İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
90 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum lardý. Bununla birlikte kendi içlerinde de daha nüfuzlu ve daha varlýklý bir grup vardý. Spartiatlar topluluðuna baþkanlýk eden iki kral da, bu gruba aitti. Krallar, ancak Yaþlýlar Konseyinin, Jeruzyanýn, iktidarýn en yüksek organýnýn, topluluðun oligarþik hükümetinin üye- leri idiler. MÖ 7. yüzyýlýn sonunda, Isparta, yarýmadanýn bellibaþlý kent- lerini içeren Peloponez birliðinin baþýna geçmiþti.Geri kalmýþ köleci devlet Isparta, Yunanistanda, gericiliðin kalesi oldu; Spartiatlar, köleci aristokrasinin iktidarýnýn kurulmasýna ve sürdürülmesine hizmet edi- yorlardý. [sayfa 103] Köleci Demokrasi (Atina) Atina devleti, baþka türlü kuruldu ve geliþti. Verimli toprakla- ra sahip olmayan, ama gümüþ, iyi cins kil, büyük mermer yataklarý bakýmýndan zengin olan Atina, zanaatçýlýk ve ticaretini çabuk kur- du. Ýyi limanlara sahip oluþu, denizciliðin ortaya çýkmasýný kolaylaþtýrdý. Baþlangýçta, yargýçlarýn, rahiplerin ve askerî þeflerin görevler- ini de kral (basileus) üzerine alýyordu. Baþkenti Atina olan Attikayý yönetiyordu. Ama ekonomi geliþtikçe iktidar, Öpatridlere, yani ileri gelen toprak sahiplerine geçiyordu. Halkýn, demosun, bu deðiþiklikten kazanacaðý bir þey yoktu. Öpatridler, Attikanýn en iyi topraklarýný ele geçirdiler. Deðiþim geniþliyor, tefecilik ortaya çýkýyor, borç karþýlýðý köleleþme yaygýnlaþýyor. Toplumsal savaþým keskinleþiyor. Efsaneye göre, MÖ 621de, Drakon, aþýrý bir gaddarlýðýn yasa- larýný yayýnlýyor. Bu yasalar, özel mülkiyeti savunacak, ona zarar verenleri hiç acýmadan cezalandýracaktý. Ama MÖ 6. yüzyýlýn baþlarýnda, köleleþmiþ olan halk içindeki karýþýklýklar ciddileþiyor. Aristokrasi, ödün vermek zorunda kaldý, çünkü hoþnut olmayanlar arasýnda zengin tüccarlar ve zanaatçýlar da vardý. Bunlar, serveti ellerinde tutuyorlardý, ama pratikte, Areopaja (bilginler, yargýçlar meclisine) ve Yaþlýlar Konseyine ait bulunan iktidardan uzaklaþtýrýl- mýþlardý. Areopaj, her yýl, aristokratlar, yani öpatridler arasýndan seçi- len ve 9 üyeden oluþan kurullarýn baþkanlarý olan arkontlarla yeni- lenmekteydi. 91 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Sitenin Evriminde Bîr Aþama Solon Reformlarý 594te, Solon, arkont seçildi. Toplumsal kargaþalýklar devre- sinde hakem seçildi ve demosun yararýna olan reformlarý [sayfa 104] kabul etmek zorunda kaldý. Toprak ipoteði yürürlükten kaldýrýldý, eski borçlar hükümsüz sayýldý ve borçlu yurttaþlarýn köle olarak satýlmalarý yasaklandý. Solon tarafýndan alýnan öteki önlemler, zanaatçýlýðýn ve tica- retin hýzla ilerlemesine yardým etti. Miras özgürlüðü, klan gelene- klerini zedeledi. Askerî demokrasi döneminde olduðu gibi, bütün erkek yurttaþlarýn katýldýklarý, Genel Yurttaþlar Meclisi, yeni baþtan, Atinanýn siyasal yaþamýnda önemli bir rol oynadý. Bununla birlikte, yurttaþlar, servetlerine göre dört sýnýfa bölünmüþlerdi. Yalnýz birinci sýnýf (pentacosiomedimnes) ve ikinci sýnýf (ca- valier-atlýlar) yurttaþlar, bütün siyasal haklardan yararlanýyorlardý. Örneðin, yalnýz onlar arkont seçilebilirlerdi ve, bunun sonucu ola- rak, areopaj üyesi olabilirlerdi. Üçüncü sýnýf, yani zöjitler ve dör- düncü sýnýf, yani tetler, areopaj üyesi olamazlardý. Mecliste bu son iki sýnýfýn üyeleri seçici idiler, ama kendileri seçilemezdi. Areopaja paralel olarak, bir baþka