İÇİndekiler yeni teklif projeler
Sperma numunelerinin değerlendirilmesi
Yüklə 412,02 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8.4. Beklenen Yararlar /Uygulamaya Aktarma/Ekonomiye Katkı
- 9. ÖNERİ SAHİPLERİNİN YETERLİLİĞİ: 9.1.
- 10. ARAŞTIRMA BİRİMİNİN YETERLİLİĞİ: 10.1
- 11.TALEP EDİLEN BÜTÇE ANALİTİK BÜTÇE TEKLİFİ YILLARA GÖRE 03 MAL VE HİZMET ALIM DAĞILIM GİDERLERİ 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4.Yıl
- 03.4- GÖREV GİDERLERİ 03.5- HİZMET ALIMLARI 03.6- TEMSİL VE TANITMA GİDERLERİ 03.7- MENKULMAL, GAYRİMADDİ HAK ALIM
- YILLARA GÖRE DAĞILIM 06 SERMAYE GİDERLERİ 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4.Yıl 06.1-MAMUL MAL ALIMLARI
- 06.5-GAYRİMENKUL SERMAYE ÜRETİM GİDERLERİ
- 12. ÇALIŞMA TAKVİMİ: Proje Faaliyetleri Ayrıntılı Bilgi Zamanlama
- 14. TEKLİF ONAYI: Adı Soyadı Tarih İmza
- 2. ALT PROJE ADI : Karacabey Merinosu Koçlarda Prion Protein (PrP) Polimorfizminin Saptanması Üzerine Bir Araştırma
- 4. ALT PROJE LİDERİ 4.1 Adı Soyadı
- Araştırma Programı
- ANAHTAR KELİMELER
- Araştırma Alan Kodu : Araştırma Öncelik Puanı: Araştırma Programı Kodu : Toplam Proje Puanı : Yeni Proje Numarası
- 9.1. Araştırmanın Amacı ve Gerekçesi
- Hastalık Doğal Konakçı Prion Patojenik PrP İzoformu
3. Sperma numunelerinin değerlendirilmesi Spermatolojik parametrelerin değerlendirilmesinde CASA sistemi ve yapılan floresans boyamaların değerlendirileceği floresan mikroskoptan yararlanılacaktır. Oksidatif stres parametrelerinin belirlenmesi ise spektrofotometrik yöntem ile ticari kitler kullanılarak yapılacaktır. 4. Istatistiksel analiz: Farklı ozmolarite ve kriyoprotektanlara sahip solüsyonlar arasında üzerinde durulan özellikler bakımından farklılıkların belirlenmesi varyans analizi ile yapılacaktır. Farklılığı önemli bulunan özellikler için hangi grupların önemli olduğu Tukey çoklu karşılaştırma metoduyla ortaya konulacaktır. Çalışmada deney gruplarıyla en az 10 replikasyon yapılacaktır.
Etkili sperma saklama protokolleri suni tohumlama sonrası dölverimi eldesinde etkili olmaktadır. Bu protokoller de doğrudan olarak sperma ortamına katılan sulandırıcı ve bileşenlerinden direk olarak etkilenmektedir. Çalışma sonrasında spermalar için uygun kriyoproyektif ve ozmoıtik ortamın tespit edilmesiyle oluşturulacak uygun sulandırıcı teke spermasının dondurulma çalışmalarında önerilecektir. Proje kapsamında oluşan dondurma hasarlarının altında yatan nedenlerin biyokimyasal ve histolojik yönden araştırılması da yapılacağından bu alanda ilgili eksikliklerin giderilmesi de mümkün olacaktır. Sonuçta; elde edilecek başarı teke spermasının başarılıyla dondurulmasını sağlayan sulandırıcının oluşturulmasında yatmaktadır. Sonuç olarak projenin başarılı olması halinde enfeksiyöz hastalıkların yayılması, değerli damızlıklardan en üst 22 seviyede yararlanma; spermaya ve doğal aşıma bağlı fertilite kayıplarının azaltılması gibi önemli ekonomik kazanımlar söz konusudur. 9. ÖNERİ SAHİPLERİNİN YETERLİLİĞİ: 9.1. Proje Lideri Adı-Soyadı : Dr. Mustafa Numan Bucak Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü’nde çalışmaktadır. Dölerme ve Sun’i Tohumlama alanında doktora ünvanına sahiptir. Alanıyla ilgili olarak makaleleri, sözlü ve poster sunumları vardır. 9.2. Yardımcı Araştırmacı Adı-Soyadı : Dr. P. Barbaros Tuncer Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü’nde çalışmaktadır. Dölerme ve Sun’i Tohumlama alanında doktora ünvanına sahiptir. Alanıyla ilgili olarak makaleleri, sözlü ve poster sunumları vardır. 9.3. Yardımcı Araştırmacı Adı-Soyadı : Dr. Serpil Sarıözkan Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü’nde çalışmaktadır. Dölerme ve Sun’i Tohumlama alanında doktora ünvanına sahiptir. Alanıyla ilgili olarak makaleleri, sözlü ve poster sunumları vardır. 9.4. Yardımcı Araştırmacı Adı-Soyadı : Prof. Dr. Kenan Çoyan Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalı Başkanıdır. Sperma numunelerinin değerlendirilmesinde floresan boyama yöntemlerle histolojik analizlerin yapılması ve değerlendirilmesi konusunda görev almaktadır. Alanıyla ilgili çok sayıda ulusal yada uluslar arası makaleleri, sözlü ve poster sunumları vardır.
Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Sperma numunelerinin biyokimyasal analizlerinin yapılmasında görev yapmaktadır. Reprodüksiyon konusuyla ilgili çok sayıda ulusal yada uluslar arası makaleleri, sözlü ve poster sunumları vardır.
Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü’nde çalışmaktadır. Dölerme ve Sun’i Tohumlama alanında doktora ünvanına sahiptir. Alanıyla ilgili olarak makaleleri, sözlü ve poster sunumları vardır. 9.7. Yardımcı Araştırmacı Adı-Soyadı : Dr. Umut Taşdemir Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü’nde çalışmaktadır. Cerrahi alanında doktora ünvanına sahiptir. Koyunlarda laparoskopik yöntemle suni tohumlama çalışmalarının yanısıra çeşitli komularda makaleleri, sözlü ve poster sunumları vardır. 9.8. Yardımcı Araştırmacı Adı-Soyadı : Dr. Mehmet Güngör Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü’nde çalışmaktadır. Dölerme ve Sun’i Tohumlama alanında doktora ünvanına sahiptir. Veterinerlik alanıyla ilgili olarak makaleleri vardır.
9.9. Yardımcı Araştırmacı Adı Soyadı: Halil İbrahim Akçadağ Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü’nde çalışmaktadır. Biyoistatistik alanında yüksel lisans derecesine sahiptir. Alanıyla ilgili olarak makaleleri ve sunumu vardır. 23
10.1. Birimde Mevcut Donanım : Spermanın sulandırılması, dondurulma işlemi öncesi ve sırasında gerekli olan tüm yarı otomatik ve otomatik makineler, sperma değerlendirme cihazı (CASA), ısıtma tablalı mikroskop.
Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Biyokimya ABD ait spektrofotometre cihazı. 10.3. Birimde Yürütülmekte Olan Araştırma-Geliştirme Etkinlikleri: Yerli gen kaynağı koruma projesi dahilinde yapılan çalışmalar, rutin olarak dondurulmuş boğa sperması üretimi ve bu konuda yapılan araştırmalar. Araştırma projeleri kapsamında yürüyen çalışmalar.
35.000
06.6- MENKUL MALLARIN BÜYÜK ONARIM GİDERLERİ 06.7- GAYRİMENKUL BÜYÜK ONARIM GİDERLERİ 06.8- STOK ALIMLARI (SAVUNMA DIŞINDA) 06.9- DİĞER SERMAYE GİDERLER TOPLAM 35.000 YTL
24 12. ÇALIŞMA TAKVİMİ: Proje Faaliyetleri Ayrıntılı Bilgi Zamanlama Malzeme Alımı Proje için gerekli olan kimyasalların alınması için hazırlıkların yapılması Dr. M.N. Bucak, Dr. U. Taşdemir Haziran-Eylül 2009 Tekelerden sperma alınması, dondurması Dr. M.N. Bucak, Dr. P.B. Tuncer, Dr. S. Sarıözkan, Dr. Mehmet Güngör, Dr. H. Kinet Ekim 2009-Ocak 2010 Dondurulan sperma numunelerinin çözdürülerek değerlendirilmesi Dr. M.N. Bucak, Dr. P.B. Tuncer, Dr. S. Sarıözkan, Prof. Dr. Kenan Çoyan Şubat-Ağustos 2010 Biyokimyasal analizlerin yapılması Prof. Dr. Nuri Başpınar Eylül -Ekim 2010 Projeye Başlanması ve Sürmesi Elde edilen verilerin istatistiki analizlerinin yapılması H.İ. Akçadağ Kasım-Aralık 2010 Proje Bitiş Projenin sonuç raporunun hazırlanması Dr. M.N. Bucak, Dr. P.B. Tuncer Ocak-Mart 2011
Aboagla, EME, Terada T (2003): Trehalose-enhanced fluidity of the goat sperm membrane and its protection during freezing. Biol Reprod., 69, 1245-1250. Alvarenga MA, Alvarenga FC, Moreıra RM, Cesarıno MM (2000): Acrozomal ultrastructure of stallion spermatozoa cryopreserved with ethylene glycol using two packing systems. Equine Vet J, 32, 541-545. Bucak MN, Tekin N (2007): Kryoprotektanlar ve gamet hücrelerinin dondurulmasında
Bucak MN, Tekin N (2007): Protective effect of taurine, glutathione and trehalose on the liquid storage of ram semen. Small Rum Res, 73, 103-108. Bucak MN, Ateşşahin A, Varışlı Ö, Yüce A, Tekin N, Akçay A 82007): The influence of trehalose, taurine, cysteamine and hyaluronan on ram semen: Microscopic and oxidative stress parameters after freeze-thawing process. Theriogenology 2007; 60;1060-1067. Curry MR, Watson PF (1994): Osmotic effects on ram and human sperm membranes ın relation to thawing injury. Cryobiology, 31, 39-46. Dalimata AM, Graham JK (1997): Cryopreservation of rabbit spermatozoa using acetamide in combination with trehalose and methyl cellulose. Theriogenology, 48, 831- 841.
