İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
86 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ESKÝ YUNANDA KÖLECÝ DÜZENÝN ÖZELLÝKLERÝ 1. EKONOMÝ VE TOPLUMSAL ÝLÝÞKÝLER SÝYASAL BÝÇÝMLER Eski Asya ve Afrika devletlerinden farklý olarak, Yunanda ve Romada kölelik, geliþiminin en yüksek düzeyine varmýþtý. Köleci üretim tarzý, burada, despotik ülkelerde olduðundan çok daha ça- buk baþarý saðladý. Yunanlýlar, sýnýflar halinde farklýlaþmaya ve devletlerini yarat- maya, MÖ 8-6. yüzyýllarda, yani Asya ve Kuzey Afrikadaki köleci toplumlarýn daha önce önemli bir yolalmýþ bulunduklarý bir zaman- da baþladýlar. Yunanlýlar ve Romalýlar. Mýsýrlý, Çinli, Babilli ve Hintli tarýmcýlarýn ve zanaatçýlarýn binyýllar boyunca yaptýklarýný, çok daha çabuk gerçekleþtirdiler. Bir baþka deyiþle, Doðu ülkelerinde, üretici güçler düzeyi [sayfa 99] ve bunlara uygun düþen üretim iliþkileri ve gene köleci top- 87 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum lumun bütün kurumlarý, bütünü içinde, köleci oluþumun geliþme temposu üzerinde yansýmaktan geri kalamazdý. Yunan Site-Devleti Merkezileþmiþ despotizmlerin yayýlmasý, genel kural olarak, Asya ve Afrika köleci toplumlarýnýn bir özelliði idi. Toprak ve su üzerindeki devlet mülkiyeti, özgür emekçi topluluklarýna baðlanmýþtý. Eski Yunanda, durum, baþka türlü oldu. Orada egemenliðini sürdüren köleci mülkiyet biçimi, eski site-devletine dayanýyordu. Orada, topluluk kavramý, site kavramý ile karýþýyordu. Ama, bu, artýk Doðuda olduðu gibi emekçilerin bir birliði {association) deðil, köle sahiplerinin topluluðuydu. Bütün yurttaþlýk haklarýna sahip olan bu topluluk üyeleri, ayrýcalýklý bir azýnlýk oluþturuyorlardý. Onlarýn dýþýnda kalanlar, yalnýzca köleler deðil, ayný zamanda, haklardan yararlana- mayan özgür halktý. Bunlar arasýnda, her þeyden önce, baþka bölge ya da sitelerden gelmiþ olan yabancýlarý söyleyelim. Site, surlarla çevrili, çevredeki vadinin ya da adanýn halkýný da içine alan bir kentti. Tehlike halinde, halk da, surlarýn içine sýðýnýyordu. Halk, ayný þekilde, yönetici organlarý seçmek, en önemli iþleri düzenlemek, bayramlara katýlmak vb. için de kentte topla- nýyordu. Bir sitenin topraklarý büyük deðildi. Korentin topraklarý 880 km 2 , en büyük Yunan devleti Ispartanýn topraklarý 8.400 km 2 idi. Sitelerin Kuruluþu, Eski Yunanda Ýlkel Topluluðun Daðýlýþýnýn Sonucu MÖ 2. binyýlýn sonlarý ile 1. binyýlýn baþlarý arasýnda, eski Yun- anlýlarda egemen olan ilkel topluluk düzeni, parçalanmaya, [sayfa 100] daðýlmaya baþlar. Servetler arasýndaki farklýlaþmanýn etkisi ile, daha sonra tarým topluluklarýný oluþturacak olan büyük aileler halinde klanlara ayrýþýrlar. Tarým topluluklarý, babadan oðula geçen mülk haline gelen topraðý aralarýnda paylaþýrlar. Topraðýn yalnýz bir bölü- mü hâlâ ilkel topluluða ait bulunmaktadýr. Kabile içindeki yüksek otorite, Yaþlýlar Konseyi ve Yetiþkinler Meclisidir. Hazineler ve köle- ler ele geçirmek için yapýlan savaþlar, kabile yaþamýnýn bütünleyici bölümüdür. Çözülme evresinde, ilkel topluluk düzeninin ayýrdedici 88 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum özellikleri bunlardýr. Savaþlarýn ve ticaretin, tarým ve zanaatçýlýk temeli üzerinde geliþmesi, servet eþitsizliðini daha çok belirginleþtirdiler. Paranýn ortaya çýkýþý, yüksek bir deðiþim düzeyine tanýklýk ediyor. Borçlanma, tefecilik ve ipotek, hepsi birden ortaya çýkýyor- du. Yeni ekonomik koþullar, kaçýnýlmaz olarak, yeni toplumsal biçim- ler yaratýyordu, ilkel topluluk çaðýndan miras kalan kabilesel birlikler, yani füliler ve kabileler (phratries), özgür insanlarýn