siyasal kurum olan Dörty- üzler Konseyi de vardý. Bu, daha demokratik bir kuruluþtu; yalnýzca ilk iki gruptaki yurttaþlar deðil, üçüncü gruptaki yurttaþlar da bu konseye girebiliyordu. Areopaj, iþlerin genel yönetimini üzerine alýyor, en yüksek mahkemenin görevlerini yapýyordu; Dörtyüzler Konseyi ise, meclisin toplantý dönemleri arasýnda, günlük yönetim iþlerini, geciktirmeden yürütüyordu. Tetlerin katýldýklarý halk mahkemesi helie de kuþkusuz ayný dönemde yaratýlmýþtý. Solon reformlarý servet ilkesini öne çýkardý ve böylece, Yu- nan sitesinin temeli olarak, köleci mülkiyetin evriminde önemli bir aþama yaptý. Bununla birlikte, bu reformlar, melez reformlardý. Demosun baðrýndaki zengin tabakalar, devlet yönetimine ka- týlma olanaðýný elde ettiler. Klan aristokrasisinin egemenliði, her ne kadar ortadan kaldýrýlmadý ise de, tehlikeye düþtü. Fililer (Phulai) biçimindeki eski bölünme kaldýrýlmadý. [sayfa 105] Aristokratlar, bu zorunlu ödünleri verdi, ama yýkýlan toplumsal düzeni yeniden kur- mak planlarýný da elden býrakmadýlar. 92 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Köleci Site Kesin Biçimini Alýyor Köleci sitenin bellibaþlý çizgileri, MÖ 6. yüzyýlýn sonunda ve 5. yüzyýlýn baþýnda kesin olarak biçimleniyor. Klana özgü bölünmenin yerine, topraða özgü bölünmeyi koyan Klisten (Clystène) reformlarý sözkonusudur. 30 yönetim bölgesi-trittyes, kuruldu. Bundan böyle üç trittyes, topraða özgü yeni bir filiyi oluþturuyordu. Bu fili de kendi içinde demeslere, en küçük toprak ve yönetim birimlerine bölünüyordu. Areopaj, eski önemini yitirdi. Dörtyüzler Kon-seyinin yerini, fililer tarafýndan nispî temsil þeklinde (fili baþýna 50 konsey üyesi olmak üzere) seçilen Beþyüzler Konseyi aldý. Beþyüzler Konseyi, Meclis görüþmelerinden önce baþvurul- masý gereken yer oldu. Komutanlar kollegyumu, daha sonra en yüksek yürütme organý oldu. Her filiden bir temsilciyi içeriyordu. Atinalý yurttaþlarýn sayýsý, dýþardan gelen ve kiþi olarak özgür, ama siyasal haklardan yararlanamayan meteklerin zararýna olarak arttý. Klan aristokrasisi daðýlmýþ bulunuyordu. Artýk fililer tarafýn- dan oylama yapýlan Meclis, eski önemini yitirmiþti. Ensonu, köleci iliþkilerin en net bir sistemi oluþtu. Köleler ve köle sahipleri, uzlaþmaz-karþýt baþlýca iki sýnýf oldular. Köleler, bütün yurttaþlýk haklarýndan ve siyasal haklardan yoksundular. Köle sahipleri sýnýfý, büyük toprak sahiplerinin, zanaat atelye- leri sahiplerinin, tacirlerin ve tefecilerin oluþturduðu özgür nüfusla özdeþ deðildi. Ama çoðunluðu oluþturanlar, emekçiler, küçük zan- aatçýlar, çiftçiler, emekçi nüfusun diðer baþka kategorileriydi. [sayfa 106] Atinada köleci aristokrasinin saðlamlaþmasý, Isparta da büyük bir tepki yarattý. Teb ve Öbe aristokratlarýnýn müttefiki Ispartalýlar, Atina Cumhuriyetine saldýrdýlar. Köleci demokrasi kazandý; Atina- lýlar, yalnýz kendi düzenlerini sürdürmekle kalmadýlar, etkilerini Attikanýn ötelerine kadar geniþlettiler. MÖ 5. yüzyýl, Atinanýn ve demokratik düzenin açýlýp geliþmesi dönemi oldu. Demokrasi düzeni, Periklesin yönetiminde en yük- sek geliþme düzeyine vardý. Halk Meclisi, düzenli olarak, her ay dört kez toplanýyordu ve bütün yurttaþlar Meclise katýlýyorlardý. Me- cliste tartýþýlacak konularý hazýrlayan, Beþyüzler Konseyi idi. Kon- sey, günlük siyasal, yönetsel ve askerî iþleri yürütmeye devam Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|