Dobrinsky JR (2002): Advancements in cryopreservation of domestic animal embryos. Theriogenology, 57, 285-302. Gao DY, Ashworth E, Watson PF, Kleınhans FW, Mazur P, Crıster, JK (1993): Hyperosmotic
Hammerstedt RH (1993): Maintenance of bioenergetic balance in sperm and prevention of lipid peroxidation: A review of the effect on design of storage preservation systems. Reprod Fertil Dev, 5, 675-690. Kasai M (2002): Advaces in the cryopreservation of mammalian oocytes and embryos:
Kundu, CN, Das K, Majumder GC (2001): Effect of amino acids on goat cauda epididymal sperm cryopreservation using a chemically defined model system. Cryobiology 41, 21–27. 25 Palasz AT, Mapletopt, RJ (1996): Cryopreservation of mammalian embryos and oocytes: recent advances. Biotechnol Adv, 14, 127-149. Pedro PB, Zhu SE, Makino N, Sakurai T, Edashige, Kasai, M (1997): Effects of hypotonic stress on the survival of mouse oocytes and embryos at various stages. Cryobiology, 35, 150-158. Polge C, Smith A, Parkes A (1949): Revival of spermatozoa after vitrification and dehydration at low temperatures. Nature, 164, 166. Purdy PH. A review on goat sperm cryopreservation. Small Rum Res 2006; 63:215-225. Woelders H (1997): Fundamentals and recent development in cryopreservation of bull and boar
14.1.Proje Lideri : Dr. Mustafa N BUCAK 08.01.2008 14.2. Öneren Kuruluş Müdürü : Talat GÖZET 14.3. Destekleyen Kuruluşlar : 14.4. İşbirliği Yapılan Kuruluşlar : 26
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI PROJE TEKLİFİ BÖLÜM B 1. ALT PROJE No ve KODU : (Projeyi tanımlayan proje no’su ve projeyi tanıtan 10 harfi geçmeyen kod isim) 2. ALT PROJE ADI : Karacabey Merinosu Koçlarda Prion Protein (PrP) Polimorfizminin Saptanması Üzerine Bir Araştırma (A Researh on the Determine of Prion Protein (PrP) Polymorphism in Karacabey Merino Rams) 3. YÜRÜTÜCÜ KURULUŞ :Marmara Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 4. ALT PROJE LİDERİ 4.1 Adı Soyadı :Yalçın YAMAN 4.2 Kurumu :Marmara Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 5. Alt Projenin İlgili Olduğu AFA/Program Öncelik Yüksek Orta Düşük Araştırma Fırsat Alanı: Küçükbaş hayvancılık X Araştırma Programı : Koyunculuk X 6. PROJE SÜRESİ : 12Ay 6.1. Başlama Tarihi : Ocak 2009 6.2. Bitiş Tarihi : Ocak 2010
Bu projede, “Ülkesel Merinos Geliştirme Projesi” kapsamında kullanılmakta olan erkek materyal, 13. kromozom üzerinde bulunan PrP genindeki 136, 154 ve 171 kodonlar yönünden genotiplendirilecektir. Scrapi hastalığına karşı doğal dirençle ilişkisi bulunan allellerin frekansları belirlenecek ve scrapiye dirençli yetiştiricilik için seçilmesi gereken damızlık erkek materyal konusunda öneride bulunulacaktır. Bu şekilde sürüdeki scrapi hastalığına karşı doğal dirence sahip genotiplerin frekansını artırmak amaçlanmaktadır.
In this Project, the rams which have used whitin “National Merino Improving Project” will be genotyped according to codons 136, 154 and 171 which are in PrP gene on the13th chromosome. The alleles frequence which associated with natural resistance to scrapie will be determined and adviced for scrapie resistance breeding in order to selection of the stock rams. In this way, the aim of the study is to increas the frequences of genotypes that have natural resistance to scrapie . Araştırma Alan Kodu : Araştırma Öncelik Puanı: Araştırma Programı Kodu : Toplam Proje Puanı : Yeni Proje Numarası : 27
9. PROJE TEKLİFİ HAKKINDA AYRINTILI BİLGİ: 9.1. Araştırmanın Amacı ve Gerekçesi: Bu çalışmanın amacı Marmara Hayvancılık Araştırma Enstitüsünde yetiştirilen ve “Ülkesel Merinos Geliştirme Projesi” kapsamında kullanılacak olan Karacabey Merinos ırkı koçlarda, scrapi hastalığına karşı doğal direnç veya duyarlılıkla ilişkisi olan PrP geni polimorfizmi yönünden genotip sınıflandırılması yapmaktır. Bu sınıflandırma ile scrapi hastalığına doğal direnç konusunda mevcut genetik yapı saptanacaktır. Daha sonra, scrapiye dirençli allelerin (kodon 136A, 154R, 171R ) frekansının sürüde yükseltilmesi amacıyla yapılan seleksiyon çalışmasına bir kriter olarak dahil edilmesi teklif edilecektir.. Böylece damızlık olarak kullanılacak koçların seçiminde scrapiye karşı doğal direnç bir seleksiyon kriter olarak ele alınarak, gelecekte olası scrapi ve BSE vakalarının insan ve hayvan sağlığı açısından oluşturacağı zararların azaltılması hedeflenmektedir. Prionlar 1982’de Stanley PRUSINER tarafından “Protein yapısında