İdarəetmə UÇotu müNDƏRİcat

26  :

BÖLMƏ – A: İDARƏETMƏ İNFORMASİYASININ MAHİYYƏTİ, 

MƏNBƏYİ VƏ MƏQSƏDİ

Diaqram 2: Planlaşdirma, qərarvermə və nəzarətlə bağli idarəetmə prosesləri

P

L

A

N

L

A

Ş

D

I

R

M

A

Uzunmüddətli strateji planlaşdirma

Qisamüddətli planlaşdir-

ma

Qiymət lən-

dir mə

- Daxili mü-

hit

- Xa ri ci 

mü hit

- Gələ cək 

gözlən ti lər

Məq səd lər

-Korporativ

məqsəd-

ləri müəy-

yənləş dir-

mək

Dəyər lən-

dir mə

- Məq səd-

lərə 

çat ma ğin

alter na tiv

yolla ri

Uzun-

müddət li

plan

- Kor pora tiv

plan 

hazir la maq

Yük sək sə-

viy yə li

- İsteh sa lat

- Re surs lar

- Tədqiqat

və

 in ki şaf

Ətrafl i

ay liq, rüb-

lük 

və il lik 

-Qisa müd-

dət li büd cə

-Stan dart lar

-Məq səd lər

Q

Ə

R

A

R

V

E

R

M

Ə

Qərar qəbuletmə prosesinin mərhələləri

Nəzarət prosesinin növləri

 Müəyyən-

ləş

dirmə

- Məqsəd-

ləri

- Hədəfl əri

- Problem-

ləri / 

Məhdu diy-

yətləri

Müəyyən-

ləşdirmə

-Mümkün 

həll 

yollari

-Alternativ 

imkanlar

Dəyərlən-

dirmə

-Məlu ma tin

mü qa yi sə si

və təhlili

Seçim

- Qərar 

ver mək

- Göz lə ni lən 

nəti cə ni 

açiq la maq

- Bunun 

müəy yən

olun muş:

- Məqsəd

- Hədəf və

- Prob lem-

lərə 

uyğun 

oldu ğun dan 

əmin ol-

maq.

İdarəetmə 

nəzarəti

-İşçilərin, 

materialla-

rin, avadan-

liq larin 

və pulun 

səmərəli 

və effektiv 

şəkildə 

istifa də-

sini təmin 

etmək üçün 

qərar ver mə

-Nəticəni 

yüksək 

səviyyə yə 

gətirmək 

(sə mə rəli-

lik) 

- Nəti cə nin 

məq səd-

lərə görə 

uyğun laş-

dir maq 

(effektiv lik)

Əməliy-

yat lar üzrə 

nəza rət

- Xüsu si 

tapşi riq larin 

effektiv 

və səmə-

rə li şəkil-

də yeri nə 

yetiril diyin-

dən əmin 

olmaq

üçün qərar-

vermə

N

Ə

Z

A

R

Ə

T

Nəzarət prosesinin mərhələləri

Tətbiqetmə

-Qərarlarin 

tətbiq 

edilməsi

Toplama

-Nəticələrə 

dair məlumat 

toplamaq

Müqayisə etmə

-Faktiki nəticələrin 

gözlənilən nəticələrlə 

müqayisəsi

- Nailiyyətin 

qiymətləndirilməsi

---

:  27 

FƏSİL – A1: 

İDARƏETMƏ UÇOTU

5.1 Planlaşdirma

Tərif

Planlaşdırma  idarəetmə  funksiyası  olub  müəssisənin  gələcək  fəaliyyət  məqsədlərinin 

müəyyənləşdirilməsi və bu məqsədlərə nail olmaq üçün istifadə edilən tapşırıq və resurslar 

barədə qərarların alınması proseslərini özündə birləşdirir.

_________________________________________________________________________

1.Planlaşdirma prosesinə daxil olan mərhələlər

a) Qiymətləndirmə

Planlaşdırma zamanı aşağıdakıların qiymətləndirilməsi aparılır:

i.  Xarici mühit -

  əməliyyatlara  təsir  edə  biləcək  müəssisədənkənar  xarici  mühit  amilləri. 

