İnfeksiyanın form aları, infeksion x əstəlik lərin
baş verm əsi və dinam ikası
İnfeksiya müəyyən kliniki əlamətləri ilə özünü göstərən in
feksion xəstəlik halında və gizli, yəni latent, inapparant infeksiya,
immunlaşdırı subinfeksiya və mikrobdaşıyıcılıq halında gedir.
İnfeksion xəstəliklər qeyri-infeksion xəstəliklərdən spesifik
liyi, kontagiozluğu, mərhələlərlə inkişafı və postinfeksion im
munitetin yaranması ilə fərqlənir.
İnfeksion xəstəliklər zamanı xəstəlik törədicisinin xəstələr
dən sağlamlara kontakt və ya aralıq obyektləri vasitəsilə veril
məsi halı kontagiozluq adlanır. Quşların bir çox infeksion xəstə
likləri yüksək dərəcədə kontagioz xəstəliklər hesab edilir.
İnfeksion xəstəliklərin əvvəlcə inkubasiya sonra prodromal
daha sonra kliniki əlamətlər dövrü və nəticə halında getməsi on
ların m ərhələlər üzrə inkişafını göstərir. İnqubasiya, xəstəlik tö
rədicilərinin orqanizmə daxil olması anından ilk kliniki əlam ət
lərin görülməsinədək, latent infeksiyalarda isə immunobiolji re
aksiyaların ilk müsbət nəticəsinədək olan dövrə deyilir. Bu
dövr bütün infeksion xəstəliklər üçün xarakterikdir, müddəti isə
müxtəlif olmaqla bir neçə saatdan bir neçə gün, bəzi xəstəliklər
zamanı isə bir neçə aya qədər davam edir. İnqubasiya dövründə
quş orqanizmində mikrobların miqdarı artır, onun toksini çoxa
lır, maddələr mübadiləsi pozulur, qanın formal elementlərində
müəyyən keyfiyyət və kəmiyyət dəyişiklikləri baş verir, ancaq
kliniki əlam ətlər görünmür.
İnqubasiya dövrü prodromal dövrlə əvəz olunur ki, bu da bir ne
çə saatdan bir -iki günə qədər davam edir. Bu dövrdə qeyri-spesi-
fık əlamətlər müşahidə edilir. Prodromal dövr kliniki əlamətlər
dövrü ilə əvəz olunur. Bu dövrdə xəstəliyə məxsus olan əlamətlə
rin əksəriyyəti nəzərə çarpır. İnfeksion xəstəliklərdə kliniki əla
mətlər həddən artığ müxtəlif tərzdə müşahidə edilir ki, bu da ayn-
18
ayrı orqanların funksional dəyişiklikləri ilə əlaqədardır. Bəzi klini
ki əlamətlər, məsələn: temperatırın yüksəlməsi, ümumi zəiflik ək
sər infeksion xəstəliklər üçün xarakterikdar. Orqanizmdə istiliyin
tənzimlənməsinin pozulması pirogen faktorların,
yəni bakterial tok-
sinlərin, hüceyrə və toxumların parçalanmasının aralıq məhsulları
na təsirindən baş verir. İnfeksion xəstəliklər zamanı bakterial və to
xuma mənşəli toksiki məhsullar ürək əzələsi və qan damarlarına,
həmçinin veqetativ sinir sisteminə təsir edərək, müxtəlif xarakterli
zədələnmələrə səbəb olur. Nəticədə həm funksional həm də üzvi
dəydiklər meydana çıxır. Mərkəzi sinir sisteminin zədələnmələri
zamanı quşlarda oyanıqlıq və ya ölgünlük, adinamiya, qıc olma,
reflekslərdə dəyişkənlik və meninqoensefalit simptomlan görünür.
İnfeksion prosesin yüngül gedişi zamanı orqanizmin bütün
fizioloji sistemlərinin pozulmuş funksiyları tədricən bərpa olu
nur, baş verən kliniki əlamətlər zəyifləyir və rekonvalesensiya
dövrü ilə əvəz olunur. Bu dövrün müddəti xəstəliyin xüsusiy
yətindən quşların immunobioloji reaktivliyindən, onların sax
lanma və yemləmə şəraitinjdən və s. asılıdır.
İnfeksion xəstəliklər ildırımvari, iti, yarım iti, xroniki gediş-
lidir. İldırımvari gedişdə əsasən septisimiya, viremiya, bəzi hal
larda isə toksemiya nəticəsində quşlarda qısa müddətdə ölüm
baş verir. Xarakterik kliniki əlamətlər ildırımvari gedişdə tam
şəkildə inkişaf edə bilmir, iti gediş zamanı xəstəliyə məxsus
olan əlamətlər aydın şəkildə nəzərə çarpır, yarım iti gedişdə kli
niki əlamətlər nisbətən tədricən inkişaf edir və patoloji-anato-
mik dəyişdiklər daha xarakterik olur. Xəstəliklərin xroniki gedi
şində patoloji proses aylarla və bəzən daha uzun müddət davam
edir, kliniki əlam ələr isə o qədər də xarakterik olmur.
Hər hansı xəstəlik üçün xarakterik olan bütün əlam ətlər
kompleks halda nəzərə çarpırsa, xəstəliyin belə forması tipik
forma adlanır. Bəzən xəstəliklər həddindən artıq ağır və ya
yüngül gedirsə, bu xəstəliyin attipik forması adlanır. Son za
19