nükleik asitten yoksun infeksiyoz partiküller” (Proteınaceous Infectious Particle That Lacks Nucleic Acid), ya da kısaca Prion (PROteinaceous INfectious particle) olarak tanımlanmıştır (Prusiner, 1999). Burada genetik olarak en önemli husus prionların herhangi bir kalıtsal unsur içermemesidir. Oysa biyolojinin sentral dogma olgusu bütün canlıların özelliklerine ilişkin bilgilerin genlerde (genotipde) yer aldığını ve bu bilgilerin belirlediği biçimde protein sentezi yapıldığını, proteinlerin de ilgili fenotipi oluşturduğunu ifade etmekte, canlılık olaylarının bu şekilde sergilediğini öngörmektedir. Oysa prion terimi bu hususa aykırı olarak geni bulunmayan (sadece protein içeren) bir etmenin (prionun) bir hastalığa yol açma niteliğini ifade etmektedir (Soysal 2001). Prionların neden oldukları ve TSE (Transmissible Spongioform Encephalopathy) olarak isimlendirilen hastalıklar şu şekildedir: Hastalık Doğal Konakçı Prion Patojenik PrP İzoformu Scrapie Koyun ve keçi scrapie prion OvPrPSc Transmissible mink encephalopathy Mink TME prion MkPrPSc Chronic wasting disease (CWD) Geyik CWD prion MdePrPSc Bovine spongiform encephalopathy (BSE)
Sığır BSE prion BoPrPSc Feline spongiform encephalopathy (FSE) Kedi FSE prion FePrPSc Exotic ungulate encephalopathy (EUE) Ceylan EUE prion UngPrPSc Kuru İnsan Kuru prion HuPrPSc Creutzfeldt-Jakob disease (CJD) İnsan CJD prion HuPrPSc Gerstmann-Sträussler-Scheinker syndrome (GSS) İnsan GSS prion HuPrPSc Fatal familial insomnia (FFI) İnsan FFI prion HuPrPSc Anonim 2008 Prion hastalıkları günümüzde halk sağlığı açısından taşıdıkları riskler nedeniyle önemli bir konu haline gelmiştir. İngiltere’de 1986 yılında salgın yapan “deli dana” hastalığı (BSE - Bovine Spongioform Encephalopati) ikiyüzbin kadar sığırın ölümüne neden olmuş ve muhtemelen çok daha fazla hayvan bu enfeksiyona maruz kalmıştır. Bu durum Avrupa’da önemli ekonomik ve politik etkilere neden olmuştur. Daha da kötüsü 1996’da İngiltere’de yaklaşık 40, Fransa’da ise 28 1 tane yeni bir CJD (Creutzfeldt-Jakob disease) varyantının tesbit edilmiş olmasıdır. Bu olgular klinik, neuropatolojik, moleküler ve bulaşma şekli bakımından sporadik CJD’ den farklılık gösteriyordu ve büyük olasılıkla BSE’ li sığırların etlerinin tüketimine bağlı olarak ortaya çıkmıştır (Harris, 1999). Scrapi koyun ve keçilerde merkezi sinir sistemini etkileyerek nörodejeneratif bozukluklara yol açan bir hastalıktır. Pek çok hayvan türünde ve insanlarda görülen ve TSE (Transmissible Spongioform Encephalopathy)’ler olarak bilinen hastalıkların prototipidir (Erdal 2007). Geçmişte scrapie zoonoz bir hastalık olarak değerlendirilmezken, deli dana hastalığının (BSE) ortaya çıkması insanlara ve deneysel olarak da koyunlara bulaşması scrapi’nin de insanlar için risk taşıyabileceğini göstermiştir. Scrapinin yüzyıllardır bilinmesi nedeniyle bu hastalığın henüz kanıtlanmamış olsa da BSE’nin muhtemel orjini olabileceği düşünülmektedir. Koyun ve keçiler deneysel olarak BSE etkeniyle enfetke edilebilmiş ve ortaya çıkan hastalık belirtilerinin doğal scrapide görülen belirtilerden ayırt edilmesi mümkün olmamıştır. BSE’nin insanlarda görülen CJD ile ilişkisinin olması nedeniyle küçük ruminantlarda BSE’nin olma ihtimali insan sağlığını tehdit eden büyük bir risk haline gelmiştir (Sandrie ve ark. 2005). İngiltere’de 1960’ larda sürdürülen farklı denemelerde scrapiye karşı genetik dirençle, özellikle de “sip” (scrapie incubation period) olarak tarif edilen genle ilgili kanıtlar elde edilmiştir. 1991’e gelindiğinde bazı koyun ırklarında PrP (prion related protein) geninin polimorfizmi ve doğal scrapi insidansı arasındaki bağlantı tarif edilmiştir. 1990 ve 1996 yılları arasında yapılan çalışmalarda; koyunlarda “13. kromozomda (Gama ve ark. 2006) lokalize olan” PrP genindeki üç kodonun (136, 154 ve 171) scrapiye karşı doğal direnç veya duyarlılık ilgili rolü olduğu ortaya çıkarılmıştır (François ve ark. 2007). Bu üç kodondaki polimorfizmlerin kombinasyonu PrP geninin‘‘ARR’’, ‘‘ARQ’’, ‘‘ARH’’, ‘‘AHQ’’ ve ‘‘VRQ’’olmak üzere beş farklı allelini oluşturmaktadır. Her bir polimorfizmde aminoasitleri temsil eden harfler şöyledir ; A alanine, R arginine, Q glutamine, H histidine ve V valine. Bu şekilde “ARR”, kodon 136’da alanin, 154’te arjinin ve 171’de arjinin bulunan alleli sembolize eder.Her hayvan PrP genini iki kopyasını taşıdığı için bu beş allel 15 farklı genotip meydana getirir. PrP allelerinin