Ii- modul. O‘zgarmas tok elektr zanjirlari 2-ma`ruza. Elektr zanjirlari nazariyasida qo‘llaniladigan elektromagnit maydon tushunchasi va integral kattaliklar
Yüklə 450,37 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1. Elektr va magnit maydonlari, o‘ziga xosliklari hamda ularni yaxlit elektromagnit maydonining ikkita tomoni sifatidaligi.
| II- MODUL. O‘ZGARMAS TOK ELEKTR ZANJIRLARI 2-ma`ruza.Elektr zanjirlari nazariyasida qo‘llaniladigan elektromagnit maydon tushunchasi va integral kattaliklar. Reja: 1. Elektr va magnit maydonlari, o‘ziga xosliklari hamda ularni yaxlit elektromagnit maydonining ikkita tomoni sifatidaligi. 2. Elektromagnit maydon nazariyasi hamda elektr va magnit zanjirlari nazariyasi masalalarining umumiy fizik asosi. 3. Nazariyani asoslashdagi integral kattaliklar. 1. Elektr va magnit maydonlari, o‘ziga xosliklari hamda ularni yaxlit elektromagnit maydonining ikkita tomoni sifatidaligi. Elektr va magnit maydonlari, tarixiy ma’lumotlardan ham ko‘rinadiki, ko‘p yillar alohida-alohidahodisa, voqiylik sifatida o‘rganib kelingan. Elektr maydonini qadimgi Yunonistonda ham jismlarni zaryadlanib qolishi tajribalari orqali kuzatishgan. Ammo bu kuzatuvlardan nazariya asoslarini va qonuniyatlari yaratilmagan.hattoki «atom» - bo‘linmas zarrachadir degan noto‘g‘ri tasavvur ikki yarim ming yildan ko‘p mavjud bo‘ldi. XIX asr oxiri XX asrda elektr va magnit maydonini nazariyasini yaratish, amalda qo‘llash bo‘yicha misli qurilmagan inqilobiy kashfiyotlar va yangiliklar yaratildi. Ayniqsa elektromagnit maydoni ta’sirida jismlarga ishlov berish, ularning xossalarini o‘zgartirish insoniyat uchun foydali yangiliklar yaratilishiga olib keldi. Elektr maydonining o‘ziga xosliklari ham mavjud. Ushbu maydonning kuch chiziqlari uzluksiz bo‘lishi bilan bir qatorda (ya’ni elektr maydoni berk halqa tarzida tarqaladi) uni aniq qutblarga ajratish mumkin. Istalgan kattaliklardagi zarrachalarda musbat va manfiy qutblarni yaqqol ajratib,hatto ularning o‘zaro ta’sirlashishini ham kuzatishimiz mumkin. Ushbuhodisani 1-rasmda ko‘rsatishga harakat qilamiz. Ushbu rasmning a) va b) tasvirlaridan ko‘rinadiki, bir xil ishorali zaryadlarning elektr maydon kuch chiziqlari bir-biridan itariladi. Rasmning v) tasvirida turli xildagi ishorali zarrachalarning elektr maydon kuch chiziqlari bir- biriga tortiladi, ya’ni musbat ishorali zaryaddan chiqib manfiy ishorali zaryadda yakunlanadi. Elektr maydonining bu xossasidan amalda ko‘p foydalaniladi. Masalan, galvanik elementlar, elektrolizli qurilmalar, elektr kinetik ta’sirli hamda elektron nurli qurilmalar va boshqalar. Magnit maydonining o‘ziga xosliklari ham mavjud. Uning shimoliy va janubiy qutblari borligi va ular orasida magnit maydoni kuch chiziqlarining berkilishi qaraladi. Ammo, elektr maydonidan farqli ravishda, magnit maydonini istalgancha kichik zarrachaga maydalangan magnit xossali materiallarda ham alohida (yaxlit) shimoliy va janubiy qutblarga ajratib bo‘lmaydi. Eng kichik zarrachada ham qutblar juftligi saqlanib qoladi, ya’ni N–S yoki S–N. 2.1-rasm. Elektr va magnit maydonlarini yaxlit tabiatga ega ekanligini va ular bir-biri bilan faqat harakatlanish orqali chambarchas bog‘lanishini kashf etish sharafiga Faradey muyassar bo‘lgan. U 1831 yilda elektromagnit induksiya qonunini e’lon qildi. Ta’rif: harakatdagi elektr maydoni o‘z atrofida magnit maydoni hosil qiladi va aksincha vaqt bo‘yicha o‘zgaruvchi magnit maydoni ta’sirida elektr maydoni hosil bo‘ladi. Yüklə 450,37 Kb. Dostları ilə paylaş:
|