borç yüzünden köleleþmeleri, topluluk topraklarý üzerinde Yunanistanýn baþka böl- gelerinden gelmiþ yabancý ya da göçmen köleler yýðýnýnýn ortaya çýkýþý sonunda daðýlýyorlardý. Daðýnýk klan topluluklarý, varlýklarýnýn ekonomik temelini git- tikçe daha çok yitiriyorlardý. Geliþmek için birleþmek zorundaydýlar. Burada, synnoecisme denilen, topluluklarýn birleþip kaynaþmalarý sürecine tanýk olunmaktadýr. Servet ve toprak iliþkilerine dayanan yeni bölünmeler, klan biçimlerinin yerini almaya baþladýlar. Sýnýf kurumlarý, yavaþ yavaþ eski klan kurumlarýnýn yerini aldý. Halk Me- clisi, Yaþlýlar Konseyi, aristokratik bir niteliðe, yani bir sýnýf nine bür- ünür. Bu sürecin baþlýca çizgileri, MÖ 8-6. yüzyýllarda beliriyor. [sayfa 101] Borçlar Yüzünden Köleleþmenin Kaldýrýlmasý Sýnýf kurumlarý, nüfusun geniþ tabakalarý demosun (hal- kýn), köle sahiplerine ve aristokratlara karþý savaþýmý sýrasýnda oluþtular. Bu savaþým sayesinde, halk yýðýnlarý, borçlar yüzünden köleleþmenin kaldýrýlmasýný elde edebildi: bu, eski Yunanda, köle- ci düzenin baþlýca özelliklerinden biri oldu. Eski Yunanda Tiranlar Tiranlýk eski Yunanda siteden önce gelen devlet biçimlerin- den biri oldu. Kiþi iktidarý tiranlýk, demosun (halkýn) klan aristok- rasisine karþý zaferi sayesinde oluþtu. Ama iktidar, demosun en varlýklý tabakalarýnýn ellerinde toplanýyordu, tiran da bu tabakalarýn temsilcisi idi. Bu tiranlýklar, MÖ 7-5. yüzyýllarda, özellikle Korent, Megare ve Sicyone ve daha baþka yerlerde ortaya çýktý. Sakýz adasý tiranlýðý MÖ 6. yüzyýlýn ikinci yarýsýnda, Polyratýn 89 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum yönetiminde, en güçlü devrini yaþadý. Ama tiranlýk, köle sahiplerinin oluþturduðu sýnýfýn çýkarlarýný tam olarak karþýlayamadý. Çok yayýldýðý halde geçici oldu. Site, to- plumun ve köleci devletin geçici olmayan baþlýca biçimi olarak kaldý. Sitelerin Çeþitli Biçimleri Sitelerin kuruluþu iki yol izledi diyebiliriz. Birinci yolu izleyen sitelerde, bütün köle sahipleri sýnýfýnýn iktidarý kurulmuþtu köleci demokrasi denen düzen. Öteki sitelerde, devlet yönetimi, küçük bir grup aristokratýn elinde toplanýyordu oligarþik denen iktidar. Ýkinci durumda, yurttaþlýk halklarýndan yararlananlar, yurtluklara sahip olanlardý. Birinci tip devletin klasik örneði; Atinadýr; ikinci tip ise, Ispartadýr. [sayfa 102] Sitenin Oligarþik Biçimi (Ýsparta) Ispartanýn tüm nüfusu, üç büyük gruba bölünmüþtü: bütün haklardan yararlanan Spartiatlar (Ispartalýlar), özgür ama siyasal hak- lardan yararlanamayan Preiekler, en-sonu, durumlarý Spartiatlarýn kölelerinin durumlarýna yakýn olan Ýlotlar. Spartiatlar topluluðu üye- lerinin mülkü sayýlan toprak, tasarruf hakký olarak, paylar halinde Ýlotlara verilmiþti. Ispartada site haklarýndan yararlanabilmek için, toprak sahibi olmak gerekiyordu. Topraðý iþleyen ilotlar, üründen ancak küçük bir pay alýyorlardý. Spartiatlar, onlarý, korku ve buyruk altýnda tutabilmek için, zaman zaman kanlý baskýnlar düzenliyorlar- dý. Ýlotlar, iþledikleri toprak gibi, Spartiatlar topluluðuna aitti. Onun için Spartiatlar, Ýlotlarý satamýyor ya da baþkasýna devredemiyordu. Ýlotlar sýk sýk baþkaldýrýyorlardý. MÖ 464teki büyük isyanda, nerdeyse Spartiatlarýn iktidarý düþecekti. Kiþi olarak özgür olan Periekler, zanaatçý ya da tacirdiler. Spartiatlardan farklý olarak özel mülkiyet hakkýna sahiptiler ve Is- parta milislerine katýlýyorlardý. Ama Periekler siyasal haklardan yoksundular ve Spartiatlara vergi ödemek zorundaydýlar. Spartiatlar, nüfusun ancak küçük bir bölümünü oluþturuyor- Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|