sayısı farklı koyun ırkları arasında varyasyon gösterirmektedir. (Arnold ve ark. 2002). Avrupa birliği yönetmelikleri her üye ülkenin sahip olduğu koyun ırkları için TSE’lere karşı dirence dayalı yetiştirme programlarının hazırlanmasını zorunlu kılmaktadır. Bu yetiştirme programlarında 136A, 154R, 171R allel frekansının artırılması ve scarpiye karşı duyarlılıkla ilişkili diğer allel frekanslarının azaltılması amaçlanmaktadır . Avrupa birliğinin 2002/1003/EC3 sayılı komisyon kararları, üye ülkelerin temel koyun ırklarında (her ırk için 50 örnek olmak üzere) 1 Temmuz 2003 yılına kadar PrP genotiplendirilmesi açısından bir survey programı gerçekleştirmesini zorunlu kılmıştır (Anonim 2007a). Diğer yandan, Amerika’da bulunan mevcut scrapi tipi için kodon 171 de bulunan arginine (R) allelleri yönünden seleksiyon yeterli görülmektedir (Thomas 2007). Ülkemizde henüz resmi olarak BSE ya da scrapie vakası bildirilmemiştir. Scrapiye dirençli yetiştiricilik ve bu bağlamda genotiplendirme ve seleksiyon konusunda yapılan çalışmalar yok denecek kadar azdır. Son yıllarda konunun önemi nedeni ile dünyada sıkça gündeme gelmektedir. Diğer yandan Türkiye, Avrupa Birliğine katılım sürecine ilişkin 2004 yılı ilerleme raporu ve tavsiye metni’nde scrapi izleme programı kabul etmiş,Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü 30/ 03 / 2004 tarih ve 250.10.10.13/VEE/15-3899 -010157 sayılı yazıları ile konunun detaylı hususlarını belirtmiştir (Anonim 2004a). 22.02.1989 tarih ve 89/13838 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Yönetmeliğinini 123. maddesinde yapılan ve 15.05.2003 tarih ve 25109 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan değişikliğe göre hastalık çıktıktan sonra yapılması gerekenler sıralanmış, fakat, önleyici her hangi bir tedbirden bahsedilmemiştir (Anonim 2003). Bu çalışma ile Karacabey Merinos ırkı koçlarda PrP gen polimorfizmi yönünden yapılacak olan genotiplendirme ve damızlık seçiminde bu hastalığa karşı doğal dirençle ilişkili alleleri taşıyan 29 koçların kullanılması sürüdeki doğal direnç seviyesini yükseltecek diğer yandan ulusal scrapi korunma programlarının oluşturulmasına da katkıda bulunulacaktır. 9.2. Literatür Özeti Ün ve ark. (2007), Türkiye’de yetiştirilen yerli ırklardan kıvırcık (n=44), sakız (n=34) ve Gökçeada (n=31) ırklarında yaptıkları çalışmada ARR, ARQ, AHQ, VRQ, TRQ ve ARH olmak üzere 6 allel bulmuşlar, en yüksek frekansa sahip allelleri sırasıyla ARQ (frekans = 0.5092), ARR (0.4128) ve TRQ (0.0367) olarak tesbit etmişlerdir. Her üç ırkta da ARR allelinin bulunduğunu, ırklar içerisinde kıvırcık ve Gökçeadalarda ARQ, sakızda ise ARR allellerinin baskın olduğunu bildirmişlerdir. Scrapiye yüksek duyarlılıkla ilgili VRQ alleli Gökçeadalarda tesbit edilemezken bu allelin sakız ve kıvırcık ırklarındaki frekansı sırasıyla 0.0147 ve 0.0341 olarak bulunmuştur. AHQ alleli diğer ırklarda bulunamazken yalnızca Gökçeadalarda, aynı şekilde ARH alleli ise yalnızca sakız koyunlarında bulunmuştur. PrP genindeki polimorfizmlerin bu ırklarda ARR/ARR, ARR/TRQ, ARR/ARQ, ARQ/AHQ, ARH/TRQ, TRQ/TRQ, ARQ/TRQ, ARQ/ARQ, ARQ/ARH,ARH/ARH, ARR/VRQ ve ARQ/VRQ olmak üzere 12 farklı genotip oluşturduğu, en sık görülen genotiplerin sırasıyla ARQ/ARR, ARQ/ARQ ve ARR/ARR olduğunu ve yüksek duyarlılıkla ilişkili VRQ/VRQ genotipinin incelenen bu 109 koyunda bulunmadığını bildirmişlerdir. Irklar içinde yüksek dirençle ilgili ARR/ARR genotipinin sakız koyunlarda, baskın olduğunu, ARQ/ARR genotipinin kıvırcık ve ARQ/ARQ genotipinin de Gökçeada koyunlarında baskın olduğunu tespit etmişlerdir. Yine bu üç yerel ırkta yaptıkları sekans analizi sonucunda 8 farklı polimorfizm . (M112T, A116E, R138M, N146S, Y172D, S173N, V179E ve R231R) tanımlamışlar, yerel koyun ırklarında PrP genindeki bu yüksek varyasyonun scrapiye dirençli yetiştirme programları için faydalı olabileceğini bildirmişlerdir. Molina ve ark. (2006), yaptıkları çalışmada 3193 merinos ırkı koç scrapiye karşı genetik dayanıklılık yönünden genotiplendirilmiş, yüksek frekansta ARQ alleli bulunurken scrapiye karşı en yüksek genetik duyarlılığa neden olan VRQ allerinin frekansları sıfıra yakın bulunmuştur. Scrapiye duyarlılıkla ilişkili alleler yönünden farklı merinos sürülerinde yapılan çalışmada varyasyonun büyük çoğunluğunun sürüler arası değil sürü içinde olduğu tesbit edilmiştir. Bunlara ek olarak melezleme veya Wahlund etkisinden dolayı aşırı derecede