Məsələn, bazar tendensiyaları, üstünlük təşkil edən qiymətlər, müştəri seçimləri.

ii.  Müəssisə daxili mühit – 

müəssisənin quruluşu, iyerarxiya, tapşırıqların bölgüsü, funk-

siyalara  müvafiq  olaraq  işçi  heyətinin  səlahiyyət  və  vəzifələri.  Məsələn,  müəssisənin 

şəhər daxilində dörd yeni filial açacağı təqdirdə səlahiyyətlər işçi heyəti arasında necə 

bölüşdürüləcək və necə idarə ediləcəkdir.

iii.  Gələcək – 

müəssisənin orta və uzun müddətə (2 ildən 10 ilə kimi) tutmaq istədiyi möv-

qe.  Məsələn,  müəssisənin  məqsədi  hal-hazırda  istehsal  etdiyi  məhsulların  çeşidini 

zənginləşdirərək hazırda qazandığı gəlirin iki qatını əldə etməkdir.

iv.  Gözləntilər

 – müəssisənin fəaliyyətlərinin təsir etdiyi və planlaşdırma prosesi ilə əlaqəli 

olan şəxslərin 

gözləntiləri. 

Məsələn, müəssisənin xidmət və məhsullarından yararlanan 

müştərilər, səhmdarlar və s.

Nümunə

Bir qrup şəxs investisiya şirkəti qurur. Onlara iki lahiyədən birinin seçilməsi təklif edilir:

1.  Enerji istehsal edən şirkət qurmaq və ya,

2.  Səyahət şirkəti qurmaq.

Enerji şirkəti Avropa İttifaqı sərhədləri daxilində tikildiyi təqdirdə investisiya üçün 20% dövlət 

yardımının cəlb edilməsi və investisiyadan illik 20% gəlir əldə etmək mümükündür. Səyahət 

şirkətinin qurulması halında investisiyadan 17,5% gəlir əldə etmək mümkündür.

Maliyyə, sosial, ətraf mühit amillərini qiymətləndirərkən onlar eyni zamanda aşağıda göstərilmiş 

amilləri də nəzərə almalıdırlar:

a)  Xarici amillərin qiymətləndirilməsi – Dövlət siyasətində baş verən dəyişikliklər yoxlanı-

lıb, nəzərə alınmalıdır, çünki ilk lahiyənin həyata keçməsində dövlət tərəfindən edilən 

maliyyə yardımına ehtiyac duyulur. Dövlət siyasətindəki dəyişikliklər maliyyə yardımı-

nın dayandırılması ilə biznes fəaliyyətinə birbaşa təsir edəcəkdir.

b)  Qrup  üzvlərinin  salahiyyətlərinin  təyin  edilməsi,  işçi  heyətinin  tələblərinin 

qiymətləndirilməsi  və  işlərin  qrup  üzvləri  arasında  bölgüsü  və  s.  barədə  qərarların 

verilməsi. Bu müəssisə daxili mühitin qiymətləndirilməsi adlanır.

c)  Gələcəkdə  əldə  olunacaq  gəlirlərin  qiymətləndirilməsi:  lahiyələrdən  ya  20%,  ya  da 

17% gəlirin əldə edilməsi gələcək qazancların qiymətləndirilməsidir. Məs: onların hər 

ikisinin beş ildən sonra fəaliyyətlərinin necə olacağı qiymətləndirilməlidir.

d)  Müştərilər  və  işçi  heyəti  ilə  bağlı  qəbul  edilən  qərarlara  təsir  edə  biləcək  amillərin 

müəyyənləşdirilməsi  dedikdə  isə  işçi  heyəti  və  müştərilərin  müəssisədən  olan 

gözləntilərinin qiymətləndirilməsi nəzərdə tutulur.

_________________________________________________________________________

b) Məqsədlər

Yuxarıda göstərilən qiymətləndirmələrə əsaslanaraq siz məqsəd və hədəfinizə dair qərarlar 

qəbul etmək iqtidarına maliksiniz. Qarşınıza qoyduğunuz məqsədlər