov-Daşkovun Qafqaz canişini təyin edilməsi
Ağstafa stansiyasında və bütün Cənubi Qafqaz dəmir yollarında fəhlələrin işi dayandırması. Ağstafadan Bakıya və Xaçmaza qədər iri stansiyalarında tətil komitələri yaradılması. Dəmiryolçulardan başqa Bakı, Gəncə, Nuxa və Şuşanın sənaye müəssisələri, Kür çayı boyundakı balıq vətəgələri fəhlələri də tətilə qoşuldular 1905 17 oktyabr Çar II Nikolayın 17 Oktyabr manifestini imzalaması 1905 oktyabr Mədən, fabrik və zavodlarda fəhlə komissiyaları təşkil olunması. Fəhlə komissiyaları Fəhlə Deputatları Sovetinin yaranması üçün ilk addımlar idi
Qafqaz canişini Vorontsov-Daşkovun “Qafqazdakı kəndli işinin nizama salınması haqqında Qeydlər”ini hazırlaması. “Qeydlər”ə əsasən kəndli torpaq bankının şöbələri açılmalı və sahibkar kəndliləri torpaq pulu verməkdən azad edilməli, torpaq pulu ödəməkdən azad edilmiş kəndlilər 1907-ci ilin yanvarından xüsusi mülkiyyətçilər qrupuna daxil edilməli idilər. Layihədə nəzərdə tutulurdu ki, kəndli nizamnamə əsasında istifadəsində olan pay torpağını icbari şəkildə satın ala bilər 1905 25 noyabr Bakı Fəhlə Deputatları Sovetinin (BFDS) yaradılması 1905 26 noyabr
Naxçıvanın Çəhri kəndində kazak və ermənilərin qırğınlar törətməsi 1905 Ə.Topçubaşovun Nazirlər Komitəsinə təqdim etmək üçün ərz-hallar hazırlaması. Ərz-hallar Azərbaycanın çar hökümətinə təqdim etdiyi ilk proqram sənədi idi
“Müəslman cəmiyyəti xeyriyyəsi” və “Müdafiə və müsəlman kübarları ziyalılarının ittifaqı cəmiyyəti”nin təsis edilməsi. Birinci cəmiyyət maarifin yayılmasında böyük xidməti olmuşdur. İkinci cəmiyyət milli – azadlıq hərəkatını müdafiə edirdi 1905 Tiflisdə C.Məmmədquluzadə və Ö.F.Nemanzadə tərəfindən “Qeyrət” mətbəəsinin yaradılması Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|