heterozigotluk tesbit etmişlerdir ve beş farklı koruma ve kontrol stratejisi üzerinde çalışmışlardır. İlk strateji olarak; erkek ve dişileri genotiplendirmek, VRQ taşıyan hayvanlarla ARQ/ARQ koçları elemek, ikincisi erkek ve dişileri genotiplendirmek ve VRQ taşıyanları elemek, üçüncüsü erkekleri genotiplendirmek ve VRQ taşıyanlarla ARQ/ARQ koçları elemek, dördüncüsü erkekleri genotiplendirmek ve yalnızca ARR/ARR, ARR/AHQ, AHQ/AHQ ve ARQ/ARQ koçları damızlık olarak kullanmak ve beşinci strateji ise erkekleri genotiplendirmek, sadece ARR/ARR, ARR/AHQ ve AHQ/AHQ koçları damızlık olarak kullanmak şeklinde planlanan bu stratejiler allelik ve genotipik frekanslarına göre simüle edilmiş ve üçüncü seçenek olan erkekleri genotiplendirmek ve VRQ taşıyanlarla ARQ/ARQ koçları elemenin genetik direnci yükseltmesi ve minimum hayvan kaybına ve maliyete sahip olması nedeniyle en iyi strateji olacağına karar vermişlerdir. Sweeney ve ark. (2006), Scrapiye doğal direnci artırmak için kodon 136, 154 ve 171’deki PrP gen polimorfizmine dayanan yetiştirme programlarının önemli üreme ve verim özellikleri üzerine etkilerini araştırmıştır. Karışık yaşlardaki Belclare koyunlarından 9 yıl boyunca ovulasyon oranı ve bir batındaki yavru sayısıyla ilgili veriler toplanmış, ovulasyon oranı yılda iki defa laparoskopik yöntemle korpus luteumların sayılması şeklinde (366 koyundan 2418 kayıt), bir batında doğan yavru sayısı ise doğumlar sırasında kaydedilmiştir (353 koyundan 875 kayıt). 5 genel PrP allelinin ve 14 PrP genotipinin bulunduğu populasyonda PrP genotipleri arasında her iki özellik yönünden önemli bir farklılık bulunamamış ve araştırıcılar PrP gen polimorfizmine dayalı bir seleksiyon programının en azından çalışılan ırk için ovulasyon oranı ve bir batında doğan yaru sayısı üzerine bir etkisi olmayacağını belirtmişlerdir. 30 O'Doherty ve ark. (2002), İrlanda’da yaptıkları çalışmada koyunlar doğal scrapiyle ilişkili PrP geni yönünden genotiplendirilmiş, scrapiyle enfekte koyunların genotipleriyle scrapiyle enfekte sürülerdeki sağlıklı koyunların genotipleri karşılaştırılmıştır. Scrapi ile enfekte koyunlarda VV(136)RR(154)QQ(171), VA(136) RR(154) QQ(171), VA(136) RR(154) QR(171), VA(136) RR(154) QH(171), AA(136) RR(154) QQ(171), AA(136) RR(154) QH(171) ve AA(136) RR(154) HH(171) olmak üzere yedi genotip , scrapiyle enfekte 11 sürüdeki sağlıklı koyunlarda 15 genotip tanımlanmıştır. Çalışılan onbir sürünün dokuzunda scrapi ile enfekte hayvanların genotipik frekanslarının aynı sürüdeki sağlıklı hayvanlarınkinden önemli derecede farklı olduğu, İrlanda koyun populasyonlarında klinik scrapi gelişmesi riskinin belirli PrP genotipleriyle ilişkisi olduğu sonucuna varmış___________lardır. Aynı araştırma sonuçları V(136) R(154) Q(171) alleleri ile klinik scrapi gelişimi arasında ve A(136) R(154) R(171) alleri ile klinik scrapiye direnç arasında açık bir ilişki olduğu, sürüde A(136) H(154) Q(171) allellrinin bulunmasının A(136) R(154) Q(171) alleri ile karşılatırıldığında scrapi gelişme riskini azaltacağını göstermiştir. De Vries ve ark. (2005) East Friesian süt koyunlarında yaptıkları çalışmada PrP genotipleri ile süt verimi, süt tipi ve üreme özellikleri arasında önemli bir ilişkinin olmadığını bildirmişlerdir. Álvarez ve ark. (2006), Churra koyunlarında farklı PrP allellerine sahip koçların kızlarının süt verimi ve bileşenlerini incelemiş; süt verimi, protein oranı, yağ oranı ve somatik hücre sayısı bakımından önemli bir fark olmadığını ortaya konuymuştur. Scrapiye dirençli alleller yönünde yapılacak bir seleksiyon programının süt verimi ve özellikleri üzerinde olumsuz bir etki oluşturmayacağı belirtimiştir Hamann ve ark. (2004), East Friesian koyunlarında yaptıkları araştırmada ARR/ARR homozigot genotipe sahip koyunların cidago yüksekliği ve kalp kası kalınlığının ARQ/ARQ olanlardan önemli dercede düşük olduğunu, sağrı yüksekliği ve göğüs çevresi gibi özellikler bakımından da aynı eğilime sahip olduğunu, ARR heterozigot bireyler ile ARR alleli taşımayanlaırn aynı özellikler bakımından aralarında bir fark bulunmadığını tesbit etmiştir. Goldmann ve ark. (2006), Koyun PrP geninde kodon 168 deki proline ve leucine yer değişiminin deneysel BSE inokulasyonuna karşı direncin artması ile ilişkili olduğu ve A136, R154, P168, Q171 / A136, R154, L168, Q171 genotipini taşıyon heterozigot bireylerin A136, R154, P168, Q171 / A136, R154, P168, Q171 homozigot bireylerle karşılaştırıldığında damar içi deneysel BSE inokulasyonuna karşı üç kat daha fazla yaşadığı bildirmiştir. Hamann ve ark. (2004), Süt tipi koyunlarda α S1-kazein, α S2-kazeni, β-kazein ve β-lactoglobulin gibi süt proteinlerindeki polimorfizmin süt verimi ve bileşenleriyle ilişkili olduğunu bildirmiş, East Friesian sütçü koyunlarında scrapiye dirençli (ARR) yetiştirme sisteminin α S2-casein genotiplerin dağılımı üzerine önemli etkisi olduğun ve böyle bir seleksiyonun süt yağ oranında bir miktar artış sağlayabileceği bildirmiştir. Arnold ve ark. (2002), Bildirdiğine göre; İngiltere’de 2001 yılı başlarında Ulusal scrapi planının ilk aşaması olan koyunlarda TSE’lere karşı genetik direncin artırılması uygulanması planlanmıştır. Bu ilk faz sürüdeki TSE’li koyunların tesbiti ve sürüden uzaklaştırılmasını içeren diğer iki aşamadan daha önceliklidir. Diğer ülkeler de Scrapiye duyarlılığı azaltmak için Ulusal yetiştirme programları halihazırda uygulanmaktadır Belt ve ark. (1995) 34 tane scrapiden etkilenmiş ve 91 tane sağlıklı Texel ırkı koyunlarda yaptıkları çalışmada VQR, ARR, ARQ, ARH ve AHQ olmak üzere 5 allelik varyans ve bu allere bağlı 13 genotip tesbit etmişlerdir. Allelik varyansların dağılımları arasında önemli fark bulunan araştırmada, scrapiden etkilenmiş koyunlarda yüksek frekansta VRQ alleli tespit edilirken sağlıklı koyunların neredeyse tamamında ARR alleli bulunduğu, ARQ ve ARH allellerinin her iki gurupta eşit frekansta mevcut olduğu ve AHQ allelinin bir karar vermek için çok düşük olduğu bildirmiştir. 31 Goldmann ve ark. (1994), yaptıkları denemede farklı PrP genotiplerine sahip Cheviot koyunlarının bir gurubuna scrapi, diğer gurubuna BSE inoküle etmişler ve hastalığın görülüş oranı ve hayvanların hayatta kalma sürelerini gözlemlemişlerdir. Yapılan genotip analizinde, kodon 136 ve 171’deki dimorfizmin hastalığın görülüş oranı ve inkübasyon süresinin değişimiyle ilişkili olduğunu ve PrP genindeki bu kodonların fonksiyonel etkisinin infeksiyon etkeni izolatına bağlı olarak değişiklik gösterdiğini bildirmişlerdir. Thomas (2007), Kodon 171’de her bireyi scrapiye duyarlı QQ genotipine sahip bir sürünün sadece RR koçlar kullanılarak kolayca QR ve RR genotipine sahip dirençli koyunlarla değiştirilebileceğini, QR ve RR kuzuların sürüye katılıp QQ kuzuların sürüden çıkarılması halinde, QR ve RR koyunlar RR koçlar kullanılarak daha da hızlı değiştirilirlebileceğini bildirmiştir (16). O'Rourke ve ark. (1997), 103 adet Birleşik Devletler Suffolk koyununa oral olarak scrapi etkeni vermişler, hastalığın klinik görünümünü ve scrapi için karakteristik olan histopatolojik lezyonları incelemişlerdir. Daha önceden genotiplendirilen koyunlardan kodon 171 glutamin homozigot olan (171-QQ) 63 tanesinde gözlem periyodu boyunca scrapi geliştiğini, aynı genotipe sahip 12 koyunda hastalığın gelişmediğini, kodon 171 arginin homozigot (171-RR) 5 koyun ve heterozigot (171-QR) 23 koyunda hastalığın gelişmediğini bildirmişlerdir. Drogemuller ve ark.(2004), ekonomik yönden önemli Alman ırkı koyunlarda PrP alel frekansları iyi bilinmesine rağmen 2 küçük cüsseli sütçü koyun ırkından toplam 1526 baş ve 14 yerli ova ırkından toplam 2446 baş koyun ile bir çalışma yapmış, her bir ırkta AAR allelleri belirlemiş, ırkta özgü AAR frekansı %1 ile %63 arasında farklılık bulmuşlardır.Çok az AAR allelline sahip küçük populasyonlarda AAR allellerinin genetik göç ile kaybolmuş olabileceğini bildirmiştir. Tehlikedeki bir ırkın farklı büyüklükteki populasyonlarında AAR allelerinin seleksiyonu yoluyla farklı yetiştirme planlarının etkisini incelemek için örnek bir çalışma gerçekleştirmişlerdir. Homozigot koçların olmadığı yetiştirme şeklinde yetiştirme stratejisinin heterozigot koçların sayısına, genotipik olarak uygun koyunların seçilmesine bağlı olduğunu ve bunun yüksek derecede dayanıklı bir populasyonun oluşturulması için gereken zamanı kısaltacağını bildirmiştir. Genel olarak bütün ırklarda AAR allelleri yönünden %99 homozigotluğa ulaşmayı hedefleyen bir seleksiyon programı başlangıçtaki allel frekanslarına bağlı olarak 6-9 generasyonda arasında mümkün olacağını, eğer özel bir çiftleştime planı geliştirilmezse küçük populasyonlarda akrabalık derecesi artacağını bildirmiştir.. DeSilva ve ark.(2003), Oklahoma eyaletinde 21 saf ve melez ırka ait 1144 koyunda PRNP gen polimorfizmi yönünden genotiplendirme yapmış ve bu hayvanlarda, bilinen 136 (A/V), 154 (H/R) ve 171 (Q/R/H/K) polimorfizmlerini tanımlamıştır. Yapılan denemede 171R allel frekansı %53.8, 136A allel frekansı %96.01 olarak bulunmuş, araştırmacılar buna ek olarak kodon 143 (H/R), 167 (R/S), 180 (H/Y), 195 (T/S) ve 196 (T/S) olmak üzere beş yeni allel tanımladıklarını bildirmiştir. Arnold ve ark.(2002), Hangi koç-genotiplendirme planının kullanılarak hem kasaplık hem de damızlı___________k hayvanlarda maksimum genetik direncin sağlanacağı ve bütün kasaplık kuzuların en az bir ARR allelini taşımasını ne kadar zaman alacağını belirlemek amacıyla oluşturulan “Ulusal Scrapie Planının”; 1-Kasaplık kuzularda en az bir ARR allelini taşıyanların oranını artırmak ve halkın tükettiği scarpiye duyarlı koyunların miktarını azaltmak, 2-Yetiştirilen sürülerde ARR allellerinin yaygınlığını artırarak Ulusal koyun populasyonlarında klinik scrapinin oluş sıklığını azaltmak, olmak üzere iki öncelikli amacı olduğunu belirtmiştir. Hunter ve ark. (1997), Kapalı bir suffolk sürüsünde yaptıkları çalışmada scrapi hastalığının esasen kodon 171 de glutamin homozigot koyunlarda görüldüğünü, bu genotipin sağlıklı koyunlardaki frekansının önemli derecede düşük olduğunu tesbit etmişlerdir. Bununla beraber kodon 171 deki glutamin varlığının tamamen resesif bir karakterde olmadığını çünkü 64 scrapi 32 vakasından ikisinin kodon 171 de glutamin/arjinin heterozigot genotipe sahip olduğunu bildirmişler, elde ettikleri sonuçlara göre suffolk koyunlarında PrP genotipine göre seleksiyon yapılarak scrapiye karşı direncin artırılması yönündeki yetiştirme programlarının uygulanabilir olduğunu belirtmişlerdir. Hunter ve ark. (1994), Yaptıkları durum kontrol çalışmasında, Shetland, Scottish Halfbred ve Blue du Maine ırklarında , kodon 136’da vali varlığının , doğal scrapi vakalarında %96-100 oranında olduğu, aynı sürüdeki sağlıklı hayvanlarda ise kodon 136’da alanin varlığının %91-100 oranında olduğunu tesbit etmiştir. Bununla birlikte Poll Dorsets ve Suffolks ırklarında kodon 136’daki valin varlığının scrapi insidansı ile ilişkili olmadığını, bu yüzden scrapiden etkilenen PrP genotiplerinde ırk farklılığının olabileceğini bildirmiştir. Ikeda ve ark. (1995), Japonya’da yaptıkları çalışmada, koyunlarda ,112, 136, 154 ve 171. kodonlarda MARQ, TARQ, MVRQ, MAHQ, MARR ve MARH olmak üzere altı allel varyantı tesbit edilmiştir. MARQ allerinin yüksek hastalık insidansıyla ilişkili , TARQ ve MARR allerinin ise düşük hastalık insidansıyla ilişkili olduğu bulunan çalışmada , scrapiden etkilenmiş bir suffolk koyunun homozigot MARR genotipine sahip olduğu, yine scrapiden etkilenmiş dört corridale koyununun MVRQ alleli taşıdığı tesbit edilmiştir. Araştırıcılar scrapiden etkilenmiş her iki corriedale koyunundan birinin ve suffolk x corriedale melezlerinden 2/ 3’ünün MARH alleli taşıdığını ve bu allelin corriedale ve melezlerinde scrapiye karşı yüksek duyarlılıkla ilişkisi olduğunu bildirmiştir. İngiltere’de Ulusal Scrapi Planın’na göre Prp genotipleri ve dahil oldukları risk grupları aşağıdaki gibidir (Anonim 2004b). Tablo-1 PrP Genotipi NSP Direnç Derecesi ARR/ARR 1 Scrapiye karşı en dirençli koyunlar ARR/AHQ
ARR/ARH ARR/ARQ
2 Scrapiye karşı genetik olarak dirençli ancak yetiştirmede kullanılması durumunda dikkatli bir seleksiyon uygulanması gereken koyunlar ARQ/ARQ AHQ/ARH
AHQ/ARQ ARH/ARH
ARH/ARQ ARQ/ARQ
3 Scrapiye karşı genetik olarak az dirence sahip ve yetiştirmede kullanılması durumunda dikkatli bir seleksiyon uygulanması gereken koyunlar ARR/VRQ 4 Scrapiye karşı genetik olarak duyarlı olan, kontrollü ve onaylanmış yetiştirme programları dışında yetiştirmede kullanılmaması gereken koyunlar VRQ/AHQ VRQ/ARH
ARQ/VRQ VRQ/VRQ
5 Scrapiye karşı yüksek derecede duyarlı ve yetiştirmede kullanılmaması gereken koyunlar
33 Tablo-2
Tablo 2’ de Amerika’ da belirtilen üç kodonun kombinasyonuna bağlı genotiplerin scrapi direnç indeksi verilmiştir. Bu tabloda son sütundaki değer ne kadar yüksekse scrapiye karşı direncin de o derece yüksek olması beklenir. Bu indeks oluşturulurken ağırlık sırasıyla kodon 171’ deki RR ve QR genotiplerine ve ikinci derecede kodon 136’ daki AA genotiplerine verilmiş, kodon 154’ deki genotiple ilgili olarak ise tarafsız kalınmıştır. İndeksin genotiplere göre sayısal ifadesi şöyledir: kodon 136 için AA=3, AV=1, VV=0, kodon 154 için RR=RH=HH=0, kodon 171 için RR=10, RQ=6, QQ=0 (Thomas ve ark. 2007)
Yüklə 412,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|